Moskova’daki Suriye bahisli toplantı gündemi

Araştırmacı Mehmet Emin Cengiz, Moskova’da Türkiye, Rusya, Esed rejimi ve İran ortasında dışişleri bakan yardımcıları seviyesinde gerçekleşen Suriye bahisli toplantıya dair değerlendirmeyi, 3 soruda AA Tahlil için kaleme aldı.

Toplantının gayesi neydi?

Halihazırda 12 yılı geride bırakan Suriye krizinde, halkın büyük kısmı Esed rejimiyle ruhsal manada büsbütün bağlarını koparmış durumda ve hiçbir formda rejimle uzlaşıya varmamak için direniyor. Lakin rejimin, İran ve Rusya’nın takviyesiyle büyük katliamlar sonucu Suriye’de geniş toprak kesimlerini Suriyeli muhalif kümelerden geri alması ve devletler seviyesinde rejimin askeri olarak muzaffer görülmesi nedeniyle dünyada Esed rejimine yönelik siyasi açılım siyaseti uygulanıyor. Rejim taraftarları bunu kendilerine uygulanan “bölgesel izolasyonun” bitmesi olarak okuma eğiliminde.

Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesinde Arap Baharı süreci sonrasında farklı bölgesel güçler ortasında tansiyonun azaldığı ve çeşitli belgelerde uzlaşmaların olduğu bir periyot yaşanıyor. Bu süreç bilhassa Joe Biden’ın Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) iktidara gelmesinden sonra ivme kazandı. Esed rejimi de bu cari bölgesel atmosferden ziyadesiyle yararlanmaya çabalıyor. Bu sürecin bir getirisi olarak pek çok Arap ülkesi Esed rejimiyle diplomatik kanalları açma ve rejimi Arap Birliğine geri döndürme eğiliminde. Esed rejiminin Arap Birliğine dönmesine uzunca bir müddet ayak direyen Suudi Arabistan bile son devirde bu halini yumuşatmışa benziyor. 6 Şubat’ta yaşanan sarsıntı felaketinin akabinde ekonomik darboğazda da olan rejim bir nevi zelzele diplomasisi izleyerek kendisine yönelik olumsuz tavırda bulunan ülkelerle bağ kurmaya çalışıyor. Türkiye de bölgedeki gelişmelere bigane kalmayarak Esed rejimiyle hem ülkedeki Suriyeli sığınmacılarla hem de hudut güvenliğiyle ilgili mevzuları görüşmek emeliyle diplomatik kanalların işletilmesine soğuk bakmıyor.

Toplantının gündemi neydi?

Bilhassa ülkede seçim sürecine girilen bir periyotta Türkiye, iç siyasette değerli yeri olan ve muhalefetin de sert bir lisanla eleştirdiği Suriyeli sığınmacı problemine tahlil arıyor. Moskova’daki toplantıda sığınmacıların dönüşü, hudut güvenliği ve terör örgütü PYD/YPG’ye yönelik ortak çaba üzere hususların ele alınmış olması kuvvetle mümkün.

Moskova’daki görüşmelerden medyaya yansıyan çok ayrıntılı bir bilgi mevcut değil. Türkiye ve Esed rejimi, kapalı kapılar arkasında yürüyecek uzun ve güçlü bir sürecin birinci basamaklarını yaşıyor. Şunu da unutmayalım ki taraflar masaya Rusya’nın arabuluculuğuyla oturuyor. Daha evvel de tarafların toplanması ve müzakerelerde bulunması öngörülmüştü. Hatta ocak ayı üzere dışişleri bakanları düzeyinde bir görüşme olacağı Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu tarafından belirtilmişti. Lakin, hem Türkiye ve Suriye’yi vuran sarsıntı felaketi hem de Esed rejiminin çeşitli ön şartlar öne sürmesi süreci sekteye uğrattı. En son mart ayının ortasında tarafların toplanması beklenirken rejimin Türkiye’yle görüşmek için Türk askerlerinin Suriye’den çekilmesini ve Ankara’nın muhalif güçlere verdiği takviyesi kesmesini ön kural olarak belirtmesi nedeniyle görüşmeler akamete uğradı. Hudut güvenliği bakımından Türkiye’nin askerlerini yakın vadede Suriye’den çekmesi ise pek mümkün görünmüyor.

Bu toplantı sonrasında Suriye sıkıntısının geleceğine dair neler söylenebilir?

2011 yılından bu yana Suriye’de yaşanan yıkım ve Suriye kaynaklı sıkıntılar nedeniyle Türkiye’nin ödemek zorunda kaldığı bedeller oldu. Şimdiki durumda Türkiye ve Esed rejimi ortasında önemli bir itimat sorunu olduğu su götürmez bir gerçek. Hasebiyle yakın vadede Suriye krizinin tahlili için bu görüşmelerden olumlu bir sonuç çıkması bir epey güç. Hem itimat buhranının aşılması hem de birtakım ortak noktalarda buluşulması uzun ve sancılı bir süreç gerektiriyor.

Esed rejiminin ise Türkiye’de seçim sürecinin nihayete ermesini beklediği söylenebilir. Çünkü Beşşar Esed, Türk askerlerinin Suriye’den çekilmesi üzere taleplerinin kabul edilmeyeceğini öngördüğü için seçim öncesi Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la bir fotoğraf vermekten imtina ediyor. Bununla birlikte iki tarafın da müzakerelerde karşılıklı çıkarları bulunuyor. Kısa vadede bir tahlile ulaşılamasa da sürecin uzun vadede iki tarafın istihbarat ve savunma mevzularından sorumlu takımlarının yapacağı toplantılar üzerinden bir kıvama getirilmeye çalışılacağı ve dışişleri bakanları düzeyinde bir görüşmenin gerçekleşmesi için efor sarf edileceği söylenebilir.

[Mehmet Emin Cengiz, Al Sharq Strategic Research’de Araştırmacı]

Makalelerdeki fikirler müellifine aittir ve Anadolu Ajansının editöryal siyasetini yansıtmayabilir.