Türkiye, Basın Özgürlüğü Endeksinde 180 Ülke İçinde 165. Sırada.

Haber: ÇAĞATAN AKYOL – Kamera: SADIK KARAKULOĞLU

Uluslararası Hudut Tanımayan Gazeteciler (RSF) örgütü Türkiye temsilcisi Erol Önderoğlu, Türkiye’nin Basın Özgürlüğü Eendeksi’ndeki yerinin 180 ülke ortasında 165’inci sırada olmasına ait “Türkiye birinci kere makus kategorideki ülkelerden vahim kategorideki 31 ülke ortasına katılmış oldu bu sıralamayla. Belirlenmesi gereken diğer bir sorun da artık iktidar sözcülerinin toplumu rahatlatma, demokratikleşme kelam konusu olduğu vakit toplumu rahatlatma ismine kurdukları cümlelerin bir aldatmaca olduğunu görüyoruz” değerlendirmesini yaptı.

RSF örgütü, Dünya Basın Özgürlüğü Günü’nde, Türkiye’nin ‘2023 Dünya Basın Endeksi’nde 180 ülke ortasında 165’inci sırada yer aldığını açıkladı. Basın özgürlüğüne ait saptama ve değerlendirmelerin yer aldığı raporda, 14 Mayıs’ta yapılacak Cumhurbaşkanı Seçimi ve 28’inci Devir Milletvekili Seçimi öncesi gazetecilere yönelik baskının arttığına dikkat çekildi.

Birleşmiş Milletler Genel Heyeti’nin 1993 yılında aldığı kararla tüm dünyada ‘3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü Günü’ olarak kutlanan günde İstanbul’da düzenlenen basın toplantısında konuşan RSF Türkiye temsilcisi Erol Önderoğlu, sıralama hazırlanırken birçok uzmana sorulan 133 sorunun belli katsayılar üzerinden ve muhakkak sektörel problemlerin kıymetlendirilmesi sonucu ortaya çıktığını söyledi. Önderoğlu, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“TÜRKİYE, GEÇEN SENEYE NAZARAN 16 SIRA GERİLEDİ: Geçen seneye nazaran Türkiye, 16 sıra gerilemiş gözüküyor. Geçen sene Türkiye’nin sırası 149’du. 4 sıra ilerleyerek 149’uncu sıraya çıkan Türkiye, bunu aslında medya özgürlüğü alanında gazetecilik meslek örgütlerinin ve gazetecilerin elde ettiği kimi hak kazanımları olarak açıklamıştı bunu. Yani basın kartıyla ilgili, şiddetle ilgili, keyfi gözaltıyla ilgili. Mahkemeler önünde birtakım hak kazanımlarının mümkün olabilmesini Hudut Tanımayan Gazeteciler, sivil toplumun bir varlığı ve aktifliği açısından dikkate almıştı lakin geçen yıldan bu yana vahim gelişmeler, Türkiye’yi bilhassa gazeteciliği tehdit eden toplumsal kuralları da dikkate alarak 16 sıra geriletti. Bu gerilemeyi, şu cümleyle özetlemekle mümkün. ‘Gazetecilere yönelik keyfi davalar, toplu tutuklamalar, internet yasakları, caydırmaya dönük RTÜK cezaları, ayrımcı basın kartı ve ilan atılımları, habercilere karşı kabahatlerde cezasızlık üzere süregelen ihlallerden sonra gazeteciliğin içinde bulunduğu siyasi kutuplaşma kaynaklı tehditkar, toplumsal iklim sıralamada Türkiye’yi daha da geriletmiş oldu.’

