“Uzay yarışı” ile 1960’larda başlayan beşerli uçuşlar, uzaydaki keşiflere ışık tutuyor
İlk yapay uydunun 1957’de uzaya fırlatılmasından bu yana başta ABD ve Rusya olmak üzere ülkeler, uzay yarışına girdiler. Bu bağlamda astronotlar göndererek ve istasyon kurarak uzay yarışında öne geçmek isteyen ülkeler, çalışmalarını genişletmek için birçok teşebbüste bulundu.
AA muhabiri, beşerli uçuş yapan ülkelerin uzaya gönderdiği astronotlar ortasından “ilkleri” derledi.
İlk yapay uydunun 1957’de uzaya fırlatılmasından bu yana astronotlar, aya seyahat edip güneş sistemini ve uzayı incelerken, bu sayede şimdiye kadar binlerce gezegen ve yıldız keşfedildi.
İnsanlı uzay uçuşları, bilhassa ABD ve Rusya tarafından sistemli formda devam ediyor.
İlk insan Sovyetler Birliği tarafından 1961’de uzaya gönderildi
Sovyetler Birliği, 12 Nisan 1961’de uzaya birinci insanı göndererek tarihi bir muvaffakiyet yakaladı. Uzaya birinci giden Sovyet kozmonot, dünyanın etrafından bir yörünge boyunca 108 dakika uçan Yuri Gagarin’di.
Gagarin’in 1961’deki uçuşunun akabinde Sovyetler Birliği, 6-7 Ağustos 1961’de Vostok 2 vazifesiyle Gherman Titov’u uzaya gönderdi ve Titov, bir günden fazla uzayda kalan birinci insan oldu.
Vostok 6 misyonuyla 14-19 Haziran 1963’te Valentina Tereshkova’yı birinci bayan kozmonot olarak uzaya gönderildi. Tıpkı tarihlerde Valery Bykovsky, en uzun vadeli ferdî uçuşu gerçekleştirdi.
İlk uzay yürüyüşünü Aleksey Leonov yaptı
Pavel Belyayev ve Aleksey Leonov’un 18-19 Mart 1965’te yaptıkları uçuşta Leonov, uzay yürüyüşü yapan birinci insan oldu.
Vladimir Dzhanibekov ve Oleg Makarov, 10-16 Ocak 1978’de uzaya gittikleri araçtan farklı bir araçla Dünya’ya dönen birinci beşerler oldu.
Sovyetler Birliği, farklı milletlerden astronotları da uzaya gönderdi. Birinci Çek astronot Vladimir Remek, 2-10 Mart 1978’de uzaya gitti.
Polonyalı Miroslaw Hermaszewski ve Alman Sigmund Jahn da 1978’de uzaya giden astronotlar ortasında yer aldı.
Küba’dan Arnaldo Tamayo Mendez 1980’de, Moğolistan’dan Jugderdemidiin Gurragcha ve Romanya’dan Dumitru Prunariu 1981’de uzaya gitti.
Jean-Loup Chretien ise 24 Haziran-2 Temmuz 1982’de uzay seyahatine çıkan birinci Fransız astronot oldu.
Svetlana Savitskaya, 19-27 Ağustos 1982’de uzaya giden ikinci bayan olurken, 17-29 Temmuz 1984’te uzay yürüyüşü yapan birinci bayan olarak da tarihe geçti.
Hindistan’dan Rakesh Sharma, 1984’te ve Suriye’den Muhammed Faris1987’de uzaya giderek uyrukları açısından unsur imza attı.
Abdul Ahad Mohmand, 27 Ağustos-7 Eylül 1988’de uzaya giden birinci Afgan ve Akiyama Toyohiro ise 10 Aralık 1990’da uzaya giden birinci Japon astronot oldu.
Helen Sharman, 26 Mayıs 1991’da uzaya giden birinci İngiliz astronot ve Franz Viehböck ise 19 Ekim 1991’de uzaya giden birinci Avusturyalı astronot oldu.
“Rusya”nın birinci uzay uçuşu 17 Mart 1992’de yapıldı
Sovyetler Birliği’nin 26 Aralık 1991’de dağılmasının akabinde Rusya ismiyle birinci uzay uçuşu, 17 Mart 1992’de yapıldı.
Rusya’nın 4 Ekim 1994 ile 22 Mart 1995 ortasında yaptığı uzay uçuşunda Yelena Kondakova, uzayda en uzun mühlet kalan bayan olarak tarihe geçti.
Norman Thagard, 14 Mart-7 Temmuz 1995’te Rus uzay aracında uzaya giden birinci Amerikalı oldu.
Thomas Reiter, 3 Eylül 1995-26 Şubat 1996’da misyonda uzay yürüyüşü yapan birinci Alman astronot, Claudie Andre-Deshays, 2 Eylül 1996’da uzaya giden birinci Fransız bayan ve Ivan Bella ise 28 Şubat 1999’da uzaya giden birinci Slovak astronot oldu.
Mark Shuttleworth, 25 Nisan-5 Mayıs 2022’de birinci Güney Afrikalı astronot olarak tarihe geçti.
