Sudan savaşı: BBC muhabirinin Hartum’u terk etmek için yaptığı tehlikeli seyahat

BBC Arapça muhabiri Mohamed Osman, hayatı boyunca Sudan’da yaşadı. Geçen ay rakip askeri fraksiyonlar ortasında çatışma çıktığında, başlangıçta çatışmaları haberleştirmek için kaldı fakat sonunda işi çok tehlikeli hale geldi. Osman, anavatanını terk etme kararını ve karayoluyla Mısır’a yanlışsız çıktığı tehlikeli seyahati anlattı.

Başkent Hartum’un üzerindeki gökyüzünde siyah duman bulutları görülebiliyordu ve bu da kıyametin yaklaştığına dair hislerimi artırıyordu.

İlan edilen ateşkese karşın, Omdurman ve Hartum Bahri üzere bölgelerde ordu ile paramiliter küme Süratli Dayanak Güçleri (RSF) ortasında ağır çatışmalar yaşanmıştı ve her iki taraf da destek kuvvet getiriyordu.

Daha da tasa verici bir halde, patlama sesleri mahalleme gitgide yaklaşıyordu. RSF savaşçıları tarafından sivillerin sindirildiğine dair haberler de o denli. Bunlar ortasında otomobil hırsızlığı ve yağma savlarını da vardı.

Bütün bunlar beni ne kadar üzülsem de ülkeden ayrılma kararı almaya itti.

Sahadaki çatışmaları takip eden bir gazeteci olarak dünyaya neler olduğunu aktarmak hayati ehemmiyet taşıyor.

Ancak bir yerden bir yere gitmekteki zorluklar, internet ve telefon sınırlarındaki meseleler ve en kıymetlisi ailemin ve benim güvenliğim üzere büyük zorluklar ülkeden ayrılmayı kaçınılmaz kıldı.

Yolculuğumuz 28 Nisan’da başladı. Çoklukla çatışmanın yoğunluğunun biraz azaldığı öğle saatlerinde meskenden ayrıldık. Omdurman kentinden Mısır hududuna gerçek otobüsle yola çıkan bir küme beşere katıldık.

Ancak seyahatimizin onuncu dakikasında gökyüzünde bir savaş uçağı belirdi, sonra bize hakikaten yakın olan RSF işçisi uçağa nişan alarak ateş açtı. Aracımız durduruldu ve birdenbire nereden gelip nereye gittiğimizi öğrenmek isteyen silahlı savaşçılar tarafından kuşatıldı.

Savaşçılar silahlarını bize doğrulttuklarında karım ve çocuklarım çok korkmuştu. Otobüsümüzün içine baktıktan sonra ayrılmamıza müsaade verdiler, lakin birkaç dakika sonra diğer bir küme savaşçı bizi durdurdu. Ama bu sefer kısa sürdü.

Omdurman’ın dış mahallelerini geçerken büsbütün boş olan sokaklara rastladık. RSF’ye ilişkin araçlar etrafta dağılmış haldeydi, bölgenin üzerinden uçan Sudan askeri uçakları tarafından fark edilmemek için ekseriyetle orta sokaklara yahut ağaçların altına park edildi.

Batıya yönelirken, paramiliter savaşçıların sayısı giderek azaldı ve olağan ömür belirtileri tekrar başladı. Bayanların işlettiği birçok dükkan ve kafe yalnızca açık değil, tıpkı vakitte kalabalıktı ve toplu taşıma olağandan daha yavaş da olsa çalışıyordu.

Ancak tehlike, denetim noktaları ve silahlı çeteler biçiminde bizi bekliyordu. Güvenlik güçlerinin yokluğunda, soygun ve yağma olayları yükselişte. Neyse ki, Omdurman’dan ayrılmadan evvel temaslarımızdan edindiğimiz bilgiler sayesinde bu alanlardan kaçınabildik.

