Yemenli uzmanlara nazaran krizin tahlil senaryosunda “Husilerin idareye katılması” seçeneği masada

Yemenli uzmanlar, hükümet ile İran dayanaklı Husiler ortasındaki savaşı bitirmek maksadıyla önerilen tahlillerden birinin de “Husilerin idareye dahil edilmesi” olduğunu söz ediyor.

Yemen’de hükümet ile İran dayanaklı Husiler ortasında 8 yıldan uzun müddettir devam eden savaş, iktisadın çökmesi ve toplumsal dokunun parçalanmasıyla büyük bir insani krizi de beraberinde getirdi.

Krizi çözmeye yönelik bölgesel ve memleketler arası teşebbüsler ise savaşan tarafların katı duruşları nedeniyle birçok vakit içinden çıkılmaz bir hal aldı.

Yerel ve bölgesel dengelerdeki değişimler

Suudi Arabistan ve İran ortasındaki diplomatik ilgilerin tekrar başlaması başta olmak üzere son iki yılda bölgesel ve milletlerarası arenada meydana gelen değişimler, Yemen’deki krize siyasi tahlil bulma gayretlerini ağırlaştırdı.

Bu bağlamda Umman, Yemenliler ortasında inişli çıkışlı seyreden müzakerelerin en değerli destekçisi oldu.

Tüm bu teşebbüsler sürerken Yemen özelinde de birtakım değişimler yaşandı. Nisan 2022’de Suudi Arabistan’ın başşehri Riyad’da Husilere karşı Yemenli tüm bölümlerin iştirakiyle istişare toplantısı düzenlendi. Körfez İşbirliği Kurulu’nun (KİK) konut sahipliğinde gerçekleştirilen istişare toplantısı sonucunda Yemen Başkanlık Kurulu kuruldu.

Suudi Arabistan ve Ummanlı heyetlerin, İran dayanaklı Husilerin denetimindeki başşehir Sana’yı ziyaret ettiği 9 Nisan’dan itibaren de artık savaşın sona ereceği ve siyasi mutabakatın gerçekleşeceği ihtimali üzerinde duruluyor.

Bu durum da uzun yıllardır iç savaşın sürdüğü Yemen’de siyasi tahlilin ve senaryoların ne olabileceği sorusunu akıllara getirdi.

Yönetimi Husiler ile Başkanlık Kurulu ortasında paylaşma senaryosu

Yemenliler Araştırma Merkezi Lideri Faysal Ali, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Yemen’in geleceğine ait üç senaryonun kelam konusu olduğunu savundu.

“Öne çıkan senaryolardan biri Husilerin, milletlerarası bir mutabakatla Yemen Başkanlık Kurulu’na ortak edilmesi.” diyen Ali, Husi milislerin Suudi Arabistan tarafından oluşturulan Başkanlık Kurulu’na dahil edilmesiyle idarenin taraflar ortasında paylaşılmış olacağına vurgu yaptı.

Ali, bu senaryonun Suudi Arabistan ile İran ortasındaki bağların yine başlaması kapsamında değerlendirilebileceğini söz ederek, şunları söyledi:

“Bu senaryoya nazaran, Yemen tam manasıyla savaş tarafları ortasında paylaşılmış olacak. Aslında bu senaryo tıpkı vakitte Yemen’deki bölünmeyi pekiştirir ve ülkedeki cumhuriyet rejimini bitirmiş olur. Hakikaten Yemen, bölgenin tek cumhuriyet rejimine sahip ülkesi olarak öne çıkıyordu.”

Bu senaryo ayrıyeten Yemen’deki savaşı da yalnızca bir müddetliğine erteleyebilir. Ülkedeki milis güçler, maksadı ve askeri birlik inancı olmadığı için bölgesel finansörlerin talepleri doğrultusunda savaşlarını sürdüreceklerdir.”

Devletin yine inşası

İkinci senaryoda ise “Yemen’de savaşan tarafların ulusal çıkarlar doğrultusunda halk için ödünler verebileceğine” işaret eden Ali, bu durumda gerçek manada Yemen’de barışın sağlanabileceğini ve halkın beklentilerini karşılayabilecek devlet kurumlarının tekrar inşa edilebileceğini lisana getirdi.

