Toplumsal Medyanın Orantısız Gücü ve Elon Musk Periyodunda Twitter

Dr. Kadir Üstün, Elon Musk’ın Twitter’ı satın almasıyla daha da artan toplumsal medya tartışmalarını ve tesirlerini AA Tahlil için kaleme aldı.

***

Teknoloji firmalarının bilhassa de toplumsal medya platformlarının orantısız güç sahibi olması global ölçekte değerli bir tartışma konusu olmaya devam ediyor. Dijitalleşmenin hayatın her alanına karşı konulamaz bir biçimde nüfuz ettiği günümüzde, teknoloji firmaları kullanıcıların şahsî bilgileri ve paylaştıkları içeriklerle ilgili son derece gelişmiş data setlerine sahip hale geldi. Bunun sağladığı gücün kullanımı konusunda gereğince regülasyon olmadığı ve gerek mahremiyet gerekse güvenlik mevzularında inisiyatifin büyük ölçüde bu şirketlerde olduğu biliniyor. Bilhassa Facebook, Twitter ve Instagram üzere dev toplumsal medya platformlarının niyet ve tabir özgürlüğünün sonlarını belirler hale gelmesinin yanında siyasi, ekonomik ve kültürel tesir yaratabilmeleri değerli bir meydan okuma olarak karşımıza çıkıyor.

Sosyal medyanın demokratik süreçlere etkisi

Sosyal medyanın demokratik süreçlerin işleyişine nasıl tesir edebileceği bilhassa 2016’da gerçekleşen Amerika Birleşik Devletleri (ABD) başkanlık seçimlerinde görüldü. Eski ABD Lideri Donald Trump’ın toplumsal medyayı ve bilhassa Twitter’ı seçim öncesinde son derece “etkin” kullanması bu platformu başkanlık kampanyasının ana mecrası haline getirdi. Seçim sonrasında da eski Lider Trump’ın eş vakitli olarak hem fikirlerini filtresiz söz etmesi hem de verdiği birçok kararı devlet görevlilerine bile söylemeden Twitter’da ilan etmesi, toplumsal medya-siyaset alakasını çok farklı bir boyuta taşıdı. Başkanlık seçimi öncesinde Rusya ve öbür ülkelerle ilişkili birçok Facebook kümesinde ABD’li seçmenlerin kararlarına tesir edecek düzeyde gerçekleşen dezenformasyon ve yanlış bilgi paylaşımları da çok dikkat çekti.

ABD’nin istihbarat kurumları Rusya’nın seçimlere direkt Trump lehine müdahale ettiğini açıkladı. Eski Lider Trump’ın bu açıklamalarla siyasi başarısına halel geldiğini düşünmesi kendisini bu mevzuda son derece savunmacı bir hale hakikat götürdü. Rusya’yla ilgili sorunlarda son derece hassas bir hal sergileyen eski Lider Trump, pandemi devrinde de bilime dayanmayan bilgileri ve savları Twitter üzerinden yaydığı tarafında tenkitlerin maksadı oldu. Pandemide virüsün tabiatı, yayılması ve tedavisiyle ilgili dezenformasyonun yaygınlaşması insanların hayatlarına mal olmaya başlayınca Twitter, kamuoyu baskısıyla harekete geçerek paylaşımlara bilgilerin doğrulunun tartışmalı olduğu istikametinde etiketler koymaya başladı. Facebook’la birlikte Twitter da Rus dezenformasyonu yapan “kötü aktörlere” platform sağladığı için tenkit almasının yanında artık de içeriğe müdahale ettiği biçimindeki suçlamaların odağı haline geldi.

Twitter’ın gitgide daha fazla siyasallaşması

Eski Lider Trump’ın 2020’deki seçimlerin sonuçlarına gölge düşüren tweetleri ve 6 Ocak olayları sonrasında, Twitter tarihi bir adım daha atarak kendisinin hesabını kalıcı olarak askıya aldı. ABD kamuoyunun 6 Ocak olaylarında tam bir şok tesiri yaşaması ve eski Lider Trump’ın olaylarda azmettirici olduğu istikametindeki ağır medya baskısı Twitter’ı siyasi bir durum almaya zorladı. Bütün bu yaşananlar, söz özgürlüğü, şeffaflık, dezenformasyon, yanlışsız habere ulaşım hakkı ve mahremiyet üzere birçok tartışmayı beraberinde getirdi. Toplumsal medya platformlarının haber, yorum ve fikirlerin yayılmasını sağlayan bir ortam olma özelliğinin çok ötesine geçerek direkt siyasi gelişmeleri etkileyen bir noktaya gelmesi Twitter üzere platformların siyaset üzerinde orantısız bir tesire sahip olmaya başladığını gösteriyor.