25 KÜRT MEDYA TEMSİLCİSİNİN TUTUKLANMASINI BİR YANA BIRAKAMAYIZ: Son yılda dikkate alınan parametre, artık kutuplaşmadan sonra, toplumu ve gazeteciliği kutuplaştırdıktan sonra aslında medya temsilcilerine ideoloji bazlı olarak toplumu maksadına sokan bir zihniyetin olması. Doğal ki geçen 2022’yi baz alan datalardan kelam ettiğimizde iki dalga halinde toplam 25 Kürt medya temsilcisinin tutuklanmasını bir yana bırakamayız. Bu tutuklama bize neyi gösterdi? Aslında her vakit kelamını ettiğimiz üzere iktidarın öz denetleyici kurumları alet ettiği üzere bu sürece, aslında yargıyı da güvenlik güçlerini de seçim sürecine alet edebileceğini de gösteren bir gelişme bu. Zira bir sene öncesinde, 6 ay öncesinde hepimiz aslında siyasi saikle toplumun ileri gelenlerinin, iktidarın ileri gelenlerinin belli hareketlere başvurabileceğine dair bir beklenti aklımızdan geçirmiştik. O denli değil mi? İşte bizim yanılmıyor olmamız ve bu telaşımızın gerçekleşmiş olması aslında kamu kurumlarının makul bir ideolojik zihniyetin elinde bir paravan olarak fonksiyon gördüğünün bir göstergesi oluyor. Kitlesel olarak gazetecilerin tutuklanması, önlem emelli tutuklama diyorlar. Buna istedikleri vakit tenezzül edebilmeleri ve birkaç ay keyfi formda tutmaları yahut yargılama sırasında tahliye etmeleri, büsbütün hukuk normlarına muhalif ve keyfi bir yargı süreci olarak karşımızda.

İLK KEZ VAHİM KATEGORİ ORTASINA GİRDİ TÜRKİYE: Türkiye birinci kere berbat kategorideki ülkelerden vahim kategorideki 31 ülke ortasına katılmış oldu bu sıralamayla. Belirlenmesi gereken diğer bir sorun da artık iktidar sözcülerinin toplumu rahatlatma, demokratikleşme kelam konusu olduğu vakit toplumu rahatlatma ismine kurdukları cümlelerin bir aldatmaca olduğunu görüyoruz. Heyet olarak dezenformasyonla ilgili duyduğumuz garantilerin, alanda tam aykırısı biçimde icraata bürünmesi kabul edilebilir bir şey değil. Dezenformasyon unsuru, Türk Ceza Kanunu’na girdiğinde Adalet Bakanı Bekir Bozdağ herkesi rahatlatmak için ‘Merak etmeyin. Bu lakin toplumun galeyana gelebildiği, toplumun kitlesel olarak tepki gösterebildiği durumlarda uygulanacak’ diyor. Bırakın hususun uygulanması, alanda tutuklanan gazetecilerin tamamı mahallî gazeteciler. İşte o Osmaniye’de gazeteci tutuklanıyor, Bitlis’te gazeteci tutuklanıyor. Hani bu dezenformasyon düzenlemesi, toplumları karşı karşıya getiren, toplumun bir bölümünü başkasına karşı infiale ittiği durumlarda uygulanacaktı? Hepsi mahallî gazeteci.

