Uzmanlara nazaran memleketler arası aktörler Sudan’daki gidişata nazaran durum alacak

Uluslararası aktörlerin Sudan’da çıkarları doğrultusunda durum alacaklarını belirten uzmanlar ABD, Rusya ve Çin’in ülkedeki gidişata nazaran müdahil olma siyasetleri geliştireceğini söz etti.

Sudan ordusu ve paramiliter Süratli Takviye Kuvvetleri (HDK) ortasındaki çatışmalarda çok sayıda kişi hayatını kaybetti, binlerce kişi yaralandı. Başşehir Hartum ve öteki çatışma bölgelerindeki gerçekleşmesi muhtemel senaryoları Mersin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Milletlerarası Bağlantılar Kısmı Tabip Öğretim Üyesi ve SETA Dış Siyaset Araştırmacısı Tunç Demirtaş ve Orta Doğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Kuzey Afrika Uzmanı Kaan Devecioğlu, AA muhabirine kıymetlendirdi.

Mersin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Memleketler arası Bağlantılar Kısmı Öğretim Üyesi ve SETA Dış Siyaset Araştırmacısı Dr. Demirtaş, Sudan’da yaşanan gelişmelerin bölgesel ve global açıdan önemli tesirler de barındırdığını belirterek bilhassa kara sonu olan Mısır, Güney Sudan, Libya, Çad, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Eritre’yi ister istemez etkileyeceğini belirtti.

Mısır’ın Sudan’a sonu olup en istikrarlı ülke olduğunu, münasebetiyle gelişmeleri ulusal çıkarları üzerinden okuduğunu tabir eden Demirtaş, “Bu krizin Mısır’ı göç açısından etkileme potansiyeli epey yüksek. Ağır sistemsiz göç, Mısır iktisadını olumsuz etkileyebilir. Muhtemel sistemsiz göç dalgasından etkilenecek öbür ülke ise Libya. Libya’daki mevcut konjonktür, ülkedeki mülteci sayısını artırabilir. Tıpkı formda bu kriz Darfur’a hududu bulunan Çad’ın istikrarını etkileme potansiyeline sahip.” dedi.

Tunç Demirtaş, Mısır’ın, Sudan’da yaşanan krize telaşlı ve temkinli bir tavırla yaklaştığını, öncelikli tasasının ise Nil Irmağı üzerindeki su paylaşımı ve Etiyopya’nın inşa ettiği Rönesans Barajı kaynaklı külfetlerin çıkma mümkünlüğü olduğunu söyledi.

Demirtaş şöyle devam etti:

“İki ülke ortasındaki baraj krizinin yanı sıra hudut uyuşmazlığına ait meseleler da daha fazla karmaşık hale gelebilir. Göç dalgaları Etiyopya’nın güvenliğini etkileyebilir, Sudan üzerinden Libya’ya ulaşan Eritreli mültecilerin sayısının artması da kelam konusu olabilir. Sudan’daki kriz sistemsiz göç dalgasının bölgeye yansımaları olacağı üzere Avrupa’nın güvenliğine yansımalarının olacağını da belirtmek gerekiyor.”

Güney Sudan ile Sudan ortasındaki tansiyon daha çok tırmanabilir

SETA Dış Siyaset Araştırmacısı Demirtaş, HDK’nin Hartum’da zayıflatması durumunda başkanı Muhammed Hamdan Dagalo’nun çok daha güçlü pozisyonda olduğu Güney Darfur’da daha fazla güçlenebileceğini, bu senaryonun gerçekleşmesi durumunda ise Dagalo’nun Çad’daki milis güçleriyle karşı karşıya kalabileceğini kaydetti.

Sudan’a komşu ülkelerden Orta Afrika Cumhuriyeti’nin etnik, dini ve siyasi açıdan istikrarsızlık içinde olduğunu hatırlatan Demirtaş, “Bu ülkede tıpkı vakitte Wagner kümesinin tesiri de bir gerçek. Münasebetiyle Sudan’da mevcut ortamda Wagner’in faal faaliyet göstermesi kelam konusu olabilir.” diye konuştu.

Demirtaş, 2011’de Sudan’dan ayrılıp bağımsız bir ülke olan Güney Sudan’ın Hartum idaresi ile hudut uyuşmazlıkları olduğunu, bu krizin iki ülke ortasındaki tansiyonun daha çok tırmandırabileceğine vurgu yaptı.

“Uluslararası aktörlerin telaffuz dışında bir tesirleri yok”

Demirtaş, Nil Irmağı üzerinde süregelen uyuşmazlığın en kıymetli aktörlerinden birinin de Etiyopya olduğunu fakat Etiyopya’nın Rönesans Barajı konusunda Mısır ve Sudan ile yaşadığı uyuşmazlıklar nedeniyle Sudan’da yaşanan krize karşı daha temkinli olduğunu belirtti.

