SİRKECİ’DE 119 YILLIK VLORA HAN HARABEYE DÖNDÜ

SİRKECİ’DE bulunan ve İstanbul’un en eski iş hanlarından biri olan 119 yıllık Vlora Han’ın bakımsızlığı ve dökülen dış cephesi dikkat çekti. ‘Art Nouveau’ üslubunun Osmanlı Periyodu örneklerinden olan yapının iç kısımlarında de ağır çatlaklar ve çürümeler görüldü. Yapının muhtemel İstanbul depremindeki risk durumunu da kıymetlendiren İTÜ Mimarlık Ana Bilim Kolu Öğretim Üyesi ve Onarım Programı Koordinatörü Prof.Dr.Yegan Kahya Sayar, “Binanın, müdafaa açısından bizim için pahası var, Müdafaa Konseyi tarafından da tescilli bir yapı. Günümüzdeki haline baktığımız vakit hayli harap durumda olduğunu görüyoruz. Bakımı olmayan bir yapıda tahribatlar vakit zaman artarak küçük modül kopmalarına, birtakım kısımların yıkılmasına neden olabiliyor, 2000’li yıllarda yapının cephesinde 6 metrelik taş bir korniş elemanı kopmuştu. Can güvenliği ve mal güvenliği ismine da önemli bir tehlike” dedi.

Büyük Postane Caddesi’nde yer alan ve çeşitli işletmeler tarafından kullanılan 119 yıllık ‘Vlora Han’ harabeye dönen imajıyla dikkat çekiyor. Osmanlı Periyodunda, ‘Art Nouveau’ üslubuyla inşa edilen ve taş süslemeleriyle öne çıkan yapının dış cephesinde dökülmeler, iç cephesinde ise çatlaklar ve çürümeler görüldü. Binanın taban katında; restoran, kafe, berber ve ayakkabı mağazası, birinci katında ise İstanbul 6. Noterliği yer alıyor. Beş kattan oluşan yapının kimi katlarının kullanılmadığı, en üst katında bulunan bölmeli kısmın ise çürüme ve çatlaklardan en fazla etkilenen nokta olduğu göze çarptı. Özel mülk olduğu bilinen binanın uzun müddettir restore edilmeyi beklediği öğrenildi. Hanın bir kısmının, 20 Türk Lirası üzerinde portresi bulunan ulusal mimarlık akımı öncülerinden  ‘Mimar Kemaleddin’ tarafından da bir mühlet ofis olarak kullanıldığı düşünülüyor. İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi ve Onarım Programı Koordinatörü Prof.Dr.Yegan Kahya Sayar binanın mevcut durumunu ve muhtemel İstanbul zelzelesinde yapıda oluşabilecek hasarı kıymetlendirdi.

“ART NOUVEAU ÜSLUBUNUN AZ SAYIDA EN FARKLI ÖRNEKLERİNDEN BİRİ”

Yapının kıymeti hakkında bilgi veren Prof.Dr.Yegan Kahya Sayar, “Vlora Han, Arka Nouveau üslubunun az sayıda, en enteresan örneklerinden bir tanesi. Kagir (harç ve taş yahut tuğla karışım sistemi) bir han yapısı olarak, bir ofis hanı aslında. O tarihte demir yolunun gelişiyle birlikte çok büyük değer kazanan Eminönü’nde açılıyor. Hasebiyle da içinde farklı tipte bir kullanım, ofis niteliğinde çeşitli fonksiyonları barındırıyor. Çok ünlü avukatların, terzilerin, çeşitli kıymetli meslek kümelerinin temsilcilerinin ofislerinin olduğu bir han binası. İçinde, Mimar Kemaleddin’in de ofisinin bir müddet bulunduğunu düşünüyoruz. Zira, 1904 ve 1905 yıllarına ilişkin ticaret yıllıklarında burada ‘Kemaleddin Mimarlık Bürosu’ diye bir ismin de olduğunu görüyoruz, tıpkı adreste. Bina, Yeni Mimari akımının özelliklerini taşıyor. Birebir vakitte taşıyıcı sistem açısından da bilinen materyallerin yeni kullanımlarıyla karşımıza çıkan bir yapı. Bu ne demek derseniz? Yapının karma bir nizamda yapıldığını, yığma tuğla duvarlardan oluştuğunu fakat demirin burada binanın iskelet sisteminin bir elemanı olarak kullanıldığını söyleyebiliriz” dedi.