Hartum ile Kuzey Eyaleti ortasındaki devlet hududuna vardığımızda, ekseriyetle Sudan güvenlik güçleri tarafından kurulan denetim noktalarını bulamadık. Bunun yerine, hepsi Merowe, Dongola ve Wadi Halfa üzere kuzey kentlerine giden beşerlerle dolu çok sayıda özel ulaşım aracı gördük.

Wadi Halfa’ya kendimiz 24 saatlik bir seyahatten sonra ulaştık. Rüzgârın sık sık çöl doruklarından kum savurarak görüşümüzü engellediği engebeli yollarda son derece güç bir seyahatti. Gece, Dongola kentinde bir kafede durduk ve açık havada uyumak için yataklar kiraladık, bizi soğuk geceden koruyacak battaniyemiz yoktu.

Wadi Halfa kentinde, Hartum’daki şiddetten kaçan binlerce ailenin barınacak yer eksikliğiyle karşı karşıya kalması sonucu ortaya çıkan kaotik görüntüye şahit olduk. Bayanlar ve çocuklar meydanlarda ve okullarda, yerde yatıyordu.

50 yaşında bir bayan bana dört gündür bu sefil şartlarda, kâfi yiyecek ve su olmadan, gündüzleri güneşin kavurucu sıcağına ve geceleri acı soğuğa katlandığını anlattı. Onları Mısır’a götürecek olan oğlu için vize bekliyordu.

Sınırda yalnızca Sudan’dan değil, Hindistan, Yemen, Suriye, Senegal, Somali üzere ülkelerden de beşerlerle tanıştım.

Çoğunlukla Hartum’un Milletlerarası Afrika Üniversitesi’nde okuyan öğrencilerdi. Onlardan biri, Ganalı genç bir adam, Hartum’da bombalamalar ve patlamalar ortasında “çok sıkıntı anlar” yaşadıktan sonra, ne değerine olursa olsun oradan ayrılmaya karar verdiğini söyledi.

Böyle sıkıntı vakitlerde buradaki yeterli şeylerden biri, burada yaşayan insanların nezaketidir. Wadi Halfa’da ve Sudan-Mısır sonuna uzanan kuzey kara yolu üzerindeki bölgelerde yaşayanların birden fazla, kaçan insanlara meskenlerini açtı.

Yöre halkı yeni gelenlerle yemeğini ve suyunu paylaşıyor, para talep etmiyor.

Wadi Halfa’da büyük bir meskeni olan Baderi Hassan bana düzinelerce kişiyi barındırdığını söyledi.

“Bu beşerler için sorumluluk hissediyoruz. Buradaki yetkililerin yoldan geçenlere verecek bir şeyi yok ve çok güç durumdalar” dedi.

Sınır kapısındaki durum kaotikti. Onlarca otobüs ve özel araç trafiği tıkamıştı. Hududun karşısına geçmek isteyenlerin sayısı, hudut görevlilerininkinden çok daha fazlaydı ve yalnızca bir tuvalet vardı.

Pek çok kişinin seyahat prosedürlerini hakikat bir biçimde tamamlamasına karşın, Mısır’daki Ebu Simbel’e giden son vapur saat 17:00’de bitti. Bu nedenle, yaşlılar ve çocuklar da dahil olmak üzere yüzlerce aile, gece boyunca güç şartlarda uyumak zorunda kaldı.

Ertesi gün şafak vakti, sıcaklığın keskin bir biçimde düştüğü güç bir gecenin akabinde, nihayet Mısır’a gerçek yola çıktık.

Nil Irmağı’nı feribotla geçerken, hem memnunluk hem de hüznü tıpkı anda hissediyordum.

Karımı ve çocuklarımı kurtardığım için memnundum ancak ebeveynlerimi, akrabalarımı ve arkadaşlarımı geride, onları koruyacak hiçbir kalkan olmadan savaşın acımasız gerçekleriyle yüzleşmek zorunda bıraktığım için üzgündüm.