Yargı reformundan Mescid-i Aksa baskınına: İsrail’de güvenlikleştirme, teyakkuz, konsolidasyon

Dr. Öğretim Üyesi Ceyhun Çiçekçi, İsrail’in Mescid-i Aksa’ya hücumlarının akabinde İsrail toplumunda teyakkuz kültürünün tesirini AA Tahlil için kaleme aldı.

***

Teyakkuz, kelamlık manası prestijiyle uyanıklık demek, “Her an her duruma hazırlıklı olmak” manasında da kullanılıyor. “Teyakkuz toplumu” olgusu da toplum tarafından içselleştirilmiş acil durum psikolojisine referans veriyor. İsrail’in hudut bölgelerinde bulunan yerleşim ünitelerine yapılan ve ekseriyetle Demir Kubbe hava savunma sistemi tarafından bertaraf edilen roket taarruzları işte tam olarak kelam konusu fonksiyonu yükleniyor. Böylelikle toplumsal teyakkuz hali perçinlenerek, kamusal otoritenin talimatlarına sorgulamaksızın biat edecek bir sosyoloji mümkün kılınıyor.

Gündelik hayatta farklılaşan bireyler, lakin ölümcül/varoluşsal bir tehdidin ilanıyla silkelenirler ve onları ayrıştıran atomize niteliklerini bir kenara iterek, baht birliklerini hatırlarlar. Bu süreç sonucunda tehdit altında olduğu sav edilen referans nesnesinin kolektif olarak tekrar manalandırılması ve imajının üretilmesi mümkün olur. Bir başka sözle millet, üyesi olan fertler tarafından tehdit altında olduğunun hissedildiği ve yazgı birliğinin idrak edildiği bir ortamda tekrar üretilir, anlamlandırılır. Haliyle siyasal düzlemde var olan ayrıca meseleler kelam konusu varoluşsal tehdit karşısında değersizleşir ve halının altına süpürülür. Son haftalarda İsrail’de yaşananlar, üstte teorik örüntüsü anlatılan sürecin başarılı/başarısız bir tezahürü olarak görülebilir.

Tartışmalı yargı düzenlemelerinin İsrail siyasetine bölücü etkisi

Öncelikle “yargı reformu” olarak bilinen teşebbüs boyunca Binyamin Netanyahu hükümeti, güç bela oluşturduğu çok sağ koalisyonun da ağır dayatmalarıyla yürütmenin yargıya tahakküm kuracağı bir revizyonu İsrail siyasetinin orta yerinde konumlandırdı. Klasikleşmiş tabiriyle 3 temel erk olarak yasama, yürütme ve yargının bir başkasından bağımsızlığı, despotik rejimlerin oluşmasına ve kurumsallaşmasına temel mahzur teşkil edebilecek birincil şart olarak kabul ediliyor. Montesquieu’dan bu yana siyasetin despotik bir alana kaymaması ismine üç temel erk ortasındaki ara korunmaya çalışılır. Lakin sert güç ayrılığının hayat bulduğu başkanlık sistemlerinin hilafına İsrail’deki üzere parlamenter sistemlerde yürütme (hükümet), esasen yasamanın (meclis/Knesset) içerisinden neşet ettiği için, nispi olarak güçlü bir profil stantlar. Siyasetin kadim kuralı olarak daha fazla güç elde edebilmek ismine da yargının alanına nüfuz etmeye çalışır. Bugün İsrail’de “yargı reformu” ismiyle bilinen teşebbüsün zihinsel mekaniği, aşağı üst bu yerde çalışıyor.

Söz konusu “yargı reformu”nun İsrail sağı tarafından uzun yıllardır lisana getirildiği de bir gerçek. Aslında öykü yeni olmamakla birlikte, birkaç faktörün oyuna eş vakitli girişi süreci başat gündem unsuru haline getirdi. Öncelikle şahsen Netanyahu kelam konusu yargısal gücün otonomisi marifetiyle yolsuzluk soruşturmalarına maruz kaldı. Ayrıyeten kurduğu koalisyonu oluşturan sağ partilerin küme kimliklerine odaklı siyaset gütmesi süreci kesifleştirdi. Kelam gelimi Ultra Ortodoksların askere alınması ve gibisi süreçlerle Yüksek Mahkeme’nin icazetine tabi olmaları, uzun yıllardır sorunsallaştırılan bir mevzu başlığıydı. Bir ulus-devlet pratiği olarak mecburî askerlik hizmetinden muafiyet, Ultra Ortodoks kısımları imtiyazlı ve hasebiyle sosyolojik-politik ayrıksı bir cemaate dönüştürdüğünden, seküler kesitlerin yansısını çekiyordu. Bu çerçeveden bakıldığında, dar küme gündemleriyle hareket eden küçük partilerin Yüksek Mahkeme’nin bu minvaldeki yetkilerinin törpülenmesini ya da bu mahkemeye dilek edilen isimlerin tayin edilmesini hedeflemesinin altında, salt küme kimliklerinin sürekliliğini etkileyebilecek epey pratik telaşlar bulunuyor. Bu dertler, değişik oranlarla öbür paydaşlarında da hayat buluyor.