Elon Musk, Twitter’ı satın alırken yaşanan bu gelişmelerle birlikte çok politize hale gelen bu platformu “dijital bir halk meydanı” haline getirmek istediğini ilan etti. Borsada süreç görmesi prestijiyle kamuoyunun kontrolüne açık bir şirket olan Twitter’ın özel bir şirkete dönüşecek olması birçok insanı kaygılandırdı ve Mastodon üzere alternatif platformlar ortaya çıkmaya başladı. Fakat Twitter’ın yerine geçecek bir platform gerçek manada hala oluşmadı. Musk liderliğindeki Twitter, radikal adımlarla platformu net kar eden bir noktaya getirmek istiyordu. Bunu gerçekleştirmek için de fiyatlı üyelik sistemine geçileceğini açıklayan Musk, öteki birçok “reform” önerisi daha ortaya atarak şirketi yeniden Twitter üzerinden yönetmeye çalışan bir imaj çizdi. Trump ABD’yi nasıl Twitter’dan yönettiyse Musk da birebirini yapıyordu adeta.

İfade özgürlüğü mü dezenformasyon mu?

Musk’ın platformu alırken kamu faydası tezini öne sürmesine rağmen sonrasında karlılık gayesini öne çıkarması şirketin ikilemde kaldığını gösteriyor. Musk’ın, geçmişte dezenformasyon kaynağı olarak görülen Rusya ve Çin haber ajanslarına ilişkin hesaplarda bulunan “devlet destekli” ibarelerini, ABD’den dayanak alan kuruluşlara da uygulamaya kalkması yeni bir tartışma yarattı. Ulusal Halk Radyosu (NPR) üzere haber kuruluşları aldıkları devlet dayanağının editöryal siyasetlerinden büsbütün farklı olduğunu savunarak reaksiyon koydu ve Twitter hesaplarını dondurdu. Bunun karşısında geri adım atan Musk, bu etiketleri büsbütün kaldırarak yeni bir tartışma yarattı. Kullanıcıların kendilerinin karar vermesini savunan Musk’ın bu tutumu dezenformasyon tartışmalarını tekrar alevlendirdi. Musk’ın bir yandan söz özgürlüğü havarisi üzere bir hal takınması başka yandan da platformu kar hedefi güden bir şirket haline getirme uğraşı, aslında içerisinde kıymetli bir çelişki barındırıyor.

Teknoloji firmalarının ve toplumsal medyanın son derece sofistike algoritmalar ve büyük data sayesinde ulaştığı orantısız güç, siyaset dahil olmak üzere hayatın birçok alanına tesir edebilmesini sağlıyor. Avrupa bu mevzuda tedbir alma konusunda ABD’den daha çabuk davransa da regülasyonların teknolojinin suratına yetişmesi çok sıkıntı. Bu durumda büyük oranda teknoloji firmalarının insafına kalan birçok problem, Musk üzere bireylerin vizyonlarına nazaran şekillenmek zorunda kalabiliyor. Son vakitlerde toplumsal medyanın altyapı olarak kabul edilmesi ve kamu hizmeti kapsamında kıymetlendirilmesi tarafındaki tartışmalar da bu tıp özel şirketlerin gücünü törpüleme emeli taşıyor. Lakin teknolojinin bu kadar süratli ilerlediği ve kar emeli güden şirketlerin orantısız yönlendirebildiği bir devirde, söz hürriyetinden özel hayatın mahremiyetine kadar birçok tartışma sağlıklı platformlar oluşmasını sağlamakta yetersiz kalıyor. Bu durumda Musk üzere kendini tarihi bir misyonun yahut vizyonun taşıyıcısı olarak gören sıra dışı iş insanlarının toplumsal tesiri de orantısız bir noktaya varıyor.

[Dr. Kadir Üstün, SETA D.C. Koordinatörü]

*Makalelerdeki fikirler müellifine aittir ve Anadolu Ajansının editöryal siyasetini yansıtmayabilir.