ADALET BAKANI’NIN KELAMINA GÜVENEMİYORSANIZ TÜRKİYE ESASEN ÇOK YER KAYBETMİŞTİR: Gazetecilerin tutuklandığı durumları incelediğimiz vakit elbette kimi şeyleri teyit edemediğimiz durumlar da oluyor. İşte Bitlis’in bir mahallesinde genç bir kıza yönelik cinsel taciz olayında birtakım memurların isminin da geçtiği biçimindeki bir bilgi. Gazeteci tutuklamak zorunda mısınız? Osmaniye’de zelzele çadırlarına yönelik siyasetlerde, aslında zelzele çadırlarının bir depoda bekletildiği ve yurttaşlara eleştirilmediği, bunu teyit etmemize bile gerek yok ki. Bu tıp meseleler yaşandı. 11 milyon insan, yardımların 3 gün sonra geldiğini söylüyor. Bu mu dezenformasyon olarak toplumu infiale itecek bilgi? İki gazeteciyi bu nedenle tutukladılar. 40 gün cezaevinde kaldı bu gazeteciler. Artık siz şayet bırakın lokal bir hakimin tutuklama kuruluşunu berbata kullanmaya, şayet bir Adalet Bakanı’nın kelamına güvenemiyorsanız Türkiye esasen çok taban kaybetmiş demektir. Hasebiyle burada Türkiye’nin 165’inci sırada gösterilmesi gazeteci olarak ve Türkiye’de 30 yılını vermiş bir hak savunucusu olarak bana çok ağır geliyor. Beni daha da endişelendiren şey, ileriye dönük olarak seçim sonrasında şayet biz, bu kağıt üstünde olan hakları şayet topluma yansıtamazsak o sıralamada Türkiye’nin önünde ve gerisinde bulunan insanların yaşadıkları iç karışıklıklara düşmüş oluruz.

TÜRKİYE, DEMOKRATİK HAKLARI KULLANIMI BAKIMINDAN İÇİ BOŞ BİR ÜLKE: Türkiye şu anda Avrupa Birliği ıslahat vitrinine sahip ama demokratik hakları kullanımı bakımından içi boş bir ülke. Bunu hepimizin görmemiz gerekiyor. Güya Türkiye iç savaş yaşıyormuş üzere, güya Türkiye bir işgal içindeymiş üzere, militer, askeri tüm imkanlar kullanılıyormuş ve toplumlar birbirine düşmüş üzere bir fotoğraf içerisinde şu anda Türkiye bu sıralamada. Zira siz her kezinde kendi ideolojinizi öne çıkarmak için basın kartını berbata kullandınız. Yerli ve ulusal görmediğiniz bütün gazetecilerin gündemi belirleyen tüm içeriklerini sansürlediniz. Toplumsal hareketlerde toplumun bir kısmının itirazları gündeme yansıyacağı vakit medya temsilcilerini arttan kelepçeleyerek ve azap uygulayarak gözaltına aldınız. Zira siz her bir demokratik hak gündeme geldiği vakit, yasalaştırdığınız vakit her keresinde methiyeler düzüp tam aykırısını yaptınız. Münasebetiyle ortada güvenilmez bir siyasi irade var. Benim telaşım büsbütün medya topluluğu açısından ve toplumun barış içinde bir ortada yaşaması açısından benim beklentim büsbütün artık insanların hakikaten zihninden geçirdikleri üzere hakların uygulanmasıdır.

TUTUKLANMAK, HABERİN SANSÜRLENMESİ GAZETECİLİĞİ HAZIRLIKSIZ BIRAKIYOR: Doğal ki çok güçlü bir dönemeçte bulunuyoruz. Öteki toplumları, demokratik ülkeleri meşgul eden kimi tehditlerin aslında Türkiye medyası olarak farkında olmamamız, bu hususla ilgili de bir şeyler söylemem gerekiyor. Bütün dünya ‘fake news’ üreten, bütün dünya dezenformasyon üreten sistemli sistemlerin çözülmesi için uğraş veriyor. Bütün dünya yapay zeka denilen teknolojilerin aslında gazetecilik yerini nasıl bozabileceğini düşünüyor yahut buna karşılık bir şeyler geliştirmenin peşindeyken, bunu tartışıyorken en azından Türkiye gazetecileri olarak bizler hala yüz yıllar öncesinin baskılarını konuşuyoruz. Kitlesel olarak tutuklanmak, gözaltına alınmak, işte haberin sansür edilmesi. Yani bu gazeteciliği inanılmaz hazırlıksız bırakıyor. Bu sivil toplumla birlikte bu medya bölümünü inanılmaz biçimde yıpratıyor. Geleceğe de daha hazırlıksız ve daha inançsız bakılmasına neden oluyor.”