Arap ülkeleri “bölgesel ve memleketler arası gelişmeler” gölgesinde Esed rejimiyle yakınlaşıyor

LEYS EL-CUNEYDİ/ MUHAMMED MİSTO – Arap siyasetçi ve akademisyenler, Arap ülkelerinin Suriye’deki Beşşar Esed rejimi ile olağanlaşma adımlarının, “ortak çıkar” ile bölgesel ve memleketler arası gelişmeler doğrultusunda atıldığını belirtiyor.

Arap ülkeleri, Suriye’de 2011 ‘deki ihtilal süreci ve sonrasında başlayan iç savaşın akabinde diplomatik bağları askıya aldıkları Beşşar Esed rejimiyle bir müddettir tekrar yakınlaşmaya başladı.

Son birkaç aydan beri Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Mısır ve Ürdün’den dışişleri bakanları seviyesinde Şam’a gerçekleşen ziyaretlerin yanı sıra rejimin başkanı Esed de bu müddet zarfında BAE ve Umman’ı ziyaret etti.

Son olarak Suudi Arabistan idaresi, Suriye’de konsolosluk hizmetleri vermek için Şam rejimiyle görüşmeler yürüttüklerini duyurdu.

Esed rejiminin Dışişleri Bakanı Faysal el-Mikdad da bu bağlamda, 12 Nisan’da Suudi Arabistan’a yaptığı ziyarette mevkidaşı Faysal bin Ferhan ile bir ortaya geldi.

Ürdün, Suriye’deki krizin tahlili için bir teşebbüs başlatabileceğini belirtiyor. Bu hususta geçen yıl açıklamalarda bulunan Ürdün Dışişleri Bakanı Eymen es-Safedi, Suriye’deki krizin tahlilini hedefleyen teşebbüsle Arap ülkelerinin Esed rejimi ile direkt diyalog görüşmelerine gireceğine işaret etti.

ABD idaresi ise Arap ülkelerinin Şam’daki rejimle yakınlaşmasına itiraz ediyor.

“Suriye, Arap sisteminin bir parçasıdır”

Gelişmeleri AA muhabirine kıymetlendiren Ürdün Meclisi Dışişleri Kurulu Üyesi Muhammed el-Mumini, “Suriye, Arap sisteminin bir kesimidir. Hasebiyle Suriye olmadan Arap ülkelerinin birliğinden kelam etmek mümkün değildir.” dedi.

Suriye’yi Ürdün’nin hem komşusu hem de coğrafik ve demografik uzantısı olarak niteleyen Mumini, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Ortak çıkarlar Suriye’nin itimat ve istikrara kavuşmasını gerektiriyor. Rejim ise Suriye halkının tercihine kalmıştır. Ürdün’ün Kral 2. Abdullah’ın liderliğindeki siyaseti da diğerlerinin iç işlerine müdahale etmemektir. Ürdün, genel olarak hep Suriye’nin birlik ve toprak bütünlüğünü koruyacak siyasi tahlil daveti yaptı. Bunu bir de Arap dünyasının bir modülü olarak tekrar vurguluyor. Zira Ürdün, Suriye ile tıpkı coğrafyayı paylaşıyor. Arap ülkelerinin de Suriye’yle birebir bahtı paylaşmaları hasebiyle ülkeyi krizden çıkaracak bir rol üstlenmesini gerektiriyor.”

Arap ülkelerinin rejimle yakınlaşması ve muhaliflerin siyasete katılma talebi

Ürdün El-Haşimi Üniversitesinden Milletlerarası Münasebetler Profesörü Cemal eş-Şelebi de Arap ülkeleri ile Esed rejimi ortasındaki olağanlaşma adımlarını değerlendirmeye, “Mutlak dost ya da düşman yoktur, kalıcı çıkarlar vardır” formundaki Batılı eski bir siyasetçinin kelamlarını hatırlatarak başladı.

Rusya-Ukrayna savaşı ve Suudi Arabistan-İran muahedesinin da ortalarında bulunduğu birçok bölgesel ve milletlerarası gelişmelerle ilgili sebeplerden dolayı Arap ülkelerinin Esed rejimi ile münasebetlerindeki dönüşüme tanıklık ettiklerine işaret eden Şelebi, şunları söyledi:

“Suriye’de barışçıl diplomatik tahlil artık genel bir talep haline geldi. Bu barışçıl diplomatik tahlil, hem Arap ülkeleri hem de Türkiye üzere Suriye’ye komşu ülkelerin talebidir. Bu talebin gerçekleşmesi halinde Orta Doğu ülkelerinin çıkarları istikrara kavuşur ve tüm bölge ülkeleri için siyasi istikrar atmosferi oluşur.”

