TBMM Zelzele Araştırma Kurulu toplandı

TBMM Sarsıntı Araştırma Komitesi Lideri, AK Parti Afyonkarahisar Milletvekili Veysel Eroğlu, binaların 3-5 yılda bir denetlenmesi; müsaadesiz tadilat yaptıranların yanı sıra yapanların da cezalandırılması gerektiğini söyledi.

Kahramanmaraş Merkezli Zelzelelerin Sonuçlarının Bütün Taraflarıyla Araştırılması, Zelzeleye Dirençli Yapı Stokunun Oluşturulması ve Kentsel Dönüşüm Uygulamalarının Aktifliğinin Artırılması İçin Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Maksadıyla Kurulan Meclis Araştırma Komitesi, Eroğlu başkanlığında toplandı.

Komisyonda sunum yapan Afet ve Acil Durum İdaresi Başkanlığı (AFAD) Zelzele ve Risk Azaltma Genel Müdürü Prof. Dr. Orhan Tatar, yaklaşık 9 saat ortayla iki farklı sarsıntı meydan geldiğini anımsattı. Dünyadaki örneklere bakıldığında, bir fay kırıldığında, bu sarsıntının çabucak akabinde en fazla bir yahut iki fay segmentinin kırıldığını belirten Tatar, Kahramanmaraş merkezli zelzelelerde ise bu türlü olmadığını vurguladı.

Tatar, şunları kaydetti:

“Bu zelzeleye baktığımızda Malatya fayının çabucak güneyinde bulunan ve kısa bir uzanıma sahip olan Doğanşehir fayının, Çardak fayının, Amanos segmentinin kırıldığını görüyoruz. 6,4 büyüklüğündeki 20 Şubat’taki zelzele sonrasında ise Antakya’nın güneyindeki Antakya fay ‘zone’una ilişkin bir kısmın yaklaşık 25 kilometrelik kısmının kırıldığını görüyoruz ve hatta daha da kuzeydoğuya hakikat gittiğinizde, 24 Ocak 2020’de meydana gelen Elazığ sarsıntısının kaynağını oluşturan Sürgü segmentinin, Pütürge segmentinin de bir ölçü bu zelzele sonrasında kırıldığını görüyoruz. Yani nereden baksanız birbirinden farklı 7 farklı segmentin, yaklaşık 9 saatlik bir mühlet içerisinde kırıldığını ve bunun sonucunda nereden baksanız tekrar 450 kilometre civarında bir yüzey kırığı oluşturduğunu görmek mümkün.”

Türkiye’de 485 canlı fay bulunduğunu ve bu fayların uzunluğunun 14 bin 500 kilometre civarında olduğunu kaydeden Tatar, fayların her birinin 5 ve üzerinde bir zelzele üretme potansiyeli taşıdığına işaret etti.

“19 bin 126 artçı sarsıntı yaşandı”

Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların akabinde şu ana kadar 19 bin 126 artçı sarsıntının yaşandığı bilgisini veren Tatar, “42 günlük süreyi hesapladığınızda neredeyse üç, dört dakikada bir artçı sarsıntının meydana geldiğini görüyorsunuz.” kelamlarını sarf etti.

Tatar, 7,6 büyüklüğündeki zelzelelerin sonrasında yer kabuğunda azamî 7,3 metreye varan yer değiştirmeler gördüklerini, bunun çok büyük bir sayı olduğunu söyledi.

Yer kabuğunun sol istikametli, yatay biçimde yaklaşık 7,5 metre yer değiştirdiğine dikkati çeken Tatar, “Yani bunun üzerinde hiçbir binanın kalması mümkün değil. O yüzden daima fay yasası diyoruz. Bu fay yasası meslek şovenizminin çok ötesinde bir şey. Bu, sahiden çok önemli halde ele alınması gereken bir konu ve en kısa vakitte da bunu inşallah daima birlikte yasalaştırmak durumundayız.” dedi.

Türkiye’deki her bir fayın parametresinin ortaya konulması gerektiğini vurgulayan Tatar, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğünün (MTA) 485 fayın 172’si, üniversitelerin de yaklaşık 60-70’i üzerinde çalışma yaptığını, geriye kalan fayların da çalışılması gerektiğini vurguladı.