“HARAP DURUMDA OLDUĞUNU GÖRÜYORUZ””Koruma açısından bizim için pahası var” sözünü kullanan Kahya Sayar, “1990 yılında Muhafaza Heyeti tarafından tescil edilen bir yapı. O devir sivil mimarlık örneği olarak tescil ediliyor. Sonra yanılmıyorsam 2000’li yıllarda birinci küme eski eser olarak küme tescili de yapılıyor. Münasebetiyle çok nitelikli olduğu da bu halde de tanımlanmış olan bu yapının günümüzdeki haline baktığımız vakit hayli harap durumda olduğunu görüyoruz. Harabiyet tahminen direkt yapısal değil lakin yapının gerek mekansal biçimlenişlerinde gerekse materyal niteliğinde çok önemli bozulmalar var. Bunun dışında yapı çok uzun yıllar depo olarak da kullanılmış. Münasebetiyle üretiminde hiç öngörülmeyen yükleri de uzun yıllar içinde barındırmış görünüyor. Bu yapıya bir yorgunluk getirmiş midir? Bunların, konusunda uzman mühendisler tarafından incelenmesi gerekiyor” halinde konuştu.

“PARÇALANMALAR CAN VE MAL GÜVENLİĞİ İSMİNE DA TEHLİKELİ”Binanın dış yüzeyindeki durumu kıymetlendiren Kahya Sayar, “Binada gereç açısından çok büyük kayıplar var. Dış cephesine baktığınız vakit inanılmaz varlıklı bitkisel bezemeler var. Güller, çeşitli motifler hem ahşap, hem taş, hem metal elemanlar kullanılarak yapılmış. Bakımsızlıktan ufalanmış önemli kayıplar olmaya başlamış. Cephelerde, bir kez bu bitkisel bezemelerin karakterinde büyük bir zafiyete yol açıyor, bu kopmuş parçalanmış noktalar ve bunun vakit içinde de daha derinleşeceğini görüyoruz. Çatlamalar, kırılmalar var. Yapının 2000’li yıllarda art yan sokağa bakan cephesinde taş bir korniş elemanı yaklaşık altı metre kadar kopmuştu. Olağan önemli bir tehlike, can güvenliği ismine da mal güvenliği ismine da. Bakımı olmayan bir yapıda vakit zaman tahribatlar artarak küçük modül kopmalarına, birtakım kısımların yıkılmasına bile neden olabiliyor” diye konuştu.

“DEPREM OLMADAN DA ÇÖKÜYORSA DEMEK Kİ RİSKLER HER VAKİT VAR”Hanın muhtemel İstanbul depremindeki risk durumunu yorumlayan Kahya Sayar, “Tarihi yarımadanın sarsıntı açısından risk taşıdığı her daim gündemimizde, çok kelam ediliyor. Hakikaten bunu dikkate almak gerekiyor. Yapı olarak baktığımızda her yapı üzere buranın da zelzeleden hasar göreceği açık. Aslında yapıda, bu içinde volta döşeme dediğimiz metal elemanlar ve profillerle yapılan sistem kendi içinde biraz garanti veriyor üzere. Fakat buna güvenemeyiz. Taşıyıcı sistem açısından kesinlikle uygunca irdelenmesi gerekiyor, kesinlikle güçlendirmeler yapılmalı. Geçmişte, kornişinin 6 metre kadar kopup düşmüş olması zati yapıda vakit zaman kimi noktalarda sorunların sarsıntı olmadan da yaşandığını bize gösteriyor. Yani bu önemli bir durum. Duvara bağlı korniş modülü yerinden aşağıya düşüyorsa ve bu bir zelzele olmadan çöküyorsa demek ki bu türlü riskler her vakit var. Hasebiyle yapının öbür noktalarında da bunlar olabilir, sarsıntı bunları daha süratli tetikleyebilir. Bu yapının süratlice onarılması bir kültür varlığı olarak zati bir sorumluluğumuz. Modül kopmuş kısımlar, kırıklar, çatlaklar ve oyulmuş olan noktalar var. Bütün bunların onarılarak yapının nitelikli bir formda ömrünü sürdürmesi için ona bir fırsat verilmesi gerektiğini öncelikle vurgulamak isterim” formunda konuştu.

Hanın giriş katında ayakkabı mağazası işleten Vahap Çetin ise, “Burada 4-5 yıldır kiracıyım. Tarihi ve kıymetli bir bina. Tadilat olacak diyorlar, şu an hayli bakımsız, bakımlı olması gerekir” sözlerini kullandı.

– İstanbul