Sudan’da ihlal edilen ateşkesler için taraflar birbirini suçluyor

Sudan’da ordu ve Süratli Takviye Kuvvetleri (HDK) ortasında 15 Nisan’da başlayan çatışmalarda insani nedenlerle ilan edilen 6 ateşkes de bozuldu.

İki taraf, birbirini, memleketler arası, bölgesel ve mahallî tarafların daveti üzerine kabul edilen ateşkesleri ihlal etmekle suçladı.

Bazı bölgelerde ateşkese uyulsa da ordunun gözetleme gayeli uçurduğu uçaklar, HDK tarafından ihlal sayılıp vurulmaya çalışıldı. HDK’nin ise bir yerden öteki bir yere sevk edilen birlikleri, bunu ihlal olarak pahalandıran ordu tarafından vuruldu.

Ordu, birinci başta reddetti sonra kabul etti

HDK Kumandanı Muhammed Hamdan Dagalu, 18 Nisan’da, ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken’in 24 saatlik ateşkes teklifini kabul ettiklerini açıkladı.

Sudan ordusu ise birinci başta memleketler arası toplumla ateşkes konusunda rastgele bir uyumdan haberdar olmadıklarını ve “isyancıların” 24 saatlik ateşkes ilan etmesinin saatler içerisinde alacağı “ezici yenilgiyi örtmeyi” amaçladığını argüman etti.

Sonrasında Sudan Ordu Kumandanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan, memleketler arası toplumdan gelen davetlere cevap olarak mahallî saatle 18.00’den itibaren 24 saat ateşkese uyacaklarını belirtti.

Taraflar, memleketler arası toplumun insani yardımlar ve tahliyeler için 24 saatlik ateşkes davetine 18 ve 19 Nisan’da uyacaklarını açıklasalar da çatışmalar devam etti.

“Sudanlıların serbestçe hareket etmesini sağlayan bir ateşkes istiyoruz”

İlan edilip uyulmayan ateşkesle ilgili Burhan, 20 Nisan’da, “HDK, insanları yollarda durduruyor ve özgürlükleri kısıtlıyor, hastaneleri ele geçiriyor. Sudanlıların serbestçe hareket etmesini sağlayan bir ateşkes istiyoruz.” tabirini kullandı.

HDK, 21 Nisan’da, Ramazan Bayramı’nın birinci gününden itibaren 72 saatlik ateşkes uygulayacağını duyurarak “Ateşkes, Ramazan Bayramı’na rastlıyor. Vatandaşların tahliyesi için insani koridorlar açmak ve aileleriyle bayramlaşma imkanı tanımak için bayramın birinci günü mahallî saatle 06.00’dan itibaren 72 saatlik tam ateşkese bağlı kalınacak.” açıklamasında bulundu.

Ordudan daha sonra yapılan açıklamada ise “HDK’nin ateşkes ilan ettikten sonra farklı bölgelerde yaptığı tüm ihlallere karşın vatandaşların dertlerini hafifletmek için insani ateşkese bağlı kalacağız. Kararlılık ve meydan okuma kademesindeyiz. Başşehir Hartum’daki isyancı kümelerin bulundukları bölgelerin kademeli olarak taranması ve temizlenmesi evresine geçtik.” sözü kullanıldı.

Bayram namazının akabinde da ateşkes kararına karşın Hartum’da silah sesleri gelmeye devam etti.

HDK’den 24 Nisan’da yapılan açıklamada da ABD’nin arabuluculuğuyla insani yardım koridorları açmak, vatandaşların ve bölge sakinlerinin hareketini kolaylaştırmak, muhtaçlıklarını karşılamalarını sağlamak, hastanelere ve inançlı bölgelere ulaşmak ve diplomatik misyonları tahliye etmek maksadıyla gece yarısından itibaren 72 saatlik insani ateşkes kararı alındığı bildirildi.

Suudi Arabistan ve ABD’nin arabuluculuğu

Ordudan 25 Nisan’da yapılan açıklamada, Silahlı Kuvvetlerin, çatışmaları durdurmak ve vatandaşların acılarını hafifletmek için Suudi Arabistan ve ABD’nin arabuluculuğu ile insani nedenlerle ve “isyancıların” geri çekilmesi koşuluyla gece yarısından itibaren geçerli olmak üzere 72 saatlik ateşkesi kabul ettiği duyuruldu.

Çatışmaların 11. gününde ilan edilen ateşkese karşın orta ara patlama ve silah sesleri duyulsa da başşehir genelinde sessizlik hakimdi.

Çatışmaların, Ordu Genel Komutanlığı, Cumhurbaşkanlığı Sarayı üzere kritik noktalarda ağırlaştığı, bilhassa de Hartum’un batısında Umdurman bölgesinde sürdüğü söz edildi.