Ayrıca yargısal süreçler işgal altındaki topraklarda da İsrail hükümeti nezdinde çeşitli “istenmeyen durumlara” yol açabiliyor. İşgal altındaki topraklarda Filistinlilere ilişkin mesken ve yerlere yönelik devletin siyaseten aldığı kararların uygulamasında ve yeni yerleşim yerlerinin oluşturulması üzere süreçlerde mahkemelerin verdiği kararlar sebebiyle aksamalar yaşandığı biliniyor. Bu türlü olunca da siyaseten kararı verilmiş ve hayata geçirilmek istenen teşebbüsler, yargısal süreçler sonucunda kesintiye uğrayabiliyor. Haliyle bu durum da yürütme erkinin kendisini kısıtlanmış hissetmesine yol açıyor. “Yargı reformu” bu istikrarları yine kurgulayarak yürütmenin elini daha da güçlendirmeyi amaçlıyor.

“Yargı reformu” sürecinin içeriği, nedenleri ve ürettiği kısa vadeli sonuçlar prestijiyle İsrail toplumunun en bariz kırıklarından dindar-seküler fayı süratli bir biçimde yırtılmış görünüyor. Haftalardır sokaklara dökülen seküler bölümler, bahsi geçen yasama faaliyetini engelleyebilmek ve mümkünse büsbütün ortadan kaldırmak istiyor. Bu revizyon ile birlikte yürütmenin yargı erki karşısında ziyadesiyle güçlenecek olması, Netanyahu’nun günü kurtarmak noktasında işine yarayacak olmasından da öte, İsrail toplumundaki ayrıksı kısımların kemikleşmesini ve toplumsal entegrasyonun imkansızlaşmasını beraberinde getirecektir.

Tartışmalı yargı düzenlemesine yönelik güçlü yansılar, Netanyahu hükümetinde de sarsıntıya yol açtı. Savunma Bakanı Yoav Gallant’ın hükümetin konumu hilafına açıklamalarıyla birlikte süreç güzelce istikrarsız bir görünüm arz etmeye başladı. Güvenlik dalında yaşanan kopuşlar, mümkün bir askeri müdahaleye dair söylentileri dahi gün yüzüne çıkardı. Güvenlik aparatının denetimden çıkması ihtimali, hiç elbet ki çökmüş/başarısız bir devlete de kapı aralayacaktır. Hal bu türlü olunca, yıllarını güvenlikçi siyasete ve devletin kutsal bütünlüğüne vakfetmiş olan Netanyahu, bu politik oyunu en uzman olduğu alana yanlışsız kaydırmakta rastgele bir beis görmemiştir.

Mescid-i Aksa hücumuyla toplumu konsolide etme çabası

İslamiyet’in kıymetli merkezlerinden Mescid-i Aksa’da yaşananlar, burada ibadetlerini ifa edenlere yapılan insanlık dışı muameleler, kuşkusuz ki salt Filistinlileri ilgilendiren bir düzlemde bedellendirilemez. Bu çerçevede, İslam dünyasında bariz bir infial oluşmuş ve lakin şimdilik telaffuz seviyesinde reaksiyonlarla yetinilmiştir. Ayrıyeten Filistinli örgütler de Mescid-i Aksa’ya yapılan sert müdahaleye binaen İsrail topraklarına roket atakları düzenlemişlerdir.

Yazının girişinde de bahsedildiği üzere bu süreç, nihayetinde İsrail toplumunun teyakkuz durumuna geçmesini ve derin yarıklarını en azından bir müddetliğine unutarak, konsolide olmasını hedeflemiştir. Ayrıyeten güvenlik dalındaki ayrışmaların sebeplerini ikincilleştirmiş, onlara asli görevlerini hatırlatmak suretiyle tıpkı sancak altında tekrar toparlanmalarını sağlamıştır. Gazze ve Lübnan’a yönelik düzenlenen hava atakları, bu minvalde kıymetlendirilebilir. Her ne kadar “yargı reformu”na yönelik direniş bir biçimde devam etse de kelam konusu politik oyun, Netanyahu’nun mesleği boyunca başvurmaktan çekinmediği güvenlikleştirme pratiklerini ve böylelikle ortaya çıkan teyakkuz toplumunu teorize ederek, politik konsolidasyonu da mümkün kılmaktadır. Lakin nihayetinde “yargı reformu”ndan geri adım atılması, yeniden de protestoların düşük yoğunluklu bir biçimde sürmesi ve koalisyon ortaklarının zorlamasıyla icat edilen totaliteryan çağrışımlı güvenlik aparatı düşünüldüğünde, Netanyahu’nun bu seferki “başarısı” tartışmalıdır.

Son kelam olarak, global dönüşümlerin yaşandığı ve milletlerarası sistemin uzun yıllar sonra çok kutuplu bir nitelik arz etmeye başladığı günümüzde, elbette ki bölgesel sistemlere yansımaların olması kaçınılmazdır. Bugün Orta Doğu’nun iki rakip gücü olarak İsrail ve İran’ın çeşitli düzeydeki istikrarsızlıklarla çaba etmeleri, toplumsal faylarının derinleşmesi, tezat politik gündemlerin marjinal noktalarda savunuluyor olması, hiç elbet bahsi geçen sistemik dönüşümün doğum sancılarıyla yakından ilintilidir. Bu türbülans periyodu; kah yenilenen seçimler kah sokak şovları kah sonlu çatışmalar biçiminde tezahür edebilir ve bu durum şaşırtan olmamalıdır.

[Dr. Ceyhun Çiçekçi, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Öğretim Üyesi, Dış Siyaset Enstitüsü]

Makalelerdeki fikirler muharririne aittir ve Anadolu Ajansının editöryal siyasetini yansıtmayabilir.