TBMM Zelzele Araştırma Komitesi Raporu Tamamlandı: “İllerde Hazırlanan Raporların Tozlu Raflarda Kaldığı Müşahade Edilmiştir”
TAMER ARDA ERŞİN
TBMM Kahramanmaraş Merkezli Zelzeleleri Araştırma Kurulu raporunda, vilayetlerde sarsıntıya karşı hazırlanan raporların “tozlu raflarda kaldığına” dikkat çekilerek, “Hatta yapılan birtakım çalışmalardan ilgili başka ünitelerin haberinin dahi olmadığı ortaya çıkmıştır. Hazırlanan bir grup raporların tozlu raflarda kaldığı müşahede edilmiştir” denildi. Madencilerin de zelzeleye müdahalede yer alması gerektiği kaydedilen raporda, “AFAD Başkanlığı yapılanmasında alanda daha aktif ve süratli karar alınarak kaynakların yanlışsız yönetilmesine gereksinim duyulmaktadır. Bu sebeple yetkilerin en alt müdür/grup lideri düzeyinde dağıtılması sağlanarak afet idaresinin sürekliliği sağlanmalıdır” tavsiyesi yapıldı.
TBMM Kahramanmaraş Merkezli Zelzeleleri Araştırma Kurulu raporunu tamamladı. 935 sayfalık raporda, zelzelenin akabinde 3 milyon kişinin bölgeyi terk ettiği ve 31 Mart 2023 tarihi itibariyle zelzele bölgesinde olan kişi sayısının 1 milyon 541 bin 937 kişi olduğu belirtilerek, 51 bin 642 yaralının da öteki vilayetlere nakledildiği kaydedildi.
Komisyonun raporda yer alan tespitleri şöyle:
“Depreme hazırlık ve afet idaresi konusunda vilayetlerde çeşitli çalışmalar yapılmıştır fakat kurumlar ortasında istenilen ahenk sağlanamamaktadır. Hatta yapılan kimi çalışmalardan ilgili başka ünitelerin haberinin dahi olmadığı ortaya çıkmıştır. Hazırlanan bir ekip raporların tozlu raflarda kaldığı müşahede edilmiştir.
“KAYNAKLARIN GERÇEK YÖNETİLMESİNE MUHTAÇLIK VAR”
AFAD Başkanlığı yapılanmasında alanda daha aktif ve süratli karar alınarak kaynakların gerçek yönetilmesine muhtaçlık duyulmaktadır. Bu sebeple yetkilerin en alt müdür/grup lideri düzeyinde dağıtılması sağlanarak afet idaresinin sürekliliği sağlanmalıdır.
“SU BİRİKMESİNE MÜSAADE VERMEYECEK ALANLAR”
Meydana gelen afetler sonrası gereksinim duyulan süreksiz barınma alanlarının tesisinde ani yağışlar sonrası su birikmesine meydan vermeyecek alanların seçilmesi gerekmektedir.
Geçici barınma alanlarının Coğrafik Bilgi Sistemi (CBS) datalarını havi ve kapasiteleri ile bir arada evvelce belirlenmesi ilgili Afet Kümeleri ile paylaşılması gerekmektedir.
Türkiye Afet Risk Azaltma Planı’nda bulunan kurumlara verilen aksiyonların de sağlıklı halde uygulanabilmesi için risk tedbire ve müdahale faaliyetlerin planlanması kapsamında Afet ve Acil Durum Müdahale Hizmetleri Yönetmeliğinde belirtildiği üzere bütün kurumlarda bağımsız direkt Bakana bağlı çalışacak Daire Başkanlığı düzeyinde bir yapı oluşturularak süreçlerin yönetilmesi gerekmektedir.
İLETİŞİMİN SAĞLANMASI İÇİN ÖNERİ
Afetlerin idaresinde irtibatın kesilmesi anında gereksinim duyulan irtibatın sağlanabilmesi için Jandarma Entegre Muhabere Bilgi Sistemi (JEMUS) operasyonel olarak afetlerde görev alan bütün kurumlarca kullanılmasının sağlanması gerekmektedir.
Meydana gelen afetlerde alanda etkin görev alan Bakanlıklar için Taşınabilir Uyum Merkezleri bütün hayati muhtaçlıkları (iletişim, yeme-içme, tuvalet, banyo, yatakhane) sürdürebilecek formda temin edilmesi gerekmektedir.
Afetlerde müdahale kapasitesi ve kamu hizmetlerinin sürekliliğinin sağlanabilmesi amacıyla vilayetlerde misyonlu kamu işçisinin daha dirençli yapılarda barındırılmalarının sağlanması gerekmektedir.
“GEÇİCİ BARINMADA BELEDİYELERE GÖREV”
Geçici barınma alanlarının iç tesisat güç irtibat sınırlarının çekilmesi için belediyelerin misyon alması gerekmektedir.
Elektrik ve doğal gaz iletim ve dağıtım çizgileri ile petrol iletim sınırlarının bütün tesislerin afet risklerinin belirlenmesi ve dirençli hale getirilmesi amacıyla zelzele öncelikli olarak MTA canlı fay haritası ve AFAD Başkanlığı tehlike haritaları göz önünde bulundurularak (sel/su baskını, heyelan, yangın, çok kar yağışı, çığ vb.) başka risk alanları tarafından de performans tahlilleri yapılmalıdır.
Yeni yerleşim yerleri planlanırken ikinci bir çalışmaya muhtaçlık duyulmaması için elektrik ve doğal gaz şirketleri ile irtibat halinde olunarak bu hizmetlerin yeraltı tesislerinin de inşa süreci planlanması gerekmektedir.
