Kılıçdaroğlu’nun iktisat vaatleri hayata geçirilebilir mi?

Kılıçdaroğlu ekonomi alanındaki vaatlerine seçime bir ay kala sürat verirken, uzmanlara nazaran iktisadın başka alanlardaki ıslahatlarla da desteklenmesi durumunda bu vaatlerin adım adım gerçekleşmesi mümkün.Millet İttifakı’nın Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu iktisat alanında kalkınma siyasetleri, toplumsal adalet ve milletlerarası yatırımlar üzere çeşitli başlıklardaki vaatlerini açıklamaya seçime bir ay kala sürat verdi. Uzmanlara nazaran Türkiye’de iklimin değişmesi ve iktisadın başka alanlardaki ıslahatlarla da desteklenmesi durumunda bu vaatlerin adım adım gerçekleşmesi mümkün.

Kılıçdaroğlu, son periyotta gerek farklı vilayetlerde yaptığı konuşmalarda gerekse konutunun mutfağından yayınladığı kısa görüntülerde yüksek enflasyon altında ezilen toplumu rahatlatmaya ve tıpkı vakitte kalıcı bir büyüme ve refah hedefleyen iktisada yönelik çeşitli vaatler açıklıyor.

Millet İttifakı adayı en son cumartesi gecesi yayınladığı görüntü ile kalkınma siyasetlerini genel çizgileriyle tahta önünde anlattı ve şu projeleri sıraladı:

“Tüm Türkiye’yi kapsayacak, özel iktisat bölgeleri oluşturacağız. 81 vilayetimizi dolaylı olarak etkileyen 9 özel iktisat bölgesi, 17 tarım ve hayvancılık merkezi ve 50 üretim üssü kuracağız. Birinci beş yılda 123 milyar dolar, 10 yılın sonunda da 300 milyar dolarlık yatırım yapılacak. Bu yatırımların yüzde 20’sini kamu kaynakları ile yapacağız…Büyükşehirlerden Anadolu’ya bilakis göç başlayacak…İşsizlik oranı birinci beş yılda yüzde 5’in altına düşecek.”

Kılıçdaroğlu’nun vaatleri ortasında yalnızca kalkınma değil toplumsal adaleti sağlamaya yönelik kimi adımlar da bulunuyor. Emeklilere verilen bayram ikramiyelerinin taban fiyat seviyesine çıkartılması, gereksinim sahibi ailelere her ay bir Cumhuriyet altını, depremzedelere verilecek yeni konutların fiyatsız teslim edilmesi üzere somut kelamların yanı sıra Kılıçdaroğlu “beşli çete” olarak isimlendirdiği holdinglere Hazine’den aktarıldığını söylediği paraları geri getireceğini de belirtiyor.

Kılıçdaroğlu ayrıyeten son yıllarda Türkiye’den uzaklaşan yabancı yatırımların gelmesi için de yurtdışında görüşmeler yaptıklarını ve yatırımcıyı tekrar çekeceklerini söylüyor.

Vaatler ne kadar gerçekçi?

Peki bu vaatler ne kadar gerçekçi ve hangi koşullar altında, ne kadarı yapılabilir?

DW Türkçe’ye konuşan Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selva Demiralp bu sorunun cevabını öncelikle Millet İttifakı’nın vaatlerini tanımlayarak başlıyor:

“Bunları özetleyecek olursak iktisat idaresinde tüm dünyada kabul görmüş ve performansı yıllarca test edilmiş ana akım siyasetlere dönüleceğinin sinyalini veriyorlar. Mevcut ekonomik dengesizliklerin altında yatan siyasetlerin ise birer birer terk edileceği söyleniyor.”

Demiralp’a nazaran “maceradan uzak, kısa vadede kazanıma yönelik değil uzun vadeli sürdürülebilir büyümeye odaklanan” klâsik siyasetler global çapta çok yaygın bir uygulama alanına sahip olduğu için bu siyasetlerin performansları da iktisatçılar tarafından daima ölçülüyor ve ayrıyeten güncelleniyor.

“Millet İttifakı da denenmiş ve başarısı kanıtlanmış uygulamalara döndüğü sürece başarılı olacaktır” diyen Demiralp, şu konuya da dikkat çekiyor:

“Ancak olay salt kağıt üzerinde sıralanan iktisat siyasetlerinin rasyonalitesinden öte bu siyasetleri uygulayabilecek yerin oluşmasına da bağlı. Bu noktada kurumsal bağımsızlık, hukukun üstünlüğü, şahsî hak ve hürriyetlerin korunması üzere çok kritik ön kuralların da devreye sokulması gerekiyor.”