Ordudan 27 Nisan’da yapılan açıklamada, “Silahlı Kuvvetler Komutanlığı, Suudi Arabistan ve ABD’nin arabuluculuğu sonucunda, yabancıların tahliyesi için uygun şartların oluşturulması ve insani nedenlerle ateşkesi 72 saat daha uzatma kararı aldı.” denildi.

HDK ise memleketler arası insancıl hukuk prensipleri ve savaş durumunda temel insan haklarının korunmasına ait Cenevre Mukaveleleri uyarınca, Birleşmiş Milletler (BM), Afrika Birliği (AfB) ve Doğu Afrika’daki Hükümetler Ortası Kalkınma Otoritesinden (IGAD) oluşan üçlü düzenek ile ABD, İngiltere, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden (BAE) oluşan dörtlü sistemin insani ateşkesi 72 saat daha uzatma teklifini onayladıklarını duyurdu.

6. ateşkes

HDK’den 30 Nisan’da yapılan açıklamada, bölgesel ve memleketler arası davetler üzerine insani koridorlar açmak, vatandaşların hareketini kolaylaştırmak, gereksinimlerini karşılamalarını ve inançlı yerlere ulaşabilmelerini sağlamak için gece yarısından itibaren insani ateşkesin 3 gün daha uzatıldığı belirtildi.

Ordu da Suudi Arabistan ve ABD’nin gayretleriyle ateşkesi 72 saat daha uzatmaya karar verdiklerini duyurdu.

Güney Sudan Dışişleri Bakanlığı, 2 Mayıs’ta, Sudan Ordu Kumandanı Orgeneral Burhan ve HDK Kumandanı Dagalu’nun, 4 Mayıs’ta başlayacak 7 günlük ateşkes konusunda “prensipte” anlaştığını açıkladı.

Sudan ordusu, 3 Mayıs’ta, mevcut ateşkesin bir hafta uzatılmasını öneren Doğu Afrika’daki IGAD teşebbüsünü kabul ettiklerini bildirdi.

IGAD tahlil girişimi

IGAD, 26 Nisan’da, mevcut ateşkesi 72 saat daha uzatmak, silahlı kuvvetlerden ve HDK’den bir temsilcinin müzakere etmek üzere Güney Sudan’ın başşehri Cuba’ya gitmesini içeren bir tahlil teşebbüsü başlattı.

Sudan ordusu, Ordu Kumandanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan’ın teşebbüsü ilkesel olarak kabul ettiğini duyurdu.

“Memnuniyetle karşıladık”

Sudan Egemenlik Kurulu Üyesi Orgeneral Şemseddin el-Kebbaşi, 1 Mayıs’ta, Sudan’da çatışmaların durdurulması için bir tarafta ABD ve Suudi Arabistan’dan ve bir tarafta IGAD’dan olmak üzere iki teşebbüsün sunulduğunu, her teşebbüsü memnuniyetle karşıladıklarını belirtti.

İki teşebbüsün HDK Kumandanı Muhammed Hamdan Dagalu ile müzakere hedefli olmadığını vurgulayan Kebbaşi, şunları kaydetti:

“Amerikan-Suudi teşebbüsünü memnuniyetle karşıladık zira ateşkesten bahsediyor ve birden fazla gerçekleşti fakat Hımidti’nin (Muhammed Hamdan Dagalu) milisleri bunu ihlal ediyordu. Artık teşebbüsün başlatıcıları olan Amerika ve Suudi Arabistan ile tek bir noktada konuşuyoruz, o da ateşkes ve insani yardımın gereklilikleridir. Teşebbüs uzun bir yol katetti ve teşebbüs sahiplerinin düzenlemesine nazaran tahminen de temsilcilerimiz önümüzdeki 2 günde Cidde’ye gidecek.”

IGAD teşebbüsüyle ilgili de Kebbaşi, “Girişim, iki noktadan bahsediyor. Ateşkes ve iki tarafın birer temsilcisinin Güney Sudan’ın başşehri Cuba’ya gönderilmesi. Biz onu da memnuniyetle karşıladık lakin karşı taraf kabul etmedi.” dedi.

Sudan’da ordu ile HDK ortasındaki çatışmalar

Sudan’da 2013’te Darfur bölgesindeki silahlı isyancılara karşı hükümet güçlerine dayanak gayesiyle kurulan HDK’nin büsbütün orduya katılmasını öngören “askeri güvenlik reformu” konusunda son birkaç aydır yaşanan uyuşmazlık 15 Nisan sabahından itibaren sıcak çatışmaya dönüşmüştü.

Sudan Dışişleri Bakanlığı, Egemenlik Kurulu Lideri ve Ordu Kumandanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan’ın orduyla çatışan HDK’nin feshedilmesi ve “devlete karşı isyancı güç” ilan edilmesi kararı aldığını bildirmişti.

Sudan Sıhhat Bakanlığı, ordu ile HDK ortasında 15 Nisan’da başlayan çatışmalarda hayatını kaybedenlerin sayısının 550’ye, yaralıların sayısının ise 4 bin 926’ya yükseldiğini açıklamıştı.