Türk araştırmacı aksine beyin göçüyle geldiği ülkesinde çalışmalarını sürdürüyor

Harvard Üniversitesi’nde araştırmalar yaptığı periyotta Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumunun (TÜBİTAK) 2232 Milletlerarası Başkan Araştırmacılar Programı kapsamında Türkiye’ye gelen Dr. Emrah Eroğlu, insanın beyin deveran sistemine yönelik projesiyle beyin vasküler sistemindeki fonksiyon bozukluğunun alzaymır ve parkinson gibisi hastalıklara tesirlerini araştırıyor.

Avusturya’nın küçük bir köyünde dünyaya gelen, maddi imkansızlıklar nedeniyle erken yaşlarda marangozluk yapmaya başlayan Dr. Eroğlu, 27 yaşında liseyi dışarıdan bitirdi. Geç başladığı eğitim hayatına Viyana Üniversitesi Moleküler Biyoloji Kısmı ve Viyana Teknik Üniversitesi Teknik Kimya yüksek lisans programıyla devam etti.

Graz Tıp Üniversitesinde tamamladığı doktora eğitimi sonrası aldığı araştırma dayanağı kapsamında doktora sonrası araştırmacı olarak 2 yıl Harvard Üniversitesi ile 1 yıl Graz Tıp Üniversitesinde kalması gereken Eroğlu, Harvard’daki araştırmaları sonrasında TÜBİTAK’ın 2232 Memleketler arası Önder Araştırmacılar davetine başvurup 2019’da Türkiye’ye geldi.

Dr. Eroğlu, İstanbul Medipol Üniversitesi Sıhhat Bilim ve Teknolojileri Araştırma Enstitüsünde (SABİTA) bilimsel çalışmalarını sürdürürken “Kemogenetik teknikler ile beyin endotelyal disfonksiyon düzeneklerinin araştırılması” başlıklı projesiyle Avrupa Moleküler Biyoloji Örgütü (EMBO) tarafından desteklendi.

Harvard’dan İstanbul’a uzanan bilimsel yolculuk

EMBO Yerleşim Dayanağı kapsamında TÜBİTAK tarafından üç yıl mühlet ile sağlanacak yıllık 50 bin avro fiyatındaki hibenin yanı sıra kendi laboratuvarlarını kurma yahut büyütme konusunda takviye kazanan Dr. Eroğlu, memleketler arası bir bilim insanından mentorlük alma, kendi alanında çalışmalar yapan araştırmacılarla bir ağ oluşturma ve öğrencileri için eğitim imkanları yakaladı.

Dr. Eroğlu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Türkiye’deki teknik imkanların dünya standartlarında araştırma yapmaya elverişli olduğunu söyledi.

Türkiye’ye gelme isteği taşıyıp “Acaba gitsem yapabilir miyim?” telaşı olan bilim insanları için grubunun bir örnek olabileceğini tabir eden Eroğlu, sıfırdan kurdukları laboratuvardaki çalışmasıyla 2023 yılı EMBO Yerleşim Dayanağı Ödülü’ne layık görülen 11 bilim insanından biri olduğunu kaydetti.

Eroğlu, projenin oksidatif gerilim düzeyleriyle ilgili olduğuna dikkati çekerek, “Özellikle yaşlandığımız vakit bedenimizde oksidatif gerilim düzeyleri yükselir. Bu genelde cilt yaşlanmasına, farklı organların yaşlanıp fonksiyonelliğinin bozulmasına sebep olur. Bunun da ‘Direkt olarak beyin vasküler sisteminde tesirinin ne olduğunu ve daha sonra da beyin vasküler sistemindeki fonksiyon bozukluğunun alzaymır ve Parkinson üzere gibisi hastalıklara tesirleri var mı, varsa da nasıl bir tesiri var?’ bunu araştırmak için çalışıyoruz.” diye konuştu.

Çalışmasının bilim dünyası açısından değerini aktaran Eroğlu, şöyle devam etti:

“Reaktif oksijen tipleri çok süratli bir formda farklı moleküllerle tepkiye girip de yok olduklarından ötürü onları saptamak çok güç. Uzaysal ve zamansal çözünürlükte saptanması çok sıkıntı. Biz de bunlar için geçtiğimiz 6-7 yıl içerisinde çok uygun araçlar geliştirdik. Bedenimizde çok süratli bir formda, saniyeler içerisinde yok olan kimi molekülleri bu araçlarla görsel hale getirebildik. Bu da şunun için kıymetli, bu radikallerin oluşumunu ve hangi kurallarda oluştuğunu anlamak bir şey. Daha sonra bunu taklit edebilmek de ikinci şey. Bunları yapabildiğimiz takdirde birtakım hastalıkları modelleyebiliriz ve daha sonra da bu hastalıkların nasıl oluştuğunu, birbirleriyle bağlantısı nedir, bunları araştırabiliriz.”

