TZOB Genel Lideri Bayraktar: “Su zengini ülke değiliz, suyu tasarruflu kullanmak zorundayız”

ANKARA Türkiye Ziraat Odaları Birliği Genel Lideri Şemsi Bayraktar, su azlığı sınıfına giren ülkeler ortasında yer alan Türkiye’nin kişi başına yıllık su tüketiminin 1.313 metreküp olduğunu hatırlatarak “2030 yılına kadar ülke nüfusumuzun 100 milyona varacağı kestirim edildiğinde kişi başına kullanılabilir su ölçümüz 1.120 metreküpe düşebilir ve ülkemiz suyu kıt ülkeler sınıfında yer alabilir. Su kaynakları ülkelerin en değerli doğal zenginlikleri ortasında bulunuyor. Suyu tasarruflu kullanmak durumundayız” dedi.

TZOB Genel Lideri Şemsi Bayraktar, 22 Mart Dünya Su Günü hasebiyle yaptığı imajlı basın açıklamasında su varlığı, kullanımı ve zelzele bölgesindeki ziraî sulama hakkında değerlendirmelerde bulundu. Birleşmiş Milletler-Su (UN-Water) tarafından organize edilen 22 Mart Dünya Su Günü kutlamalarının bu yıl “Ortaklıklar ve İşbirliği Yoluyla Değişimi Hızlandırmak” temasıyla gerçekleştirildiğini tabir eden Bayraktar, açıklamasına şöyle devam etti:

Belirlenen tema ile su ve pak suya ulaşım için artık süratli hareket edilmesi gerektiği, bu mevzuda kişi, aile, toplum ve devlet olarak herkesin üzerine düşeni yapması gerektiği belirtiliyor. Dünya Su Kurulu suyun dünya genelinde giderek azalan bir kaynak olduğunu, 2,2 milyar kişinin suya ulaşamadığını, 4,2 milyardan fazla insanın ise pak su bulamadığını bildiriyor. Dünyada toplam su ölçüsü yaklaşık 1 milyar 4 milyon kilometreküptür. Bu ölçünün yüzde 2,5’i ırmak ve göllerde tatlı su olarak bulunuyor. Tatlı suyun ise yüzde 69,5’i buzullarda, geri kalanı ise göller ve nehirlerdedir. Ülkemizin ise 18 milyar metreküp olarak belirtilen yer altı su potansiyeli ve 94 milyar metreküp yüzey suları ile birlikte yılda 112 milyar metreküp tüketilebilir su potansiyeli vardır. Dünyada nüfus artışına paralel olarak artan besin muhtaçlığı ile birlikte ziraî su gereksinimi da artıyor. Ziraî ve evsel su talebinin artması yanında gelişen sanayi kesiminde de su talebinin artması su kullanımında dallar ortasında rekabete yol açıyor.”

“Su tasarrufu sağlayan basınçlı sulama sistemlerinin yaygınlaştırılması için teşvik ve hibeler artırılmalı”