Depremlerin akabinde çabucak aksiyon alındığını belirten Tatar, TÜBİTAK MAM, AFAD, Etraf ve Şehircilik Bakanlığı, MTA ile 25 üniversiteden alanında uzmanlarla, geniş bir kümeyle çalışma yapılacağını bildirdi.

Tatar, “Bu yıldan itibaren 80 civarında, yani eli kulağında diyebileceğimiz, her an zelzele üretme potansiyeli bulunan faylara öncelik verecek halde bunların çalışılmasını planlıyoruz.” dedi.

“Yeni bir sarsıntı olacak mı?”

Deprem bölgelerinde bulunan vatandaşların, “Yeni bir zelzele olacak mı? Artçı olacak mı?” sorusunu sıklıkla sorduğunu aktaran Tatar, “köpek havladığında, kedi miyavladığında insanların kaçıştığını”, bu noktaya geldiğini belirtti.

Tatar, “Önümüzdeki periyotlarda bölgede 5’in üzerinde oluşabilecek artçı sarsıntılar meydana gelebilir, bunu her vakit söylüyoruz. Zira 7,7; 7,6 büyüklüğündeki bir zelzele, bu zelzelenin oluşturduğu tesir alanı, ortaya çıkan güç, kırdığı fay kesiminin büyüklüğü ve öteki bütün parametreleri dikkate aldığınızda bu tahminen de 6’nın üzerine kadar çıkabilecek büyüklükte artçı sarsıntılar yaratabilir.” sözlerini kullandı.

-“Yönetmeliği satır satır gözden geçiriyoruz; orada kahır yok”

AFAD Afet Araştırmaları Merkezi Müdürü Prof. Dr. Kürşat Esat Alyamaç, şu anda 40’ı aşkın üniversiteden inşaat mühendisliği kısımlarından hocalarla birlikte çalıştıklarını, sahayı daima bir arada taradıklarını söyledi.

Alyamaç, “Kamera kayıtlarında 6. saniyede bina yıkılıyor, bu mümkün olmayacak bir şey. Bu, yapı aslında güç ayakta duruyor manası taşır. Bu türlü bir sorunumuz var. Biz yönetmeliği satır satır bir daha gözden geçiriyoruz; orada sorun yok. Şu anda inanın, dünya ne seviyedeyse yönetmelik olarak oradayız, orada da bir sorun yok. Hatta daha uygununu arıyoruz ancak yıkımın nedeni mutlaka yönetmelikteki kurallar değil, yönetmeliğe uyulmayan hatta hiçbir mühendislik hizmeti almayan yapılar; sorunumuz burada.” dedi.

Malatya ile ilgili tuttukları istatistiklere değinen Alyamaç, Malatya’da yıkılan her 11 binadan 8’inin ikinci zelzelede yıkıldığına dikkati çekti. Alyamaç, “Dolayısıyla Malatya’daki can kaybımız o yüzden şükür ki az oldu. Bakın, düşünün, vatandaşın bir yıl evvel kendi eliyle yaptığı bina yıkıldı zira hiçbir mühendislik hizmeti almamıştı; bizim sorunumuz burada.” sözünü kullandı.

“İzinsiz tadilat yapan şahısların kesinlikle cezalandırılması lazım”

Komisyon Lideri Veysel Eroğlu da 1999’da yaşanan zelzelede, Avcılar’da yıkılan binaları incelediğinde, oto galeri açmak için kolonlarının kesildiğini gördüğünü anlattı.

Son zelzelede Diyarbakır ve Şanlıurfa’da da benzeri halde kolon kesme, kiriş içerisinden tesisat geçirme üzere süreçlerin olduğunu vurgulayan Eroğlu, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Asansörler için yapıldı; binalar için de 3-5 yılda bir kontrol yapılmalı. Bunu yönetmeliğe koymalıyız. Müsaadesiz tadilat yapan, kolon kesen şahısların de kesinlikle cezalandırılması lazım. Yalnızca müsaadesiz tadilat yaptıranın değil tıpkı vakitte yapanların da ceza görmesi lazım ki bir daha buna yeltenmesin. Bir de gereç çok değerli. Betonarme yapılarda çimento kullanılıyor. Bilhassa çimentonun kalitesini yerinde denetlemek gerektiği kanaatindeyim. Bunun için de özel bir planlama yapılması gerekir.”

