Sümela Manastırı’nda Zelzele Riski Araştırılmalı

TÜRKİYE’yi sarsan sarsıntıların yıktığı kimi tarihi yapılarda, inşaat mühendisi ve kaya bilimcilerin onarımlarda yer almadığının ortaya konduğu rapor sonrası, Trabzon’da gözler 6 yıl süren onarımla yamacı çelik ağlarla örülüp, kaya düşme riskinden arındırılan Sümela Manastırı’na çevrildi. Raporu hazırlayan bilim insanlarından KTÜ’lü Jeoloji Mühendisi Prof. Dr. Hakan Ersoy, ‘İncelemelerimizde yıkılan tarihi yapılarda onarımın yalnızca görsellikten ibaret olmadığını anladık. Sümela Manastırı’nda, sarsıntıya yönelik çalışmaların yapılması gerektiğini öneriyorum’ dedi.

Deprem felaketinin yaraları sarılırken, kentlerde yapı stoklarının sarsıntıya dayanıklılığı gündemde yerini koruyor. Zelzele bölgesinde incelemelerini rapora dönüştüren bilim insanları, afet durumunda binaların yanı sıra tarihi yapılara da dikkati çekiyor. Yıkılan birtakım tarihi yapıların onarımlarında, inşaat mühendisi ve kaya bilimcilerin yer almadığının ortaya koyan uzmanlar, değerli tarihi yapıların depremselliğinin incelenmesine dikkati çekiyor. 6 üniversitenin ortak rapor sonrası, Trabzon’da da gözler 6 yıl süren onarımla yamacı endüstriyel dağcılarla çelik ağlarla örülüp, kaya düşme riskinden arındırılan kıymetli tarihi, turistik ve inanç yerlerinden Sümela Manastırı’na çevrildi. Yıkıcı zelzelelerin akabinde Doğu Karadeniz’de heyelan ve kaya düşmelerindeki artışlara da dikkat çeken uzmanlar, tedbirlerin artırılmasını da öneriyor.

‘RESTORASYON, GÖRSELLİKTEN İBARET DEĞİL’

Hazırladıkları rapora ait konuşan Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Heyelan Uygulama ve Araştırma Merkezi İdare Heyeti Üyesi Jeoloji Mühendisi Prof. Dr. Hakan Ersoy, tarihi yapılardaki onarım çalışmalarının yalnızca dış görüşüne yönelik yapılmaması gerektiğini vurguladı. Ersoy, ‘Deprem bölgesinde uzman gruplarımızla yaptığımız incelemelerde onarımdan geçmiş tarihi yapılarda da yaşanan zelzelelerle büyük hasarların olduğunu gördük. Bu şu demek Bu onarım çalışmalarında statik hesaplara ne kadar dikkat edildi, bunu kim denetim etti Bunu dikkatli incelemek lazım. Yalnızca yapının onarımı görsellik ya da yapının geçmişine uygun olarak yapıyı düzenlemekten ibaret olmadığını anladık. Yapının mimari açısından, kent, bölge ve planlama açısından bunlar hakikaten kıymetli. Fakat bir sarsıntı olduğunda da büsbütün işin içine statik ya da oradaki taban şartları ya da bir kaya düşme hadisesi yaşanırsa bunlar giriyor’ dedi.

‘KAYA DÜŞME UZMANININ OLMADIĞINI GÖRDÜK’

Tarihi yapıların onarım çalışmalarında inşaat mühendisi ve kaya düşme uzmanının olması gerektiğinin ehemmiyetine değinen Ersoy, ‘Her bölge için şuralar var. Bu konseyler yapılacak onarımları denetliyor. Bilhassa kendi bölgemize döndüğümüzde Sümela Manastırı kaya düşme olaylarının yaşandığı ve onarım çalıştırmalarında yıllarca kapalı olup ve kayaların düşürüldüğü, zaten düşüp ziyan vereceğine denetimli bir halde düşürüldüğü bir bölge. Bu bölgede bu konseylerde buna karar verecek nitelikte pahalı çalışanlar, pahalı hocalarımız var ancak mesela bir inşaat mühendisliği manasında bir onarımda meydana gelecek statik değişimi inceleyecek heyetlerde kimseler yok. Bunun eksikliğini yaşıyoruz. Evet, Sümela Manastırı’nda ayrıntılı çalışmalar yapıldı. Burada da tekrar kendi vilayetimizde de bilhassa bu konseylerde bu hususun spesifik uzmanı, bir kaya düşme uzmanının olmadığını gördük’ diye konuştu.

MANASTIRDA SARSINTIYA YÖNELİK ÇALIŞMA ÖNERİSİ

Karadeniz fayına da dikkati çeken Prof. Dr. Ersoy, ‘Sümela Manastırı’nda da çalışmalar yapıldı. Çok teknik, profesyonel patlatmalar uygulandı. Lakin nihayetinde gerçek ki meydana gelen sarsıntılardan sonra Doğu Karadeniz’de kaya düşmelerinin sıkça yaşandığını gördük. Bölge bir zelzele jenerasyonu içinde olmasa da bir Karadeniz fayımız var, Kuzey Anadolu fayı da bize çok yakın. Bu Kuzey Anadolu fayında meydana gelecek tetiklenmelerin bu onarım çalışmalarında bilhassa bizim Sümela Manastırı açısından yapılan çalışmalar ne kadar tesirler Bu çalışıldı mı Pek sanmıyorum. Bunlara da dikkat etmek lazım. Yani ülkemiz bir sarsıntı ülkesi. Neyi çalışacaksak çalışalım bir onarım olur yeni bina olur, eski bina olur bunlarda mutlak suretle artık bir sarsıntı tesirinin olduğunu dikkate alarak çalışmalar yürütmeliyiz. Sümela Manastırı’nda, zelzeleye yönelik çalışmaların yapılması gerektiğini öneriyorum diye konuştu.

BİLİM İNSANLARINDAN RAPOR

Öte yandan KTÜ, Düzce Üniversitesi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi ve Giresun Üniversitesi’nden bilim insanlarının, zelzelelerde beton kalitesinin düşüklüğüne vurgu yaptığı raporda, Zelzele sonrasında büyük bir kısmı hasar gören, geçmişi günümüze bağlayan tarihi eserlerimizde uygun biçimde onarım çalışmalarının gerçekleştirilmediği tespit edilmiştir. Bilhassa ilgili şuralarda, hazırlanan projelerin uygunluğunun değerlendirilmesinde inşaat mühendislerinin yer almaması ve denetim sisteminin yeteri kadar işletilememesi hasarın en büyük nedenleri olarak ortaya çıkmıştır denilmişti.

YAMAÇLAR ÇELİK AĞLA ÖRÜLMÜŞTÜ

Maçka ilçesinde yaklaşık 300 metre yükseklikteki ormanda kayaların oyulmasıyla yapılan Sümela Manastırı, halk ortasında ‘Meryem Ana’ ismiyle da biliniyor. Hakkında çeşitli rivayetler de bulunan ve kuruluşu bilimsel datalara nazaran, 13’üncü yüzyıla uzanan tarihi manastırda, hizmet üniteleri, misafirhane, mutfak ve ayazmanın dışında toplam 72 oda bulunuyor. 6 yıl süren onarım, etraf düzenlemesi, kayalıkların jeolojik-jeoteknik bakımdan araştırılması ve güçlendirilmesi projesi yürütülen ve kaya düşmesi tehlikesine karşı yamaçları çelik ağlarla örülen manastır, tüm alanlarıyla 1 Mayıs 2022’de ziyarete açılmıştı. (DHA)