“ENERJİ VERİMLİLİĞİNİ ARTIRAN MEKANLAR”
Kentsel dönüşüm uygulamalarında yerleşme dokusunda topoğrafyaya ek olarak ekolojik, iklimsel/mikro-iklimsel etkileşimi dikkate alan, gün ışığından yararlanabilen, natürel havalandırmaya imkan veren ve böylelikle mikro-iklimsel iç ve dış yer konforu sunan, bu sayede ısınma/soğutma maliyetinin azaldığı, güç talebini düşürerek güç verimliliğini artıran yerler hedeflenmesi gerekmektedir.
ARAMA- KURTARMADA ENTEGRASYON ÖNERİSİ
Arama-Kurtarma faaliyetlerinde görev alan madencilerin AFAD tertibinde bir yapıya entegre edilerek ulusal müdahalenin planlanması gerekmektedir.
BELEDİYELERDE AFET MÜDÜRLÜKLERİ
Deprem ve öteki afetler açısından yüksek riskli alanlardaki Büyükşehir Belediyeleri ve vilayet belediyeleri bünyelerinde Afet ve Risk Azaltma Daire Başkanlığı, Kentsel Uygunlaştırma Daire Başkanlığı, ilçe belediyelerde ise Afet ve Risk Azaltma ve Kentsel Yenileme Şube Müdürlükleri kurulması mecburi hale getirilmelidir. Bu ünitelerin merkezinde ‘Jeoloji ve Yer Birimleri’ olmalı, jeolojik-jeoteknik ve mikrobölgeleme etütleri, varsa sarsıntı erken ikaz ve izleme sistemleri üzere bahisler ile vilayet ölçeğinde ise ‘İl Afet Risk Planlarına’ girdi sağlayacak kentsel jeolojik bilgi üretimi ve güncelleme çalışmaları gerçekleştirilmelidir.
“KENTSEL DÖNÜŞÜM BAŞKANLIĞI’NA DÖNÜŞMELİ”
Kentsel dönüşüm işinin bütün süreçleri ile yalnızca bu iş ile uğraşan ve ayrıyeten hukuksal kişiliği haiz bir ünite yahut kurum tarafından yapılması yürütülecek uygulamaların daha seri ve aktif olarak yürütülmesini sağlayacaktır. Hukukî kişiliği olan bir ünite yahut kuruluş, gayrimenkul edinme, hak sahipliği çalışmalarını direkt yürütme, kentsel dönüşüm için finansman temin etme, yürütülecek uygulamaya nazaran taşra teşkilatı oluşturma ve uygulama bitince taşra teşkilatını kapatma üzere hususlarında daha faal olarak faaliyet gösterecektir. Bu yüzden, Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın merkez hizmet ünitesi olan Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün Bakanlığın bağlı kuruluşu olarak kamu hukuksal kişiliğini haiz, özel bütçeli ‘Kentsel Dönüşüm Başkanlığı’na dönüştürülmesi uygun olacaktır
“PERİYODİK MUAYENE YAPILMALI”
Binaların periyodik muayenesine yönelik mevzuatın hazırlanması, bu kapsamda yapı kontrole tabi yapıların 5 yıl içerisinde, yapı kontrole tabi olmayan yapıların 2 yıl içerisinde periyodik muayenesinin yapılması gerekmektedir. Muayene kaidelerini sağlamayan yapılar güçlendirilmeli yahut yıkılmalıdır.
Son yapılan düzenlemelerle mali, teknik ve mesleksel yeterlilik ile ilgili müteahhitler sınıflandırılmış, kentsel dönüşüm üretim işini üstlenen yapı müteahhitleri belediyelerin denetimi altına alınmıştır. Dönüşümde en kıymetli aktör olan müteahhitlik dalının disipline edilmesi gerekmektedir.
“MADENCİLER VAZİFE ALMALI”
AFAD büyük afetin uyumunda çok fazla mesuliyet almıştır. Arama kurtarmadan barınmaya, barınmadan beslenmeye, alt yapıya güce kadar bütün süreç AFAD’ın denetimindedir. Bedelli askerlik yapan askerler arama-kurtarma eğitimleri alarak sertifikalandırılmalı, Ulusal Arama Kurtarma ve Barınma Hizmetinin Belediyelere itfaiye ile birlikte, arama kurtarma gruplarına de kurma mesuliyeti verilmeli, bütün Türkiye’deki madenciler arama kurtarma faaliyetlerinde yer alması için akredite edilerek görevlendirilmeli, özlük haklarına bu görevlendirme karşılığının eklenerek sarsıntı anında görev almaları sağlanmalı.
Mühendis ve mimar odalarının daha iştirakçi olması ve kuruluş maksadına hizmet etmesi sağlanmalıdır.”
Raporda, sarsıntı bölgesindeki hastanelerin ve sıhhat kuruluşlarının durumuna ait de bilgi verildi. Buna nazaran 122 hasar tespiti yapıldı, bunlardan 46 hastanenin hafif, 27 hastanenin orta ve 2 hastanenin de yıkıldığı görüldü.
Depremin akabinde güvenlik sorunun tahlili için MİT’in de görevlendirildiği söz edilen raporda, “70 bin 140’ı emniyet, 51 bin 256’sı Jandarma, 3 bin 325’i çarşı ve mahalle bekçisi olmak üzere zelzele bölgesinde toplam 124 bin 721 güvenlik ve trafik çalışanı misyon yapmaktadır” denildi.