Suyun değerine değinen Bayraktar, “Günümüzde dünya genelinde ziraî arazi alanını artırmak yerine, ünite alanda daha fazla eser alma kanısı hakimdir. Bunu sağlamanın yollarından en değerlisi üretimde kâfi su kullanımıdır. Ülkemizde ise üzerinde tarım yapılabilecek toprakların çabucak hemen tamamı kullanıma açılmıştır. 2022 yılı bilgilerine nazaran ülkemizde ekonomik olarak sulanabilir 8,5 milyon hektar (brüt) tarım yerinin 6,96 milyon hektarında sulama altyapısı tamamlanmış durumdadır. 1,54 milyon hektar alanda ise sulama altyapısı tamamlanmamıştır. Net sulanan alan ise yaklaşık 5,9 milyon hektardır. Yeniden 2022 yılı bilgilerine nazaran DSİ sulamalarında kapalı sistem sulama yapılan net alan 1,5 milyon hektardır. Bu datalar ışığında ülkemizde sulamaya açılan alanların büyük bir kısmında hala klâsik yüzey sulama formülleri uygulandığı görülüyor. Salma, tava ve karık sulama yolları ile sulanan alanlarda yaşanan çok düşük su uygulama randımanları nedeniyle su kaynakları aktif kullanılamamakta ve etraf sorunları ortaya çıkmaktadır. Günümüzde sonlu su kaynaklarının tüm dallarda etraf ile uyumlu bir halde faal kullanılması gerekiyor. Yüzey sulama tekniklerinin seçimi; sulama şebekesinin altyapı yetersizliği, eksik yayım faaliyetleri, ekonomik nedenler yahut su kullanıcılarının ziraî uygulamalarda tercihini klasik usullerden yana kullanmasından kaynaklanıyor. Ülkemizde hala daha olması gerektiği düzeye gelemeyen ve kıymetli bir ölçüde su tasarrufu sağlayan basınçlı sulama sistemlerinin yaygınlaştırılması için teşvik ve hibeler artırılmalı, üreticilerimiz açısından daha cazip hale getirilmeli ve çağdaş sulama sistemlerinin yaygınlaştırılması için gerekli çalışmalara tartı verilmelidir.”

“Üreticilerimiz daha az su isteyen eserlere yöneliyor, yetersiz sulamaya bağlı randıman düşüklüğü ise tüketici fiyatlarına olumsuz yansıyor”

Yetersiz sulamanın berbat sonuçlar meydana getirebileceğini lisana getiren Bakraktar, “Ülkemizde ve dünyada iklim değişikliğinden ötürü meydana gelen yağışların olağanların altında gerçekleşmesi su arzını değerli ölçüde etkiliyor. Sonuçta mesken, sanayi ve tarımda suya erişim sekteye uğruyor. Hidrolojik kuraklık sonucu göller ve akarsular kuruyor, barajlarda su düzeyleri azalıyor, yeraltı su düzeyleri geriliyor, içme suyu konusunda dahi kaygılar yaşanıyor. Kâfi sulama yapılamaması durumunda ise birçok eserde randıman kaybı yaşanabiliyor. Su yetersizliği eser tercihlerini de etkiliyor, üreticilerimiz daha az su isteyen eserlere yöneliyor. Bilinçsiz ve yetersiz sulamaya bağlı üretim düşüklüğü besin arzının gerilemesine neden oluyor ve sonuçta ise yaşanan bu olumsuz durum tüketici fiyatlarına olumsuz yansıyor” tabirlerini kullandı.

“Depremler ziraî sulama suyumuzu etkiledi”

