TBMM Sarsıntı Araştırma Kurulundan yapı kontrol elemanları için “parmak izi” önerisi

TBMM Zelzele Araştırma Komitesinin hazırladığı taslak raporda, yapı kontrol sisteminin içerisindeki kontrol elemanlarının, yerinde kontrol yapıp yapmadıklarının tespitinin parmak iziyle çalışan pozisyon belirleme, taşınabilir yazılımlar, aplikasyonlar ile gerçekleştirilmesi istendi.

Kahramanmaraş Merkezli Zelzelelerin Sonuçlarının Bütün Taraflarıyla Araştırılması, Zelzeleye Dirençli Yapı Stokunun Oluşturulması ve Kentsel Dönüşüm Uygulamalarının Aktifliğinin Artırılması İçin Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Hedefiyle Kurulan Meclis Araştırma Kurulu tarafından milletvekillerine gönderilen taslak raporda, yaşanan zelzelelerin afet şuurunun yüksek tutulmasının ehemmiyetini gösterdiği belirtildi.

Deprem siyasetlerinin hem toplumsal hem de meslek içi eğitim süreçleriyle desteklenmesinin mecburî olduğu vurgulanan taslak raporda, örgün öğretim sistemi içinde “jeoloji dersi” verilmesinin zarurî olması istendi. Raporda, “Afet eğitimi anaokulundan başlayarak bütün toplum katmanlarına yayılmalı.” denildi.

Türkiye’de afet toplanma alanı olarak ekseriyetle açık alanların tercih edildiği kaydedilen taslak raporda, sarsıntı yahut öbür afetlerin kış aylarında meydana gelebileceği durumu göz önünde bulundurularak, toplanma alanları olarak kapalı alanların da kullanılmasının gereklilik olduğu aktarıldı. Bu mevzuda Japonya örneğinin verildiği raporda, “Okullar, yurtlar, gençlik merkezleri, yaşlı bakım binaları üzere alanlar afet esnasında birinci toplanma noktası olarak tercih edilmeli; bu yapılar mümkün afetler sonrası kullanılabilecekleri dikkate alınarak projelendirilerek inşa edilmeli.” tabirlerine yer verildi.

Raporda, sarsıntı sonrasında meskenler ve çevresel donatılar inşa edilirken, afetzedelerin engelli olma durumları, sarsıntıdan sonra oluşan fizikî ve ruhsal rahatsızlıkları ile engellilik halleri hakkında araştırma yapılarak bilgiye dayalı kentsel tasarım ve belediye hizmetlerinin kurgulanması gerektiği belirtildi.

AKOM gibisi idare merkezi önerisi

Afetlerde Afet ve Acil Durum İdaresi (AFAD) Başkanlığı binalarının ziyan görebildiğinin anımsatıldığı taslak raporda, daha evvel İstanbul Kağıthane’de inşa edilmiş AKOM’a emsal, güçlü idare merkezlerinin belirlenen bölgelerde yapılması teklifinde bulunuldu.

Afet risklerini azaltmak için AFAD tarafından hazırlanan risk azaltma planlarının kimi bölgelerde uygulanmadığı, birtakım kurumların haberinin olmadığının fark edildiği belirtilen raporda, planların faal bir formda uygulanması için kontrollerinin yapılması, takip edilmesi için vazifeli şuralar oluşturulması istendi.

Taslak raporda, anıt eser yahut eşsiz taşınmaz kültür varlıklarının doğal salınım dönemleri ile bulundukları yer özelliklerinden ötürü zelzele anında yıkılma ihtimali olması durumunda yapının temel sistemine sismik izolatörler entegre edilmesi konusunda fizibilite çalışmaları yapılması istendi. Bu noktada, Türkiye’de bir eski yapıta yönelik olarak birinci kere Zeynel Beyefendi Türbesi’nde bu tarafta bir uygulama yapıldığı anımsatılan raporda, ayrıyeten bulundukları tabanda sıvılaşma ihtimali olan taşınmaz kültür varlıklarının daha uygun taban kurallarına nakledilmesine ait kuramsal kıymetlendirme ve fizibilite çalışması yapılması önerisi yer aldı.

Kahramanmaraş merkezli zelzeleler sonrası oluşan yüzey kırıklarına işaret edilen raporda, en az 10 kilometre derinliğe ulaşan yüzey kırıklarının Antakya, Kırıkhan, İslahiye, Nurdağı, Pazarcık, Gölbaşı, Çelikhan, Doğanşehir, Nurhak, Elbistan, Çardak ve Göksun’un altından geçecek biçimde yeryüzünü parçaladığı belirtildi.

Yaşanan durum sonrasında yüzey ve yer altı suyu dolanımının yine tertiplenmesine sebep olduğu aktarılan raporda, “Bu kapsamda yüzey ve yer altı suyu drenaj sisteminin nasıl ve ne kadar değiştiği, yer altı suyunun kirlenip kirlenmediği, yeni kurulan hidrojeolojik sistemin ne kadar ve hangi casuslar tarafından kirlendiği, kirletici ögelerin niteliği ve kirlenmenin nasıl giderileceğiyle ilgili acil alınması gereken ehemmiyetlere gereksinim var.” denildi.

Kolon ve kiriş kesitine ceza artırımı önerisi

Taslak raporda, yapı kontrol sisteminin içerisindeki kontrol elemanlarının kontrolüne ait de teklifler yer aldı. Raporda, bu duruma yönelik, “Yapı kontrol sisteminin içerisindeki kontrol elemanlarının yerinde kontrol yapıp yapmadıklarının tespitinin parmak iziyle çalışan pozisyon belirleme, taşınabilir yazılımlar, aplikasyonlar üzere yollarla yapılarak, kontrolün daha aktif ve sağlıklı bir halde yürütülmesi için gereken tedbirlerin alınması gerekmekte.” tabirleri kullanıldı.

Depreme sağlam bina inşasının en kıymetli ögesi olan usta, kalıpçı, betoncu, demirci üzere orta elemanların bir eğitime tabi tutulup bu eğitim sonucunda sertifika verilmesinin çok yararlı olacağı kaydedilen raporda, “Deprem bölgelerinde inşa edilecek binaların imalinde çalışacak bütün emekçiler ve ustalar nitelikli ve sertifikalı (Mesleki Yeterlilik Belgesi) olmalı.” denildi.

Raporda, belediyelerin periyodik kontrolleri sonrasında yıkılacak derecede riskli bina olarak yönetimlerce tespiti yapılan yapılar hakkında İmar Kanunu kapsamında gereken iş ve süreçlerin acilen yerine getirilmesi istendi. Raporda, bu iş ve süreçleri yapmayan ilgili yönetimlerin, yapılarda meydana gelebilecek can ve mal kayıplarından ötürü sorumlu olması tarafında mevzuat düzenlemesinin yapılması önerildi.

Raporda ayrıyeten, “Periyodik kontroller sonucunda tespit edilen yıkılacak derecede riskli binalar ile periyodik kontrollerin sonuçlarının otomatik olarak tapu sistemine aktırılarak tapuya şerh düşülmesi ve alım-satım hususlarında pürüzler oluşturulması.” teklif edildi.

Taslak raporda ayrıyeten alan genişletilmesi amacıyla kolon, kiriş kesilmesi, taşıyıcı duvar yıkılması üzere süreç yapan ve taşıyıcı sisteme hasar verenlere yönelik idari ve cezai yaptırımların artırılması istikametinde yasal düzenlemelerin yapılması teklifinde bulunuldu.