Millet İttifakı üyeleri yaptıkları çeşitli konuşmalarda iktisadın rayına oturabilmesi için demokrasi ve hukuk üstünlüğünün tesisinin kıymetine dikkat çekerken, Kılıçdaroğlu da yeni kalkınma modelinde çalışanlar, yatırımcılar ve işletmelerin hukuksal garanti altına alınacağını, iktidara gelmeleri durumunda birinci üç ayda gerekli yasal düzenlemeleri yapacaklarını belirtiyor.

Bluebay Varlık İdaresi Kıdemli Stratejisti ünlü ekonomist Timothy Ash ise bu vaatlerin gerçekleşmesine dair bir öteki değerli noktanın Millet İttifakı üyeleri ortasındaki eşgüdüm olduğuna dikkat çekiyor.

“Türkiye’nin gerçek bir makro çerçeve ve iş ortamı ile kusursuz uzun vadeli yatırım fırsatları sunduğunu düşünüyorum” diyen Ash, Millet İttifakı’nın önündeki en büyük riski ise geniş iştirakli ittifak ile siyasi istikrarın sağlanması ve sürdürülebilmesi olarak görüyor.

Kim popülist? İktidar mı muhalefet mi?

Millet İttifakı’nın vaatleri bazen iktidar ve çeşitli bölümlerce “popülist” olarak nitelendirilse de AKP’nin son açıklanan seçim beyannamesinde muhalefetin vaatlerine de yer verdiği gözleniyor.

Bu vaatlerin popülist olup olmadığına ait soruya karşılık Demiralp, enflasyonla gayret için uygulanması gereken siyasetlerin popülist değil aksine kısa vadede acı reçete olarak tabir edilen siyasetler olduğunun altını çiziyor:

“Zaten bu acı reçeteden kaçınmak uğruna şu andaki kriz kaidelerini yaşıyoruz. Zira iktidar tarafından yeni iktisat modeli ile benimsenen ‘enflasyonla büyüme’ modeli bir noktadan sonra maalesef krize davetiye çıkarıyor. Kısa bir mühlet enflasyonist baskıları göz arkası ederek faizleri düşürerek bir rahatlama sağlayabilirsiniz. Lakin bu siyasetlere devam etmeniz durumunda dalga dalga gelen enflasyonist baskılar ekonomiyi boğmaya başlar.”

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Kasım 2021’de ilan ettiği ‘Yeni İktisat Modeli’ ile ortaya konan düşük faiz-yüksek kur siyasetleri sonucu bütçe ve dış ticaret açığında tarihi rekorlar kırılırken, iktidarın seçime kadar tek haneye düşmesini vaat ettiği yıllık enflasyon resmi sayılara nazaran yüzde 50’nin üzerinde seyrediyor. Gerçekte hissedilen enflasyon ise resmi sayıların üstünde.

“Esas popülist olan siyaset Millet İttifakı’nın kelamını verdiği dezenflasyon siyaseti değil mevcut iktidarın benimsediği ‘enflasyonla büyüme’ tercihidir” diyen Demiralp, iktidarın kısa vadede getirisi olan bu popülist siyasetlerinin mühleti çok uzadığı için olağanda uzun vadede görülen yan tesirlerin bugün yaşanmakta olduğuna işaret ediyor.

Demiralp, kelamlarını şöyle sürdürüyor:

“O yüzden (iktidarın) bu siyasetlerinden uzaklaşmak ironik biçimde ‘popülist vaat’ üzere görülüyor olabilir. Halbuki dezenflasyon siyasetleri olağanda meyveleri orta ve uzun vadede toplanan siyasetlerdir. Lakin bizim içinde bulunduğumuz ekonomik kriz ortamında dezenflasyon siyasetlerine geçiş kısa vadede de rahatlama sağlayabilir, tıpkı 2001 krizi sonrasında klasik siyasetlere geçtikten sonra gözlenen yüksek büyümeli dezenflasyon süreci üzere.”

Dezenflasyon sürecinde inovasyona dayalı bir anlayışla Türkiye’nin rekabet gücü olan dallara gerçek kaynakların aktarılmasının üretim maliyetlerini düşüreceğini söyleyen Demiralp, bunun enflasyonist baskıları da azaltacağını belirtiyor.

