Yapı kalitesine ‘deprem sarsıntı masası’ ile test

TRABZON Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Yapı Ana Bilim Kolu’nun yapı sıhhati izleme laboratuvarında yapay sarsıntı sarsıntısı verilen masa üzerine konulan model inşaatlarda; beton kalitesinin sarsıntılara karşı dayanıklılığı test ediliyor, yapıda oluşabilecek hasarlar belirleniyor. Prof. Dr. Ahmet Can Altunışık, “Üzerine 30 ton yük koyduğumuzda 2G ivmesine kadar sarsıntı uygulayabilen masayla farklı güçlendirme metotları uyguluyoruz. Masa üzerindeki yapıyı zelzeleye maruz bıraktıktan sonra güçlendirme formülünün uygunluğunu belirliyoruz” dedi.

KTÜ Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Yapı Ana Bilim Kolu’nun yapı sıhhati izleme laboratuvarında, hidrolik sistemle çalışan ve yapay zelzele tesiri oluşturan sarsıntı masasında, farklı özellikler ve dayanıklılığa nazaran inşa edilen bina modellerinin sarsıntıya dayanıklılığı teste tabi tutuluyor. 2G sarsıntı ivmesi uygulanabilen ve 30 ton taşıma kapasitesine sahip sarsma masasının üzerine konulan uzmanlar tarafından inşa edilen bina modellerine, farklı dalgalarda sarsıntı sarsıntısı uygulanıyor. Şiddetli sarsıntılara maruz kalan yapılarda oluşan hasarlar tespit edilip, dayanıklılığı ölçülerek, üzerinde çeşitli güçlendirme usulleri de deneniyor. Uzmanlar, laboratuvar ortamından çıkan sonuçlara nazaran yapılarda güçlendirme formüllerine yönelik tahlilleri de ortaya koyuyor. Testlerden elde edilen sonuçlar ayrıca deprem yönetmeliğine eklenmesi için Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı’na bağlı AFAD ile de paylaşılıyor.

‘BİRÇOK BİNANIN DENEYLERİNİ YAPIYORUZ’Kahramanmaraş merkezli sarsıntılarda yıkıma uğrayan 11 vilayetteki binaları inceleyen grupta bulunan Prof. Dr. Ahmet Can Altunışık, zelzele sarsma masasını, 2018 yılında Cumhurbaşkanlığı özel mükafatı aldıktan sonra KTÜ ve TÜBİTAK’ın takviyesiyle kurduklarını ve TÜBA başta olmak üzere ulusal ve memleketler arası birçok ödül aldıklarını söyledi. Masanın özelliklerini ve testleri anlatan Altunışık, “Bu sarsma masası, üzerine 30 ton yük koyduğumuzda 2G ivmesine kadar sarsıntı uygulayabilen 4 metreye 4 metre boyutlarında, Türkiye’nin en kapasiteli iki tane sarsma masasından bir tanesi. Burada mevcut yapı stokumuzu temsil eden yani düşük beton kalitesi, yetersiz donatı, yetersiz kesitlere sahip ve mevcut korozyon durumunu yansıtan modeller inşa ediyoruz ve bu modellerin sarsıntıda nasıl davranacağını görmek için sarsma masasının üzerine yerleştiriyoruz. Burada birçok betonarme, çelik, yığma ve ahşap binanın deneylerini yapıyoruz” dedi.’FARKLI GÜÇLENDİRME USULLERİ UYGULUYORUZ’Ülke genelindeki mevcut yapı stoğunun sarsıntıya karşı dayanıklılıklarını ölçmek için tasarladıkları bina modellerinde sarsıntı ve çeşitli bina çarpışma testleri yaparak yenilikçi güçlendirme usullerini denediklerini belirten Prof. Dr. Altunışık, “Test ettiğimiz modellere farklı güçlendirme teknikleri uyguluyoruz. Zelzeleye maruz bıraktıktan sonra karbon kumaşlarla sargılama, dış çerçeve ekleme, çapraz eleman kullanımı, sismik izolasyon, kesit büyütme üzere güçlendirme yollarının hangisi uygun, hangi tıp yapılara bu güçlendirmeler uygulanabilir üzere uygulama ayrıntılarını inceleyip karar veriyoruz. Bu sarsma masası olmadan bunlara karar vermenin çok sıkıntı olduğunu düşünüyoruz” diye konuştu.’DEPREM YÖNETMELİĞİNE TEKLİF OLARAK SUNDUK’Deprem sarsma masasında çalıştıkları bina modelinde, birbirine bitişik binaların zelzele sırasındaki çarpışmasının yarattığı hasarı test ettiklerini anlatan Prof. Dr. Altunışık, “Şu an görülen model, 2 katlı tek açıklıklı betonarme bir binanın aksı. Doktora öğrencimizin tez çalışması olarak betonarme binaların çarpışma tesirini ve kullanılması gereken derz arasını çalıştık, sarsıntılar sonrasında bitişik nizam yahut yetersiz derz boşluğuna sahip binalarda farklı çarpışma durumları tespit ettik. Mevcut bina stoklarımızı yani düşük beton kalitesine sahip, yetersiz tesir aralıklarına sahip mevcut yapılarımızı temsil ediyor. Zelzele anında 2 binanın ortasında kâfi boşluk olmadığı taktirde binalar birbirleriyle çarpışıyorlar ve bu çarpışma anında binalar çok derecede hasar görüyorlar. Modelin etrafına deney sırasında çelik konstrüksiyonlar ve çarpışma duvarı yerleştiriyoruz ve farklı ivmelerdeki sarsıntılara maruz bırakıyoruz. Birebir ve farklı kat düzeyleriyle farklı rijitliklere sahip yapıları test ediyoruz. 6 farklı çarpışma çeşidinin 3 adedini laboratuvarımızda doktora tezi kapsamında test ettik. Yetersiz olan derz boşluklarını ölçüp, olması gerekeni belirleyip, zelzele yönetmeliğine teklif olarak sunduk. Çarpışma tesirlerini azaltmak için ortadaki boşluğa hangi materyallerin yerleştirilmesi gerektiğiyle ilgili çalışmalarımızı hem bilimsel makale olarak yapıyoruz hem de TÜBİTAK’a bir sonuç belgesi olarak sunuyoruz” dedi.GÜÇLENDİRMEDE KARBON KUMAŞ ETKİSİProf. Dr. Altunışık, ayrıca depremlerden sonra güçlendirme metotlarından biri olarak gündeme gelen kompozit karbon ve cam destekli kumaşlar üzerinde 15 yıldır çalışmalar yaptıklarını, bu kumaşların binalara kazandırdığı dayanıklılığa, zelzelenin vurduğu Hatay’da şahit olduklarını aktardı. Altunışık, “Hatay’da 3 tane bloğun 1 adedinin kompozit karbon kumaşlarla güçlendirildiği için ayakta olduğunu, öteki ikisinin ise yıkıldığını görünce ülkemizde bir anda karbon kumaşlara ilginin arttığını görüyoruz. Lakin uygulama yapılması için binalardan istenen en az performans kriterleri mevcut. Kompozit kumaşların hangi elemanlara uygulanacağı, kaç kat sarılacağı, hangi gramaj ve açı bedellerine sahip tiplerin seçilmesi gerektiği üzere konuların konusunda uzman bireyler tarafından hesaplanması ve belirlenmesi gerekmektedir” dedi.