Ali, bu senaryonun gerçekleşebilmesi için Husilerin “İran’a bağlılık” fikrinden, Islah Partisi’nin “İslam Devleti” kanısından ve Güney Geçiş Kurulu’nun de “Güney Devleti” kanısından vazgeçmesi gerektiğini vurguladı.

Bu senaryonun muvaffakiyetinin Yemenli seçkinler ve sivil güçlerin devlet kurumlarına dayanak sağlayacak bir yol haritası oluşturmasına bağlı olduğunu belirten Ali lakin kelam konusu senaryonun seçkinlerin zayıflığı ve Yemenliler ortasında gerçek bir yakınlaşmanın olmasını engelleyen siyasi despotluk nedeniyle başarılmasının sıkıntı olduğuna inandığını belirtti.

Ali, üçüncü senaryonun Husilerin Başkanlık Kurulu idaresine girişinin kabul edilmemesi olduğunu, bu senaryonun ise Husileri ve ülke genelindeki öteki milis güçleri ortadan kaldıracak bir halk ihtilaline yol açacağını kaydetti.

Husilerle barış konusunda ümitsizlik var

Yemenli muharrir ve siyasi araştırmacı Sabit el-Ahmedi, “Yemen’de Husilerin tahlilin bir modülü olmayacağını düşünüyorum. Bu bir hayaldir. Husiler ile barış hayali kuranlar, (Şiilikteki) imamet sisteminin tarihini bilmiyor.” değerlendirmesinde bulundu.

???????Yemen’in barış ve savaşın olmadığı üçüncü bir etaba geçebileceğini söyleyen Ahmedi, barışla ilgili karamsarlığının ise “uzun yıllardır Husiler ile barış teşebbüslerinde her vakit çıkmaza giren tecrübelerden kaynaklandığını” belirtti.

Ahmedi, Husilerin gücünü tekrar toplayacağı bir ateşkesi kabul edeceği için gelecek senaryolarının geçmişten çok fazla değişiklik göstermeyeceğini anlattı.

Husilerin kimi mahkumları teslim etmek dışında ülkedeki son barış teşebbüsüne de gerekli katkıyı sağlamadığını söyleyen Ahmedi, Husilerin yalnızca barışçıl görünmeye çalıştığı değerlendirmesinde bulundu.

En öne çıkan senaryo

Yemenli araştırmacı Adil Deşile ise ülkesindeki krizin geleceğiyle ilgili farklı iki ihtimal üzerinde duruyor.

Deşile’ye nazaran, Suudi Arabistan’ın olayları yatıştırma uğraşlarının başarısız olması üzerine tekrar ağır çatışmalara dönülebilir, askeri durum olduğu üzere kalınca da siyasi tahlile yönelik bölgesel teşebbüsler devam edebilir.

Yemenli araştırmacı, halihazırdaki duruma dair ise “Riyad idaresi, Husileri siyasi tahlili kabul etmeye yahut ateşkesi uzatmaya, akabinde da geçiş sürecine ikna etmeye çalışıyor.” dedi.

Ancak Yemenli araştırmacı, ayrılıkçı Güney Geçiş Kurulu’nun (GGK) isteklerine bağlılığı ve Husilerin de kendi siyasi projesine bağlılığı göz önüne alındığında, siyasi tahlil sürecinin başarılı olmayacağını savundu.

Anlaşmanın başarısız olma riski

Deşile, ileriye dönük tehlikelere dair de “Yemen’de gelecekte kalıcı barışın sağlanması ve sürdürülmesinin önündeki en büyük mani, bölgesel çapta oluşan barış gayretleri rüzgarına katılan lakin yükümlülüklerini yerine getirmeye şimdi hazır olmayan mahallî silahlı kümelerin elinde kalan silahlar.” diye konuştu.

Muhtemel barış ortamının bir darbe ve isyan yoluyla engellenmesi seçeneğinin de masada olduğu ihtarında bulunan Deşile, olası bir mezhep çatışması ortamının patlak vermesi ve çatışmalara dönülmesi durumunda şiddet sarmalının eskisinden de kanlı olmasından tasa duyduğunu kelamlarına ekledi.