“Bugüne kadar keşfedilmemiş ne olabilir?”

Araştırmacı olmaktan büyük memnunluk duyduğunu aktaran Eroğlu, hayatının birinci yıllarında akademik bir mesleği hayal dahi etmediğini ancak o periyot sağlanan bir imkanla eğitim hayatına tekrar döndüğünü söyledi.

Liseyi dışarıdan 7 yılda bitirebildiğini, 27 yaşında birinci sefer doğduğu etraftan çıkıp Viyana’ya gittiğini lisana getiren Eroğlu, “İlk sefer bir büyükşehre gidiyorum ve büyükşehirde üniversiteye başlayacağım. Birinci devir, birinci ders ‘analitik kimya’ diye bir derse girdim. Hazır olduğumu zannetmiştim lakin aslında üniversitenin ne kadar güç olduğunu birinci kere orada gördüm. Girdiğim her imtihanı kaybettim, her imtihandan kaldım.” dedi.

Eroğlu, üniversitedeki araştırmaları sırasında bilimsel çalışmanın ne olduğunu kavramaya başladığına dikkati çekerek, bilime sevdalanmışken bırakmak istemediğini lisana getirdi.

Doktora sırasında biyosensör geliştirme üzerine çalışan Eroğlu, hocasının “daha uygununu yap” teklifiyle bir projeye hazırlandığını anlatarak, “Böylece bir arayışa çıktım, ‘Bugüne kadar keşfedilmemiş ne olabilir? Kimsenin keşfetmediği, kimsenin yapamadığı bir şey var mı sanki? O denli bir şeyin üzerinde çalışsam?’ diye bir arkadaşıma soru sordum. O da ‘Nitrik oksit sensörü yok. Bugüne kadar kimse yapamadı.’ dedi. Yalnızca bu bilgiyle yola çıktım. Nasip oldu, birkaç ay sonra da nitekim birinci nitrik oksit sensörünü yaptık.” tabirlerini kullandı.

Çalışmalara kendini kaptırdığını lisana getiren Eroğlu, “Öyle bir süratle başlamışım ki olağanda 3-4 sene bazen 5 sene süren doktora programını ben 1,5 senede bitirdim. Zira bütün beklentilerin tamamını zati birinci periyottan bitirmiştim. Müfredattaki bütün dersleri süratli bir halde tamamlamıştım. Yüksek tesirli makale bekleniyordu, onu da hallettim. Hatta bir değil birkaç tane makalem vardı. Bütün beklentileri yerine getirince ‘Beni mezun edin. Neden olmasın?’ dedim, mezun oldum.” diye konuştu.

“Artık Türkiye’ye gidilebilir”

Daha sonra araştırmacı olarak öbür bir projeden kabul gören ve bu kapsamda Harvard’da araştırmalarına devam eden Eroğlu, “İki yıl Harvard’da kaldıktan sonra 1 yıl tekrar Avusturya’ya dönmem gerekiyordu. Ben ona dönmedim, Türkiye’ye geldim.” tabirlerini kullandı.

Eroğlu, ABD’de de başarılı çalışmalar yaptıktan sonra “Artık Türkiye’ye gidilebilir” kanısının oluştuğunu, tam da bu devirde TÜBİTAK projesinden haberdar olduğunu söyledi.

Bu mevzuda kendisinin projeyi kazanmaya kâfi görmediğini söyleyen Eroğlu, büyük emeklerle yazdığı proje için kabul almaktan büyük memnunluk duyduğunu lisana getirdi.

“Türkiye’ye gidip de bilim yapamam’ diye bir mazeret yok”

Bilimsel manada Türkiye’de her türlü imkanın olduğunu vurgulayan şunları kaydetti:

“Türkiye’nin teknolojik manada her şeye erişimi var. Bilim yapmak istiyorsanız bu imkanlar var. Türkiye’ye has problemler var mı? O da var. Vakitle öğreniliyor bunlar, yönetim edilebiliyor. Lakin ‘Türkiye’ye gidip de bilim yapamam’ diye bir mazeret yok. Biz çok güzel yapıyoruz, yeni bir takım olmamıza karşın çıktılarımız var. Bunu yapabildiğimizi gösteriyoruz. Biz yaparsak herkes yapar. Bu manada Türkiye’ye gelme dileği olup da ‘Acaba gitsem yapabilir miyim?’ telaşı olanlar için aslında çok hoş bir örneğiz.”

Eroğlu, dünyadaki bilimsel imkanları mukayese ederek, “Oradaki imkanlar bizimkinden çok daha fazla değil. Hatta kimi alanlarda bizim burada daha fazla avantajlarımız var. Öğrencilerimiz çok parlak, çok zekiler, çok çalışkanlar. Bunları yurt dışında çok bulamayabilirsiniz. Bilim yapmak istiyorsanız da bunlar olmadan, insan kaynağı olmadan da yapmak çok kolay değil.” formunda konuştu.