Afetlere hazırlıklı elektrik sistemi, iklim değişikliyle uğraşın modülü olabilir
Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat’ta meydana gelen zelzeleler, birçok bahis üzere elektrik sisteminin güçlendirilmesi konusunu da gündeme getirirken, afetlere karşı tekrar kurgulanan elektrik sisteminin iklim değişikliğiyle uğraşta de tesirli olacağı öngörülüyor.
AA muhabirinin SHURA Güç Dönüşümü Merkezi’nin “Doğal Afetler Karşısında Elektrik Sisteminin Güçlendirilmesi” başlıklı raporundan yaptığı derlemeye nazaran, “asrın felaketi” olarak nitelendirilen sarsıntılar, elektrik sisteminin sürekliliği ve gerçek kurgulanmasının kıymetini bir sefer daha ortaya koydu.
Zelzele felaketi nedeniyle güç kesiminde, 2,3 milyar lirası kamuya ve 8,9 milyar lirası özel dala ilişkin olmak üzere toplam 11 milyar 243 milyon lira hasar oluştuğu kestirim ediliyor.
Söz konusu hasar ve bunun oluşturduğu ekonomik maliyetler, elektrik sisteminin çağdaş teknoloji ve dijitalleşen teknikler doğrultusunda gereksinimlere nazaran tekrar kurgulanmasını ve tüketiciyi merkeze alan yeni bir üretim-tüketim yapısını içermesini gerekli kılıyor.
Sistemin iklim değişikliğiyle birlikte büyüyen ve sıklaşan afetlere karşı dayanıklılığının ve güvenilirliğinin ele alınması gerekiyor.
Bütüncül afet idaresi stratejileri ve planlama ihtiyacı
Rapora nazaran, elektrik sisteminin doğal afetlere karşı değişen oranlarda güvenlik açıkları bulunduğu dikkate alındığında, sistemin güvenilirliğini sağlamak için bütüncül afet idaresi stratejileri ve planlama gereksinimi ortaya çıkıyor. Bu stratejiler, ülkedeki en yaygın doğal afetlerin önceliklendirilmesiyle belirleniyor.
Türkiye elektrik sistemi için risk oluşturan doğal afetlerin başında ise zelzele geliyor.
Doğal afetlere karşı sistemin sağlamlığını, altyapıyı güçlendirerek ve dizaynını güzelleştirerek artırmak mümkün lakin bunun en çok risk taşıyan afetler baz alınarak planlanması gerekiyor. Bunun için de afetlerin mümkünlüğü ve mekansal dağılımı ile bunların iklim değişikliğine bağlı potansiyel evrimi hakkında âlâ ve tesirli bilgilere sahip olmak gerekiyor. Böylelikle planlama, tehlikeli tabiat olaylarının iletim ve dağıtım üzerindeki tesirlerini asgariye indirebiliyor.
Altyapı bakımının yanı sıra şebekenin yenilikçi teknolojilerle bütünleşmiş dağıtık bir yapıyla genişlemesi ve esnekliğinin sağlanması da sistemin direncini artırıyor.
Afet durumlarında sistemin bir noktasındaki aksaklığın yahut hasarın başka noktalara tesir etmemesi ya da tesirin asgariye indirilmesi için akıllı şebekelerin ve mikro şebekelerin artması değer arz ediyor.
Bu noktada yenilenebilir dağıtık güç kaynaklarıyla yerinde üretim, mikro şebekeler ve taşınabilir üretim üniteleri aracılığıyla dayanıklılığı artıracak bir öge olarak ön plana çıkıyor.
Şebekeye bağlı, sayaç ardı ya da şebeke dışı çalışabilen güç depolama sistemleri ise şebeke arızalarında kritik fonksiyonlar için acil durum gücü sağlayabiliyor.
Depolama sistemleriyle desteklenen dağıtık güneş ve rüzgar güç santrallerinin yer aldığı bir mikro şebeke, dağıtım ve iletim şebekelerinin rastgele bir noktasındaki hasar durumunda kendini izole ederek elektrik üretimine devam ederken kesintisiz elektrik temin edilmesine imkan tanıyor.
Bu nedenle, akıllı şebekeler, mikro şebekeler, gelişmiş ölçüm altyapısı, otomasyon, dronlar ve uzaktan algılama sistemleri üzere yeni teknolojilerin, elektrik sistemi güvenilirliğini artırmaya ve doğal afet sonrası oluşan risklerin azaltımında kullanılması öneriliyor.
Elektrik sistemi yeni gereksinimleri karşılayacak formda planlanmalı
Doğal afetlere dirençli ve sürdürülebilir kentler için binaların sağlam olmasının yanı sıra sıfır emisyonlu, yenilenen elektrik sistemine ve dijital teknolojilere uyumlu olarak tasarlanmaları da değer taşıyor.
Depreme güçlü ve pak güç kaynaklarını verimli halde kullanan sıfır emisyonlu akıllı binaların, son güç tüketiminin yüzde 26’sını gerçekleştiren konut kesiminin karbonsuzlaşmasında itici güç olacağı, güç dönüşümünü de destekleyeceği öngörülüyor.
Çatı üstü GES’lerin binaların üzerinde bulunduğu dikkate alındığında, yerleşim alanlarında gerçek elektrik altyapısıyla birlikte üst yapının ve binaların da yeni muhtaçlıkları karşılayacak halde planlanması ve uygulanması gerekiyor.
Fay çizgilerinin ağır olduğu bölgelerde yenilikçi sistemler yaygınlaştırılmalı
Akıllı şebekeler, başta güneş ve rüzgar olmak üzere dağıtık güç kaynakları ve bataryalarla bütünleşik mikro şebekeler, taşınabilir güç depolama sistemlerinin afetlere karşı daha dirençli bir şebeke sisteminin oluşturulmasında değerli yararlar sunabileceği belirtiliyor.
Özellikle fay çizgilerinin ağır olduğu vilayet ve bölgelerde bu sistemlerin yaygınlaştırılması öneriliyor.
Elektrik sisteminin afetlere hazırlıklı olması, dolaylı olarak iklim değişikliğinin tesirlerinin azaltmasını da beraberinde getiriyor. Bunun için ise kapsayıcı mevzuat, hakikat finansman sistemleri ve farkındalık ile teknik kapasitenin geliştirilmesi gerekiyor.
İletim tarafında ise şebeke durumunun süratle değerlendirilip rapor edilmesini sağlayan geniş alan izleme sistemlerinin ve şebekedeki değişikliklere otomatik olarak reaksiyon veren teknolojilerin kullanılması öneriliyor.
Öte yandan, yine yapılanma ve güç dönüşümüyle birlikte ortaya çıkacak yeni istihdam imkanlarının kıymetlendirilmesi, dönüşümden olumsuz etkilenen bölümler için önlem alınması kapsamında gerekli adil dönüşüm ve sosyoekonomik siyasetlerin oluşturulması kritik değer taşıyor.