Tunç Demirtaş şunları kaydetti:

Etiyopya, Sudan’da yaşanan krize karşı Mısır’a kıyasla daha rahat görünüyor. Etiyopya, Rönesans Barajı konusunda Mısır ve Sudan ile yaşadığı uyuşmazlıklar nedeniyle Sudan’da yaşanan krize karşı görece daha az reaksiyon gösteriyor. Çünkü Sudan’da zayıflayan yapı Etiyopya açısından görece avantajlı bir durum meydana getirmekte. Öte yandan Etiyopya, Sudan’daki kriz nedeniyle bölgede istikrarın bozulmasından da telaş duyuyor.”

Demirtaş, Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) Sudan’daki krize tesirleri konusunda somut bir delil bulunmadığını fakat BAE’nin Sudan üzerinde siyası ve ekonomik tesirinin bir gerçek olduğunu dolaysıyla dolaylı yoldan müdahil olma mümkünlüğünün mümkün olabileceğini aktardı.

Sudan’daki krizin nereye evrileceğine dair öngörülerde bulunan Demirtaş, ABD, Çin ve Rusya üzere milletlerarası aktörlerin Sudan’daki krizi yalnızca telaffuz seviyesinde ele aldıklarını, ülkelerin konumlarını ve siyasetlerini, tahliye sürecinin tamamlanması ve çatışmaların sonucuna nazaran belirleyeceklerini söyledi.

“Sudan ordusunun önceliği HDK’yi Hartum’dan çıkarmak”

ORSAM Kuzey Afrika Uzmanı Devecioğlu ise Sudan’daki krizde global aktörlerin direkt ya da dolaylı müdahalesine dair değerlendirmelerde bulunarak memleketler arası aktörlerini Sudan konusunda şimdi net bir konum almadıklarını söyledi.

Uluslararası aktörlerin Sudan’daki en değerli önceliğinin, hala vatandaşlarını ve diplomatların güvenliğini sağlamak ve tahliye sürecini gerçekleştirmek olduğunu kaydeden Devecioğlu, şu değerlendirmede bulundu:

“Küresel aktörlerin tahliye süreçlerinden sonra taraflar ortasında barışın sağlanıp sağlanmayacağına dair pozisyonlarının netleşeceğini düşünüyorum. Zira şu anda önemli zahmetlerle karşı karşıyalar. Şayet 72 saatlik ateşkese uyulursa Afrika Birliği (AfB), Hükümetler Ortası Kalkınma Otoritesi’nin (IGAD) ABD ve Avrupa Birliği, Mısır, Suudi Arabistan önderleri düşük bir ihtimal de olsa Hartum’a gidebilir, tarafları müzakere için masaya oturtabilir. Lakin şu anki durum bunun çok düşük ihtimalli bir senaryo olduğunu gösteriyor.”

ABD, Rusya, Çin üzere aktörlerin Sudan’da yaşanan krize müdahil olup olmadıkları konusunda Devecioğlu, ABD’nin Sudan ile bağlantılarını Hartum-İsrail bağlamında şekillendiğini anlattı.

ABD’nin Sudan’daki hükümetin demokratik geçiş sürecini desteklediğini hasebiyle mevcut durumu da yakından takip ettiğini kaydeden Devecioğlu, ABD’nın bu krizde ‘bekle-gör’ siyaseti izlediğini söyledi.

Devecioğlu, Sudan’ın en büyük ticaret ortaklarından Çin’in, ekonomik çıkarlarını önceleyerek ülkede yaşanan krize direkt müdahil olmadığını, barış süreci için müzakere edilmesi konusunda uğraş gösterdiğini tabir etti.

Rusya’nın Sudan’daki krizi yakından takip ettiğini söyleyen Devecioğlu, şu sözleri kullandı:

“Degalo’nun Wagner ile birlikte hareket ettiğine dair kimi tezler var. Öte yandan Rusya’nın Sudan’da Kızıldeniz kıyısında askeri üs ve ticari çıkarlarını geliştirmek için çalışmalar yürüttüğü de biliniyor esasen. Hasebiyle Rusya krize direkt müdahil olmasa da ülkedeki askeri varlığı ve ticari çıkarları nedeniyle bu krize dolaylı yoldan olsa bile müdahil olduğuna dair ihtimaller de konuşuluyor.”

Sudan ordusunun HDK’yi Hartum’dan çıkarmasının ülkedeki krizi bitirmeye kâfi olmayacağına vurgu yapan Devecioğlu, çatışmaların Darfur’a kayma ihtimalinin çok yüksek olduğunu tıpkı vakitte ülkenin beşe bölünebileceğine dair senaryoların da konuşulmaya başlandığını kaydetti.