Yabancı yatırımlar Türkiye’ye gelir mi?

Türkiye’ye yabancı yatırımları tekrar çekme vaadinde de bulunan Kılıçdaroğlu, bir mühlet evvel yaptığı yurtdışı ziyaretlerde milletlerarası finans kuruluşları temsilcileri ile bir ortaya gelmişti.

Demiralp, Türkiye’ye ne kadarlık bir yatırım gelebileceğine ait sayı verebileceği bir çalışması olmadığını lakin enflasyonla gayret siyasetlerinin TL’nin kıymetlenmesini sağlayan ve kurda istikrar getiren siyasetler olacağı için Türkiye’nin yabancı yatırımcı gözünde cazibesinin de artmasının bekleneceğini belirtiyor.

“Kurumsal bağımsızlık, hukukun üstünlüğü, eğitim ıslahatı üzere güçlü adımları eklediğimizde yalnızca kısa vadeli sermaye değil uzun vadeli ve Türkiye’nin üretim kapasitesini artıracak yatırımları çekebilmek de mümkün” diyen Demiralp, bunun örneğinin 2001 krizi sonrasında görüldüğünü, o periyotta direkt yabancı yatırımların 20 milyar ABD doları düzeylerine ulaştığını, 2007-2009 global finansal kriz sonrasında ise portföy yatırımlarının 50 milyar doları aştığı düzeylerin görüldüğünü hatırlatıyor.

Demiralp, o periyottan bu yana global likiditenin önemli biçimde arttığını vurgulayarak, global piyasalardaki son durumu şöyle aktarıyor:

“ABD Merkez Bankası Fed’in bilançosunun 2007 krizi öncesindeki 1,5 trilyon USD düzeyinden 2014 yılında 4,5 trilyon dolarlara, pandemi sonrasında ise 9 trilyon USD düzeylerine çıktığını gördük. Şu anda 8,6 trilyon düzeylerinde ve kademeli olarak küçülecek olsa da kriz öncesi düzeylere kolay kolay dönmeyecek. Türkiye global çapta kabul görmüş iktisat siyasetlerine döndüğünde bu likiditeden faydalanma imkanına sahip olacaktır. Zira genç ve dinamik nüfusu, güçlü altyapısı ve jeopolitik pozisyonu ile Türkiye yatırımlar için önemli bir potansiyel barındırıyor.”

Türkiye ne kadarlık bir yatırım çekebilir?

Peki global piyasalara dair bu tablo ışığında iktidar ve iktisat siyaseti değişimi durumunda Türkiye ne kadarlık bir yatırım çekebilir?

Timothy Ash, ortodoks para siyasetlerine geri dönülmesi durumunda kıymetli portföy girişlerinin görüleceğini düşündüğünü söyleyerek, şöyle konuşuyor:

“Geçmişte 140 milyar dolar üzere bir tepeye ulaşıldığı ve artık 20 milyar dolara kadar düşüldüğünü hesap edersek; bence beş yıllık bir müddet içinde 120 milyar dolara geri dönülebilir. Bu da yıllık bazda 20 milyar dolarlık portföy girişi demek oluyor.”

Doğrudan yabancı yatırımlarda (FDI) ise tepe noktasının 2007’deki 28 milyar ABD doları olduğunu hatırlatan Ash, “Son birkaç yıldır ise FDI 5-6 milyar civarında. FDI’da yıllık 20 milyar dolara hayli kolay bir biçimde geri dönmenin mümkün olduğunu düşünüyorum” diye konuşuyor.

Ash, buna ek olarak uzun vadeli yabancı borçlanmada da net 20 milyar dolarlık giriş görmenin mümkün olduğunu söyleyerek, “Tüm bu kalemleri bir ortaya getirdiğimizde, yılda 50 milyar dolarlık yeni giriş görmenin mümkün olduğunu düşünüyorum” diyor.

Bunun için ise belirli kaidelerin gerekliliğine işaret eden Ash, bunları “Ortodoks para siyasetleri, bağımsız merkez bankası, iktisat ekibinde meritokrasi (liyakat), hukukun üstünlüğünün geri dönüşü ve iktisat siyasetlerinde denetim ve istikrar sistemi” olarak sıralıyor.

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?