Depremlerin sulama faaliyetlerine de tesir ettiğini söyleyen Bayraktar, şöyle konuştu: “6 Şubat ve ardından gerçekleşen zelzeleler nedeniyle felaketin tarıma tesiri gün yüzüne çıkmaya başladı. Bu tesirlerden birisi de sarsıntı bölgelerinde ziraî sulamada yaşanan sıkıntılardır. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığının 2023 Kahramanmaraş ve Hatay Zelzeleleri Raporu’na nazaran zelzele bölgesindeki vilayetler ülkemizin su kaynakları bakımından en güçlü havzalarından olan Seyhan, Ceyhan, Asi ve Fırat havzalarında yer alıyor. Türkiye’nin havza yağış alanının yüzde 30’u, yıllık akış ölçüsünün ise yüzde 39’u bu havzalarda gerçekleşiyor. Bölgede 2021 bilgilerine nazaran DSİ tarafından inşa edilen depolamalı baraj ve HES sayısı 110’dur. Kelam konusu barajların brüt sulama alanı ise 2,1 milyon hektardır. 2022 yılında ise sarsıntı bölgesi içerisinde 140 adet baraj ve 234 sulama tesisi bulunuyor. DSİ tarafından hesaplanan zelzele bölgesinde depolama, taşkın denetim, sulama ve bölge müdürlüğü tesislerinde meydana gelen varsayımı hasar 19,5 milyar liradır. Ülkemizin en büyük baraj ve göletleri ortasında bulunan bölgedeki 14 baraj ve gölete ait hasar 2,7 milyar lira olarak varsayım ediliyor. Buna rağmen sarsıntı nedeniyle birinci etapta kelam konusu 140 barajda yapılan incelemeler sonucunda acil müdahaleyi gerektirecek bir duruma rastlanmaması sevindiricidir. Lakin zelzele bölgesinde birtakım vilayet ve ilçelerde ziraî sulamanın, iletim sınırlarının ve pompa istasyonlarının hasar alması nedeniyle ziraî sulama yapılamaması bölgede ziraî üretimi sekteye uğratacaktır. Öbür taraftan kendi imkanları dahilinde yer altı suyu kullanan çiftçilerimizin de su kuyuları önemli hasar almış vaziyettedir. Barajların su düzeyinin de kâfi seviyelerde olmaması bu olumsuz tabloyu daha da ağırlaştırıyor. Sulama döneminde sulamada kısıtlama yapılması yerine yeni döneme yetiştirmek üzere, sarsıntı nedeniyle hasar alan sulama kuyularının tamir bakım ve tamiri acilen yapılmalı, zelzele bölgesinde de planlı bir biçimde yeni kuyuların açılmasına devam edilmeli ve hasar almamış baraj ve göletlerden pompalarla sulama gereksinimi olan bölgelere su getirilmelidir. Ayrıyeten bir öteki kıymetli konu ise bölgedeki tüm eserlerin farklı başka kıymetlendirilerek alım garantisinin sağlanmasıdır. Sulama sorunundan ötürü kuruya ekilecek eserlerde oluşacak gelir kaybını telafi edecek destekleme ödemesi yapılmalıdır.”

“Ülkemizde tarımda verimliliğin artması ve gelecek nesillerin besin muhtaçlığının garanti altına alınması için tarımda sürdürülebilirliğin sağlanması şarttır”

Alınabilecek önlemlerle ilgili de konuşan Bayraktar, “Ülkemizde tarımda verimliliğin artması ve gelecek jenerasyonların besin muhtaçlığının garanti altına alınması için tarımda sürdürülebilirliğin sağlanması koşuldur. Nüfus artışıyla birlikte yükselen besin talebi, global ısınma üzere tehditlerle birleşince ülke nüfusunun besin garantisinin sağlanmasını daha değerli hale getiriyor. Besin garantisinin tesis edilmesi ise ziraî faaliyetlerde verimliliğin artmasına, ekonomik kalkınmanın devam etmesine, toprak ve su kaynaklarının sürdürülebilir idaresine bağlıdır. Sulama altyapısı tamamlanmamış alanların sulamaya açılması için GAP, KOP üzere büyük sulama yatırımlarını da içeren projelerin tamamlanması ehemmiyet taşıyor. Gölet, baraj üzere sulama yatırımlarına yük verilmeli, maliyetleri her geçen gün artan ve kar oranı düşük kalan küçük işletme sahibi çiftçilerimizin ziraî üretimden kopmaması sağlanmalıdır. Kuraklığa sağlam kültür bitkilerine verilen eser bazlı takviyeler artırılmalı ve su gereksinimi az olan kültür bitkileri teşvik edilmelidir. Yer altı sularının azalmasının önüne geçmek emeli ile üreticilere ek bir masraf getirmeden ruhsatsız kuyular ruhsatlandırılmalı ve yeraltı suları kuyularında üretimi azaltmayacak biçimde kullanım denetim altına alınmalıdır. Çağdaş sulama sistemleriyle, sulama oranları ve sulama randımanları yükseltilmelidir. Ayrıyeten sulanmayan alanlar sulamaya açıldığında, istihdamda artış sağlanacak ve bu sebeple kırsal alandan büyük kentlere göç kıymetli ölçüde önlenecektir. Su hepimizi etkiliyor ve ilgilendiriyor. Bu nedenle herkes su konusunda dikkatli davranmalı ve müsrif olmamalıdır” diye konuştu.