Türk Bilim İnsanları Antarktika’da Yer Bilimleri Araştırmaları Yapıyor

Türk bilim insanları, 7. Ulusal Antarktika Bilim Seferi kapsamında Antarktika’nın Horseshoe Adası ve etrafında yer bilimleri alanında araştırmalarını gerçekleştirerek adanın jeolojik geçmişinin izlerini sürdü.

Cumhurbaşkanlığı himayelerinde, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı uhdesinde, TÜBİTAK MAM Kutup Araştırmaları Enstitüsü uyumundaki 7. Ulusal Antarktika Bilim Seferi kapsamında Horseshoe Adası ile etrafında yürütülen yer bilimleri alanındaki araştırmalar kapsamında adada yüzeyleme veren kayaçların özellikleri, yayılımları, birbirleriyle olan bağlantıları ve petrolojik özelliklerine dair inceleme gerçekleştirildi.

Antarktika Yarımadası, Batı Antarktika’yı oluşturan bloklardan birisi. Antarktika Yarımadası’nın jeotektonik evrimi Batı Antarktika’nın oluşumunun anlaşılmasında değerli yer tutuyor.

Geçici Türk Bilim Üssü’nün üzerinde kurulduğu Horseshoe Adası, Antarktika Yarımadası’nda. 67,2 kilometrelik yüzölçüme sahip Horseshoe Adası tıpkı vakitte Antarktika Yarımadası’nın en yaşlı kayaçlarını içermekte. Horseshoe Adası, bu kayaçların yanı sıra jeolojik devirlere ilişkin kayaçları, buzul çökellerini, deniz düzeyi değişimini gösteren çökel topluluklarına sahip olmasıyla araştırma yapan bilim insanlarının geçmişin izlerini sürerek geleceğe ışık tutmalarını sağlıyor.

“Süreçleri ortaya çıkarmak için buradayız”

Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Raif Kandemir, yürütücülüğünü Prof. Dr. Cüneyt Şen’in (Karadeniz Teknik Üniversitesi) yaptığı projelerin Horseshoe Adası magmatitlerinin petrolojisi üzerine olduğunu tabir ederek “Gondwana harika kıtasının Geç Triyas’ta parçalanması sırasında, Antarktika Yarımadasının Güney Amerika kıtasının güney ucundan koptuğunu, Horseshoe Adasını oluşturan kayaçların, Antarktika Yarımadası’nın Güney Amerikanın güneyindeki oluşumundan, Antarktika’ya yamanmasına kadar geçen süreçleri aydınlatabilecek bulgular içerdiğini ve bu süreçleri ortaya çıkartmak için burada olduklarını söz etti ve bu kapsamda adadaki kayaçları örnekleyerek özelliklerini belirlediklerine dikkati çekti.

Kandemir, Antarktika Yarımadası’nın metamorfik kompleksine ilişkin kayaçların Horseshoe Adası’nda görülebildiğinin altını çizerek “Bu kayaçlar Paleozoyik’te yitime bağlı olarak oluştu ve daha sonra metamorfizmaya uğradı. Horseshoe Adası’nda yaşlı plutonik topluluklar, volkanik kayaç toplulukları, And Plutonik topluluğuna ilişkin kayaçları, granitik, gabroyik ve diyoritik kayaçları görmek mümkün” dedi.

Proje kapsamında, metamorfik temele ilişkin kayaçların Güney Amerika’nın en güney ucundan koparak Antarktika Yarımadası’na yamanmalarına kadar geçirmiş oldukları süreçleri ortaya çıkarmak istediklerini belirten Kandemir “metamorfik kayaçlarla bağlantılı olan yeniden granitik kayaçların oluşum dinamiklerini ortaya çıkarmak kıymetli zira bunlar Gondwana’nın parçalanması ile birlikte çabucak hemen eş yaşlı kayaçlardan oluşuyor.

Horseshoe Adası’nda yüzeyleme veren And Plütonik Topluluğu’na ilişkin kayaçların oluşumu aslında yitim istikameti bilinen kayaçlara ilişkin. Bu kayaçları kullanarak Türkiye’de bilhassa Sakarya Zonu’nun doğusundaki yitim tarafı tartışmalı kayaçlara data sağlamayı amaçlıyoruz” yorumunu yaptı.

Kandemir proje kapsamında aldıkları kayaç örneklerinin mineral kimyalarını inceleyeceklerini tabir ederek “bu örneklerde ana iz element tahlilleri gerçekleştirilecek. Stronsiyum-Neodiyum (Sr-Nd) izotop tahlilleri yapılacak Uranyum-Kurşun (U-Pb) zirkon yaşlandırmaları ve Argon-Argon (Ar-Ar) yaş tahlilleri yaparak sonuca ulaşmayı düşünüyoruz. Horseshoe Adası incelendiğinde jeoçeşitliliğin hayli yüksek olduğunu ve adada magmatik ve metamorfik kayaçların birçoğunun bulunabildiğini ve bu kayaçları inceleme bahtı bulabilirsiniz’ değerlendirmesini yaptı.

“Kutup topluluğundaki görünürlüğü artıracak”

İstanbul Teknik Üniversitesi Kutup Bilimleri Yüksek Lisans Öğrencisi ve Jeoloji Mühendisi Şevval Yalçınkaya ise projelerinde Horseshoe Adası’nda bulunan göllerin jeokimyasına bakarak metal oranlarını belirleyerek element oluşum düzeneklerini incelediklerini tabir etti.

Yalçınkaya, “projemiz kapsamda başta kayaç-su bağlantısı olmak üzere çevresel tesirlerin bu oluşum sistemi üzerinde oluşturduğu tesirlere bakmaktayız. Şiddetli kurallarda da olsa su ve kayaç örnekleri aldık. Bu örneklerin İstanbul Teknik Üniversitesi jeomikrobiyoloji ve biyojeokimya laboratuvarlarında tahlilleri ve deneysel çalışmaları yapılacak. Burada yapılan çalışmalar Türkiye’nin kutup topluluğundaki görünürlüğünü artırırken ekstrem şartlarda göl oluşum sistemleri konusunda da çalışmalara dayanak sağlayacaktır” dedi.