Arap ülkeleri ve Esed rejiminin yakınlaşmasıyla çıkarların örtüşeceğine dikkati çeken Şelebi, bunun da rejimi, muhaliflerin siyasete iştirak talepleriyle ilgilenmeye zorlayacağını, münasebetiyle Suriye’de tüm kısımların katılacağı bir seçim için kapıların açılabileceğini söz etti.

Arap ülkeleri ile Esed rejimi ortasındaki yakınlaşmada ABD’nin rolü olmadığını savunan Şelebi, “Görüldüğü kadarıyla Araplar, Çin ve Rusya üzere yeni güçlerin öne çıkmasına bağlı olarak ABD’nin görüş yahut tenkitlerini pek önemsemiyorlar. Washington da halihazırda Arap ülkelerinin Suriye, İran yahut Türkiye’ye yönelik siyasetlerini denetim etme gücünde değil.” dedi.

Şelebi, ABD’nin, Ukrayna’nın yanı sıra Kuzey Kore, İran ve Venezuela üzere hususlarda yaşadığı siyasi ve diplomatik zorluklar gölgesinde Arap ülkelerinin Suriye siyasetlerinin önüne geçemeyeceğini söyledi.

“Araplar, Suriye’yi memleketler arası topluma entegre etmeye kadir değil”

Lübnan merkezli bir araştırma enstitüsünde araştırmacı olarak vazife yapan Abdullah Zugayb ise Arap ülkeleri ile Esed rejiminin bağları tekrar başlatma teşebbüsünün, Suriye’de ihtilal sonrası “ülkeyi tekrar dizayn etme mühendisliklerinin” başarısızlıkla sonuçlanmasının akabinde geldiğini tabir etti.

Suriye’deki krize müdahil olan Arap ülkelerinin, ABD’nin değişken duruşunun yanı sıra muhalefetin parçalanması üzere faktörler sebebiyle rolünü kaybettiğine işaret eden Zugayb, “Buna karşılık Rusya ve İran ise devletin suramda kısmen başarılı oldu. Böylelikle memleketler arası ve bölgede Suriye sıkıntısının yönetilmesinde bir sorun olan rejimi, 11 yıllık savaştan sonra daha istikrarlı taraf haline getirebildiler.” diye konuştu.

Zugayb, “Arap dünyası Suriye’yi milletlerarası topluma entegre etmeye kadir değildir. Zira bu yetki Batı’nın inhisarındadır.” dedi.

ABD, Rusya ve Çin’in memleketler arası çekişmesi sayesinde Arap ülkelerinin, Suriye’deki rejimin memleketler arası topluma entegresinin zorluğunun farkında olduğuna vurgu yapan Lübnanlı araştırmacı, “Arap ülkeleri bu konjonktürde Suriye’de yine bir tartı oluşturarak ülkenin Yemen üzere yapısal olarak Tahran’a bağlı kalmasını engellemek istiyor.” tabirlerini kullandı.

Arap ülkeleri ile Esed rejimi ortasındaki yakınlaşmanın Suriye’de en son tahlille sonuçlanmasına ihtimal vermeyen Zugayb, bu yakınlaşmanın rejim ile Arap ülkeleri ortasındaki uyuşmazlıkları sonlandırabileceği, lakin Suriye içinde birliği sağlayacak tahlil için kâfi olmadığı değerlendirmesinde bulundu.

“2011’deki ihtilalin münasebetleri varlığını sürdürüyor”

Suriyeli araştırmacı Vail İlvan ise Arap ülkeleri ile Esed rejimi ortasındaki yakınlaşmanın bölgesel ve memleketler arası bir mutabakat doğrultusunda gerçekleştiğini tabir etti.

Rusya ve İran’ın Esed rejim ile öteki birtakım ülkelerin olağanlaşması için çabaladığını aktaran İlvan, bu uğraşların Şam’daki rejimi kalıcı hale getirmeyeceğini belirtti.

İlvan, “Suriye’nin sorunu bölge ülkeleri yahut komşu ülkeler ile diplomatik bağlarda değil. Sorun içerideki rejimdedir, 2011’deki ihtilalin münasebetleri hala varlığını sürdürüyor. Esed rejimi idare olarak çözüldü, silahlı militan ve çeteler halinde devlet içinde devlet olmuşlar. Hasebiyle içerdeki sebepler rejimin kalıcı olmasını engelliyor.” dedi.

Rejimin kalıcı olmasını engelleyen dış faktörler de olduğunu ve bunların başında Batı dünyasının yatırımlarının geldiğini lisana getiren İlvan, Rusya’nın Arap ülkeleri ile Esed rejimi bağlantılarında bir gedik açmaya çalıştığını lakin Suriye’nin yine imarı ve ekonomik açıdan rejime gerçek manada kazanımlar sağlamayacağını savundu.