Eroğlu, AFAD’ın binalarının kesinlikle elden geçirilerek, zelzeleye sağlam hale getirilmesini istedi.

Bazı toplanma alanlarının da işgal edildiğini, bu bahiste adım atılması gerektiğini vurgulayan Eroğlu, sarsıntılarda materyallerin dağıtımı için AFAD’ın, bilgisayar programıyla barkotlu bir sisteme geçmesi, süratli halde prefabrik kalıcı konutların yapılması tekliflerinde bulundu.

Bazı yerlerde, AFAD’ın çıkardığı vilayet afet risk azaltma planlarından ilgili kurumların haberdar olmadığını tabir eden Eroğlu, bu hususta tüm raporların takibinin yapılmasını istedi.

Binaların güçlendirilmesi çalışmasını birtakım firmaların suistimal ettiğine işaret eden Eroğlu, bu firmaların güçlendirme ismi altında yapının yükünü daha da artırdığını söyledi.

“Afet bölgesinden çıkan vatandaşlarımız geri dönüşler yapıyor”

AFAD Lideri Yunus Sezer de sunumunun akabinde milletvekillerinin sorularını yanıtladı.

Deprem bölgesine 6 Şubat’ta 28 askeri uçakla 134 sorti yapıldığını, şahısların taşındığını vurgulayan Sezer, Türk Hava Yollarına ilişkin kargo uçaklarıyla da 108 sefer gerçekleştirildiğini, bunun da her gün artarak sürdüğünü anlattı.

Deprem günü Hatay, Kahramanmaraş, Adıyaman’daki havaalanlarının kullanılamaz olduğunu anımsatan Sezer, Malatya ve Adana’daki havaalanlarını etkin kullandıklarını münasebetiyle bütün lojistik merkezini buraya konuşlandırmak zorunda kaldıklarını belirtti.

İki havaalanında yoğunluğun sınır safhaya ulaştığına işaret eden Sezer, “Dolayısıyla beklemeler, araç bulmalar noktasında, bunların başka vilayetlere gönderilmesi noktasında birinci gün aşikâr aralıklarla meşakkatler yaşanmıştır.” dedi.

Deprem bölgelerinde şu an 501 bin 769 çadırın kurulduğu bilgisini veren Sezer, Hatay’da ise bu sayının 143 bin 564 olduğunu aktardı.

AFAD’ın çadır üretim kapasitesinin günlük 3 bin 500 civarında olduğunu söz eden Sezer, “Şu anda yurt dışından 6 uçak geliyor. 3’ü Çin’den, 3’ü de Pakistan’dan geliyor. Her gün biz uçaklarla çadır taşıyoruz. Çadır konusunda iki nedenden ötürü artış var. Afet bölgesinden çıkan vatandaşlarımız geri dönüşler yapıyor. İkinci bahsimiz da artçı sarsıntılar devam ediyor, münasebetiyle Hatay’da meskenine giren hiçbir vatandaşımız yok. Talep bilhassa Hatay, Kahramanmaraş, Adıyaman ve Malatya’da devam ediyor. Her gün 10 bin çadırı biz kendi ürettiklerimizle birlikte, yurt dışından gelenlerle gönderiyoruz.”diye konuştu.

Sezer, AFAD’ın ürettiği çadırların beşik sistemi olduğunu, su almadığını bildirdi. Sezer, bağış olarak gelen kimi çadırlarda ıstırap yaşandığını, bununla ilgili de vilayetlerde tüm koordinatör mülki yönetim amirlerinin tedbir aldığını söz etti.

Yoğun bir yağış devri geçirildiğini anımsatan Sezer, Adıyaman’da 200 çadırda su alma durumunun yaşandığını, bu şahısların de yurtlara alınarak konuk edildiğini anlattı.

Afetten etkilenen az, orta, ağır hasar ve yıkılacak binalara ait 10 bin lira genel ödeme yapıldığını anımsatan Sezer, şu anda 1 milyon 500 binin üzerinde ödeme gerçekleştirildiğini lisana getirdi. Sezer, kimi afetzedelerin adres uyuşmazlığı nedeniyle fiyatı alamamış olabileceğini kaydetti.