Zelzelede hasar gören tarihi yapılarda ‘restorasyon hatası’ tezi

OXFORD Üniversitesi’nde tarihi yapıların inşası üzerine deneysel çalışmalarda bulunan Gazi Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Kısmı öğretim vazifelisi Dr. Anıl Özdemir, Hatay’a giderek sarsıntıda hasar gören tarihi yapılarda inceleme yaptı. Özdemir, sarsıntıda hasar gören tarihi yapılarda çoklukla onarım yanlışı olduğunu söyledi.

Oxford Üniversitesi’nde 1,5 yıldır tarihi yapıların inşasında kullanılan harçlar ve tuğlalar üzerinde deneysel çalışmalarda bulunan Gazi Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Kısmı öğretim vazifelisi Dr. Anıl Özdemir, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu’nun (TÜBİTAK) ‘1002-C Doğal Afetler Odaklı Saha Çalışması Acil Dayanak Programı’ kapsamında, Hatay’a giderek zelzelede hasar gören tarihi yapılar üzerinde araştırmalar yaptı. Özdemir, projesinin Hatay’ın Armutlu, Kışla Saray ve Çekmece mahallelerindeki binaların göçme nedenleriyle ilgili olduğunu belirterek, incelediği yapılar ortasında Habib-i Neccar Camii ve Hatay 2’nci Hudut Alay Komutanlığı üzere değerli tarihi yapıların bulunduğunu söyledi.

‘2020’DE RESTORE EDİLEN BİNA ÇÖKMÜŞ’Bunlar dışında üzerinde çalıştığı diğer tarihi yapıların da olduğunu söyleyen Özdemir, “Mesela Kırıkhan İlçe Halk Kütüphanesi var. 2020 yılında onarımı bitirilmiş ve kütüphane olarak hizmete alınmış. En son tespitlerimize nazaran de 2023 yılında İlçe Ulusal Eğitim Müdürlüğü olarak hizmet veriyormuş lakin 2020 yılında restore edilmesine karşın bina büsbütün göçmüş. Burada muhtemelen onarım kusuru ya da öteki bir yanılgı var. Burada gördüğümüz büyük bir toprak kayması da var; buna mahzur olunamamış, bunlar düşünülmemiş. Burada onarım yapılırken tasarım kusurları da var. Yeniden Kırıkhan ilçesinde Beyazıdı Bistami Türbesi var. 2021 yılında büsbütün tekrar inşa edilmesine karşın toptan göçmüş. Burada da yeniden onarım yanlışları var” dedi.’REHABİLİTASYONDA BUNLAR DÜŞÜNÜLMEMİŞ’Tarihi yapıların onarımında taban etüdünün de ehemmiyetine değinen Özdemir, “Diğer yapılarda da tekrar göçmeler var. Kimileri onarım görmüş lakin tabandan ötürü çok büyük kaymalardan ötürü deformasyonlar görülmüş. Rehabilitasyonda bunlar düşünülmemiş. Mesela Habib-i Neccar Camii’nin kubbesi büsbütün yıkık durumda. Duvarlarında çok büyük çatlaklar var. Habib-i Neccar Camii Anadolu’daki birinci mescitlerden fakat mesela Mimar Sinan’ın Payas ilçesindeki Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi büsbütün ayakta, çizik bile yok. Burada Hatay’daki depremzedeler kalıyor, muazzam bir yapı” diye konuştu.Tarihi yapıların da onarımla güçlendirebileceğini vurgulayan Özdemir, “Bu çok karmaşık bir düzenek. Bu yapıları ayağa kaldırırken çok fazla kurum, dernek ve insan bu işin içinde olacak. Şu da var ki vatandaşımız 1 yıl sonra konutlarına oturmaya başlayabilir tahminen ancak bu yapılar katiyetle 1 yıl sonra tekrar ayağa kalkmayacak. Zira üzerinde çok çalışılması, düşünülmesi, düşen taşların tekrar teker teker elle yerlerine konması, hangi taşın nereden düştüğünün tespit edilmesi gerekecek. Bu çalışmalar çok kapsamlı ve ağır olacak. Tarihi yapılar birçok sistemle güçlendirilebilir natürel ki. Bu güçlendirme çalışmalarıyla alakalı birçok prosedür var. Duvar çatlaklarına ‘zımba’ denilen bir gereçle, çatlağın genişliğine ve büyüklüğüne nazaran bu uygulama yapılabilir. Harç olarak ‘grout’ dediğimiz gereç var, daha güçlü bir materyal bu. Bu tıp uygulamalar yapılırsa tarihi yapılar da natürel ki güçlendirilebilir” dedi.