Zeugma’dan kaçırılan tarihi mezar steli Türkiye’nin Roma Büyükelçiliğine teslim edildi
Zeugma Antik Kenti’nden kaçırılan ve geçen yıl İtalya’da bulunan tarihi mezar steli, İtalyan yetkililerce Türkiye’nin Roma Büyükelçiliğine teslim edildi.
Türkiye’nin Roma Büyükelçiliği’ndeki merasimde, İtalyan Jandarması Venedik Kültürel Mirası Muhafaza Ünitesinin Kumandanı Binbaşı Emanuele Melelo ve grubu, üzerinde bayan figürü bulunan mezar stelini, Türkiye’nin Roma Büyükelçisi Ömer Gücük ve Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdür Yardımcısı Yahya Coşkun’a teslim etti.
Büyükelçi Gücük, burada yaptığı konuşmada, “İtalyan Jandarmasına bu iade sürecinde Türkiye ile gösterdikleri işbirliğinden dolayı teşekkür ediyorum. Kendilerini tarihi eser kaçakçılığıyla gösterdikleri çabadan dolayı de tebrik ediyorum. Tarihi eserler ortaya çıktıkları yerlerde korunmalıdırlar.” dedi.
İtalyan Binbaşı Melelo da bu tıp kültür varlıklarının meskenine dönüyor oluşuyla kendilerinin işinin de muvaffakiyetle tamamlanmış olmasının gururunu yaşadıklarını belirtti.
Yahya Coşkun da AA muhabirine, “Biz Anadolu’nun bütün kayıp hazinelerinin peşine düşüyoruz. Kültür ve Turizm Bakanlığı olarak son 20 yılda 20 binden fazla eserimizi meskenine geri getirdik. Bu stel ile bu yıl nisan sonunda meskenine döndürdüğümüz eser sayısı 2956 oldu. Yani şu anda birinci 4 ayda 3 bin yapıta çok yaklaşmış bulunuyoruz.” dedi.
Stele dair bilgi veren Coşkun, “Bu, Zeugmalı Gaziantepli bir hemşehrimiz aslında. 1800 yıl sonra meskenine geri dönüyor. Kocasını çok seven bir eş, kocasına bağlılığını mezar steline işletmiş, artık o mezar stelinde kocasına bağlılığını vurguladığı üzere, toprağına bağlılığını biz temin etmiş oluyoruz.” halinde konuştu.
Coşkun, yapıtın geri getirilmesinde milletlerarası bağların ve işbirliğinin kıymetine vurgu yaparak, “Biz son yıllarda bilhassa dünyanın her yerinde hem köken ülkelerle hem de transfere imkan veren ülkelerle çok sıkı bir işbirliği yaptık ve memleketler arası olarak süren bu yasa dışı trafiğin önünü kesmek için çeşitli tedbirler aldık. Bu ikili bağlantılarımız İtalya ile de çok âlâ biçimde seyrediyor. Başta İtalyan kültür teşkilatı, kolluk kuvvetleri, Carabinieri ile güzel bir işbirliğimiz var. Bu eser konusunda da yeniden İtalyan meslektaşlarımız ve paydaşlarımızla çalıştık.” sözlerini kullandı.
Eserin Zeugma kökenli olduğu bilimsel raporla onaylandı
Stelin Zeugma’dan kaçırılan eser olduğuna dair tespite değinen Coşkun, “Bu yapıtın incelemesini arkadaşlarımız yeniden bizden önce buraya gelip Roma’da yaptı. İnceleme sonucunda, hem taşın biçimi hem üzerindeki ince işçilikler hem de tarz kreatik bakımından yapılan tetkiklerde, hem bizim arkadaşlarımız hem de Zeugma Hafriyat Liderimiz Kutalmış Hoca ile yapılan çalışma, bilimsel raporlar sonucunda yapıtın öbür hiçbir yere ilişkin olmayacağı, Zeugma kökenli olabileceği test edilmiş, onaylanmış oldu. Bilimsel raporların ışığında İtalyan paydaşlarımız da bu yapıtın Zeugma kökenli olduğuna karar verip, bize iade etme kararını verdiler.” dedi.
Coşkun, kelam konusu yapıtın nasıl ve ne vakit yurt dışına çıkarıldığına dair ellerinde net bilgi olmadığını belirterek, “Tam tarihini bilmiyoruz. O yüzden bu yapıtın geri getirilmesinde bilimsel çalışmanın rolünü görüyoruz. Ne vakit ve ne formda çıkarıldığını bilmediğimiz bir yapıtın tarz kreatik özellikleriyle, taşın cinsiyle, üzerindeki işçilikle bilimsel olarak Gaziantep Zeugma kökenli olduğunu ispatlayabildiğimiz için bilimin ışığıyla neticeyi elde ettik.” değerlendirmesinde bulundu.
Bu halde tarihi yapıtları ülkeye geri getirmenin kendileri için umut ve memnunluk verici olduğunu anlatan Coşkun, şunları kaydetti:
“Vatan dediğimiz şey türküyle, şiirle, yapıtlarla, geçmişiyle, tarihiyle vatan oluyor. O yüzden biz her bir yapıtı geri götürdüğümüzde, vatanımızın eksik bir modülünü tamamlıyormuşuz hissine bürünüyoruz. Bugün yeniden keyifli halde vatanımızın eksik bir modülünü götürüyoruz. 1800 yıllık bir ilişkiyi yine tesis etmiş oluyoruz. Biz bugün Sayın Büyükelçimizden eserimizi teslim aldık. Yakın bir vakitte önümüzdeki haftaya kalmadan eser, Türkiye topraklarında olacak. Eserimizi önümüzdeki hafta topraklarımıza aldığımızda da Gaziantep’te Zeugma’da Kültür ve Turizm Bakanımız Sayın Mehmet Nuri Ersoy’un önderliğinde teşkilatımızla toplantımızı yapacağız ve oradaki lansmanla ziyaretçilerle buluşturacağız.”
“Kocasını seven eş, Satornila, elveda!” yazılı mezar steli
Milattan sonra 2. yüzyılın ortalarına tarihlenen Antoninler periyodu karakteristiklerini yansıtan ve üzerinde bir bayan figürü bulunan mezar stelindeki yazıtta “Kocasını seven eş, Satornila, elveda!” tabirleri yer alıyor.
Bu stelin, devrine ait Zeugma’da yerleşik kişi ve toplulukların biyografilerinin çıkarılmasına ve soy çalışmalarına katkı sağlayacak nitelikte olabileceği belirtiliyor.
Söz konusu stel, İtalyan jandarmasınca Mart 2022’de Floransa vilayetinde, hala hakkında soruşturma yürütülen bir kişinin konutundaki aramada ele geçirildi.
İtalyan yetkili makamlarının, tarihi yapıtın Türkiye’den gelmiş olabileceği kuşkusuyla durumu Türk makamlarına bildirmesi sonucunda, Eylül 2022’de Zeugma Hafriyat Lideri Prof. Dr. Kutalmış Görkay ile bakanlık uzmanları Venedik’te tespit ve teyit çalışmalarında bulundu.
Ardından İtalyan jandarması, Dışişleri Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığının işbirliğindeki çalışmayla yapıtın Türkiye’ye iade süreci tamamlandı.