Türkiye genelinde 6 yılda 164 bin bina ve yerleşke sıfır atığa geçti

Türkiye genelinde, 2017 Haziranı’ndan bugüne kadar 164 bin bina ve yerleşkede Sıfır Atık İdare Sistemi uygulanmaya başlandı.

AA muhabirinin Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı bilgilerinden derlediği bilgilere nazaran, dünyada 2020’de yaklaşık 2,24 milyar ton belediye atığı oluştu.

Dünya Bankasının bilgilerine nazaran, dünya genelinde kişi başına günde ortalama 0,74 kilogram atık çıkarılıyor. Bu paha 0,11 ila 4,54 kilogram ortasında değişiyor. Bu formda devam ederse, 2050’ye kadar yılda 3,88 milyar ton atık oluşması bekleniyor.

Dünya genelinde 2022 prestijiyle belediye atıklarının ortalama yüzde 82’si toplanıyor ve yüzde 55’i atık sürece tesislerine gönderiliyor.

Küresel bazda sera gazı emisyonlarının yüzde 2’sine neden olan atıkların yüzde 33’ü ise hala sistemsiz depolanıyor.

Ayrıca besin kaybı ve israfı da global bir sorun olmaya devam ediyor. Besin kayıpları daha çok, gelişmekte olan ülkelerde görülürken besin israfı ise çoğunlukla gelişmiş ülkelerde meydana geliyor. Hem besin kaybı hem de besin israfı, kıymetli çevresel, toplumsal ve ekonomik sonuçlara yol açıyor. Atılan yiyecekler, global sera gazı emisyonlarının yüzde 8 ila 10’unu oluşturuyor.

Bu kapsamda sıfır atığın çevresel, ekonomik ve toplumsal boyutta sağladığı faydaların, sürdürülebilir bir dünya tertibi açısından kıymeti ortaya çıkıyor.

Sıfır Atık; israfın önlenmesi, kaynakların daha verimli kullanılması, atık oluşum sebeplerinin gözden geçirilerek atık oluşumunun engellenmesi yahut minimize edilmesi, atığın oluşması durumunda ise kaynağında farklı toplanması ve geri kazanımının sağlanmasını kapsayan “atık idare anlayışı” olarak tanımlanıyor.

Bu kapsamda Türkiye’de, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın himayelerinde Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca 2017’de “Sıfır Atık Projesi” hayata geçirildi. Proje, sürdürülebilir kalkınma prensipleri çerçevesinde atıkları denetim altına alma, gelecek jenerasyonlara pak ve gelişmiş bir Türkiye ile yaşanabilir dünya bırakma maksadını taşıyor.

Projeyle geri kazanım oranının yüzde 35’e çıkarılması ve tertipli depolama oranının yüzde 65’e indirilmesi hedefleniyor.

Sıfır Atık Projesi kapsamında, Sıfır Atık İdare Sistemi’nin kurulmasına ait genel unsurların ve uygulama temellerinin belirlenmesini sağlayarak, projenin ülke genelinde benimsenmesi, uygulanması ve yaygınlaştırılması için hazırlanan Sıfır Atık Yönetmeliği 2019’da yürürlüğe girdi.

Sıfır Atık Yönetmeliğinde, Sıfır Atık İdare Sisteminin heyetimi, uygulanması, sistemin takibi için yapılması gerekenler, sıfır atık dokümanının kaideleri ve doküman kriterlerine ait düzenlemeler yer aldı.

Yönetmelikle mahalli yönetimler ile bina ve yerleşkelerin Sıfır Atık İdare Sistemi’ne geçiş takvimleri düzenlendi.

Ayrıca vilayet seviyesinde mahalli yönetimler ile bina ve yerleşkeler tarafından uygulanacak Sıfır Atık İdare Sistemi’nin lokal ve ulusal ölçekte stratejik bir bütünlük içinde sürdürülebilirliğini ve verimliliğini sağlamak hedefiyle 81 vilayet tarafından “İl Sıfır Atık İdare Sistemi Planı” hazırlandı.

Buna nazaran, 2017 yılı Haziran ayından bu yana Sıfır Atık İdare Sistemi’ne geçen bina ve yerleşke sayısı 164 bin oldu.

Yaklaşık 19 milyon şahsa “Sıfır Atık” eğitimi verildi

Öte yandan vatandaşlar için sıfır atık konusunda eğitim-farkındalık çalışmaları da yürütülüyor. Bu kapsamda proje başlangıcından bu yana yaklaşık 19 milyon bireye “Sıfır Atık” eğitimi verildi.

Ayrıca proje başlangıcından bu yana 20,4 milyon ton kağıt-karton, 5,4 milyon ton plastik, 2,3 milyon ton cam, 0,5 milyon ton metal ve 5,2 milyon ton organik ve öteki geri dönüştürülebilir atıklar olmak üzere toplamda yaklaşık 33,8 milyon ton geri kazanılabilir atık, bakanlıkça lisanslı işletmelerce işlenerek, iktisada kazandırıldı. Toplanan atıklardan, 62,2 milyar lira ekonomik kar sağlandı.

Ayrıca 530 milyon kilovatsaat güç tasarrufu, 572 milyon metreküp su tasarrufu ve 69 milyon metreküp depolama alanından tasarruf sağlandı. 3,9 milyon ton sera gazı salımı önlendi, 347 milyon ağaç kurtarıldı, 87 milyon varil petrol, 650 milyon ton ham husustan tasarruf edildi.

Sıfır Atık’ın başarısı ülke sonlarını aştı

Eylül 2022’de BM 77. Genel Şurası görüşmeleri sırasında New York’ta BM Genel Sekreteri Antonio Guterres ile bir ortaya gelen Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan, ikili iklim kriziyle uğraş kapsamında “Küresel Sıfır Atık Âlâ Niyet Beyanı”nı imzaladı.

Ardından 15 Aralık 2022’de yapılan BM Genel Heyetinde, Türkiye tarafından Birleşmiş Milletler 77. Genel Şurasına sunulan “Sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşmak için sıfır atık uygulamalarının teşvik edilmesi” bahisli “sıfır atık” kararı kabul edildi.

Genel Heyet, bu kararla 30 Mart’ı Milletlerarası Sıfır Atık Günü ilan etti.

Böylece, Emine Erdoğan’ın himayesinde yürütülen ve birçok ulusal ve milletlerarası mükafata layık görülen “Sıfır Atık Projesi”, BM Genel Konseyi kararıyla da desteklenmiş oldu.