Alan Shepard, ABD’nin uzaya gönderdiği birinci astronot oldu
ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA) programları Mercury, Gemini ve Apollo ile uzaya ve aya astronotlarını yollayan ABD, Merkür Projesi ile uzaya 25 uçuş yaptı. Bunların 6’sı 1961 ile 1963 yılları ortasında gerçekleşti ve astronotları taşıdı.
NASA 5 Mayıs 1961’de, “Freedom 7” vazifesiyle astronot Alan Shepard’ı uzaya gönderdi. Uzaya giden birinci Amerikalı Shepard, alt yörüngede 15 dakika 28 saniye uçuş yaptı.
John Glenn, “Friendship 7 Mercury” uzay aracıyla 20 Şubat 1962’de dünya yörüngesine girebilen birinci ABD’li astronot oldu.
Walter Schirra Jr, 3 Ekim 1962’de 9 saat 13 dakika ile ABD’nin en uzun uçuşunu gerçekleştirdi. 15-16 Mayıs 1963’te ise L. Gordon Cooper Jr, bir günden fazla uzayda kaldı.
Joseph Walker 19 Temmuz 1963’te, uzay aracıyla yörünge ötesine, uzaya uçan birinci insan oldu.
Gemini IV kapsamında NASA astronotu Edward White, 3 Haziran 1965’te uzay yürüyüşü yapan birinci Amerikalı olarak kayıtlara geçti.
Neil Armstrong, Ay’a ayak basan birinci insan oldu
ABD, 20 Temmuz 1969’da Apollo 11 ile Neil Armstrong, Edwin Aldrin ve Michael Collins’i Ay’a yolladı. Armstrong Ay’a birinci ayak basan insan oldu ve akabinde Aldrin geldi.
Sally Ride, 18-24 Haziran 1983’te uzaya giden birinci Amerikalı bayan oldu. Guion Bluford ise 30 Ağustos-5 Eylül 1983’te uzaya giden birinci Afro-Amerikalı oldu.
Ulf Merbold, 28 Kasım-8 Aralık 1983’te uzaya giden birinci Avrupa Uzay Ajansı (ESA) astronotu olarak tarihe geçti.
Bruce McCandless, 3-11 Şubat 1984’te inançlı bir halde kendini araca bağlamadan birinci uzay yürüyüşünü yaptı.
5-13 Ekim 1984’te Marc Garneau, birinci Kanadalı astronot olurken, Kathryn Sullivan, uzay yürüyüşü yapan birinci Amerikalı bayan oldu.
Jake Garn, 12-19 Nisan 1985’te uzaya giden birinci siyasetçi olarak tarihe geçti.
ABD de farklı milletlerden astronotları uzaya gönderdi. Suudi Arabistan’dan Selman el-Suud ve Hollanda’dan Wubbo Ockels 1985’te uzaya gitti.
Rodolfo Neri Vela, 1985’te uzaya giden birinci Meksikalı astronot olurken, Ocak 1986’da Bill Nelson, uzaya giden birinci kongre üyesi olarak tarihe geçti.
İlk Kanadalı ve bayan astronot Roberta Bondar, Belçikalı Dirk Frimout, İsviçreli Claude Nicollier ve İtalyan Franco Malerba 1992’de uzaya giderek isimlerini tarihe yazdırdı.
Mae Jemison, 12-20 Eylül 1992’de uzaya giden birinci Afro-Amerikalı bayan astronot olarak tarihte yerini aldı.
“ABD uzay aracında yer alan birinci Rus astronot”
Sergey Krikalyov, 3-11 Şubat 1994’te ABD uzay aracında yer alan birinci Rus astronot olarak tarihe geçti.
Mukai Chiaki, 8-23 Temmuz 1994’te birinci Japon bayan astronot oldu. Ilan Ramon ise 6 Ocak-1 Şubat 2003’te birinci İsrailli astronot olarak tarihte yerini aldı.
Çin
Yang Liwei, Shenzhou 5 misyonuyla 14 Ekim 2003’te uzaya giden birinci Çinli astronot olarak tarihe geçti.
Shenzhou 6 ile Fei Junlong ve Nie Haisheng, 12-16 Ekim 2005’te uzaya gitti ve Çin’in uzaya birinci iki kişilik uçuşu gerçekleşti.
Zhai Zigang, Shenzhou 7 ile 25-28 Eylül 2008’de uzayda yürüyen birinci Çinli astronot oldu.
Liu Yang, 16-20 Haziran 2012’de uzaya giden birinci Çinli ve bayan astronot olarak tarihte yerini aldı.
17 Haziran-17 Eylül 2021’de Nie Haisheng, Liu Boming ve Tang Hongbo Çin’in Tiangong Uzay İstasyonu’nun birinci mürettebatları oldu.
15 Ekim 2021-16 Nisan 2022 ortasında Zhai Zhigang, Wang Yaping ve Ye Guangfu, Shenzhou 13/Tiangong’la Çin’in, 182 günle en uzun uzay uçuşunu gerçekleştirdi.