SİRKECİ’DE 119 YILLIK VLORA HAN HARABEYE DÖNDÜ-1

SİRKECİ’DE bulunan ve İstanbul’un en eski iş hanlarından biri olan 119 yıllık Vlora Han’ın bakımsızlığı ve dökülen dış cephesi dikkat çekti. ‘Art Nouveau’ usulünün Osmanlı Periyodu örneklerinden olan yapının iç kısımlarında de ağır çatlaklar ve çürümeler görüldü. Yapının muhtemel İstanbul depremindeki risk durumunu da pahalandıran İTÜ Mimarlık Ana Bilim Kısmı Öğretim Üyesi ve Onarım Programı Koordinatörü Prof.Dr.Yegan Kahya Sayar, “Binanın, müdafaa açısından bizim için pahası var, Muhafaza Şurası tarafından da tescilli bir yapı. Günümüzdeki haline baktığımız vakit epeyce harap durumda olduğunu görüyoruz. Bakımı olmayan bir yapıda tahribatlar vakit zaman artarak küçük modül kopmalarına, birtakım kısımların yıkılmasına neden olabiliyor, 2000’li yıllarda yapının cephesinde 6 metrelik taş bir korniş elemanı kopmuştu. Can güvenliği ve mal güvenliği ismine da önemli bir tehlike” dedi.

Büyük Postane Caddesi’nde yer alan ve çeşitli işletmeler tarafından kullanılan 119 yıllık ‘Vlora Han’ harabeye dönen manzarasıyla dikkat çekiyor. Osmanlı Devrinde, ‘Art Nouveau’ biçimiyle inşa edilen ve taş süslemeleriyle öne çıkan yapının dış cephesinde dökülmeler, iç cephesinde ise çatlaklar ve çürümeler görüldü. Binanın yer katında; restoran, kafe, berber ve ayakkabı mağazası, birinci katında ise İstanbul 6. Noterliği yer alıyor. Beş kattan oluşan yapının birtakım katlarının kullanılmadığı, en üst katında bulunan bölmeli kısmın ise çürüme ve çatlaklardan en fazla etkilenen nokta olduğu göze çarptı. Özel mülk olduğu bilinen binanın uzun müddettir restore edilmeyi beklediği öğrenildi. Hanın bir kısmının, 20 Türk Lirası üzerinde portresi bulunan ulusal mimarlık akımı öncülerinden ‘Mimar Kemaleddin’ tarafından da bir müddet ofis olarak kullanıldığı düşünülüyor. İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi ve Onarım Programı Koordinatörü Prof.Dr.Yegan Kahya Sayar binanın mevcut durumunu ve mümkün İstanbul sarsıntısında yapıda oluşabilecek hasarı kıymetlendirdi.

“ART NOUVEAU ÜSLUBUNUN AZ SAYIDA EN FARKLI ÖRNEKLERİNDEN BİRİ”

Yapının kıymeti hakkında bilgi veren Prof.Dr.Yegan Kahya Sayar, “Vlora Han, Arka Nouveau üslubunun az sayıda, en farklı örneklerinden bir tanesi. Kagir (harç ve taş yahut tuğla karışım sistemi) bir han yapısı olarak, bir ofis hanı aslında. O tarihte demir yolunun gelişiyle birlikte çok büyük değer kazanan Eminönü’nde açılıyor. Münasebetiyle da içinde farklı tipte bir kullanım, ofis niteliğinde çeşitli fonksiyonları barındırıyor. Çok ünlü avukatların, terzilerin, çeşitli kıymetli meslek kümelerinin temsilcilerinin ofislerinin olduğu bir han binası. İçinde, Mimar Kemaleddin’in de ofisinin bir mühlet bulunduğunu düşünüyoruz. Zira, 1904 ve 1905 yıllarına ilişkin ticaret yıllıklarında burada ‘Kemaleddin Mimarlık Bürosu’ diye bir ismin de olduğunu görüyoruz, birebir adreste. Bina, Yeni Mimari akımının özelliklerini taşıyor. Tıpkı vakitte taşıyıcı sistem açısından da bilinen materyallerin yeni kullanımlarıyla karşımıza çıkan bir yapı. Bu ne demek derseniz? Yapının karma bir sistemde yapıldığını, yığma tuğla duvarlardan oluştuğunu fakat demirin burada binanın iskelet sisteminin bir elemanı olarak kullanıldığını söyleyebiliriz” dedi.

“HARAP DURUMDA OLDUĞUNU GÖRÜYORUZ”

“Koruma açısından bizim için kıymeti var” tabirini kullanan Kahya Sayar, “1990 yılında Muhafaza Konseyi tarafından tescil edilen bir yapı. O devir sivil mimarlık örneği olarak tescil ediliyor. Sonra yanılmıyorsam 2000’li yıllarda birinci küme eski eser olarak küme tescili de yapılıyor. Hasebiyle çok nitelikli olduğu da bu halde de tanımlanmış olan bu yapının günümüzdeki haline baktığımız vakit epey harap durumda olduğunu görüyoruz. Harabiyet tahminen direkt yapısal değil lakin yapının gerek mekansal biçimlenişlerinde gerekse gereç niteliğinde çok önemli bozulmalar var. Bunun dışında yapı çok uzun yıllar depo olarak da kullanılmış. Münasebetiyle üretiminde hiç öngörülmeyen yükleri de uzun yıllar içinde barındırmış görünüyor. Bu yapıya bir yorgunluk getirmiş midir? Bunların, konusunda uzman mühendisler tarafından incelenmesi gerekiyor” biçiminde konuştu.

“PARÇALANMALAR CAN VE MAL GÜVENLİĞİ İSMİNE DA TEHLİKELİ”

Binanın dış yüzeyindeki durumu pahalandıran Kahya Sayar, “Binada gereç açısından çok büyük kayıplar var. Dış cephesine baktığınız vakit inanılmaz güçlü bitkisel bezemeler var. Güller, çeşitli motifler hem ahşap, hem taş, hem metal elemanlar kullanılarak yapılmış. Bakımsızlıktan ufalanmış önemli kayıplar olmaya başlamış. Cephelerde, bir sefer bu bitkisel bezemelerin karakterinde büyük bir zafiyete yol açıyor, bu kopmuş parçalanmış noktalar ve bunun vakit içinde de daha derinleşeceğini görüyoruz. Çatlamalar, kırılmalar var. Yapının 2000’li yıllarda art yan sokağa bakan cephesinde taş bir korniş elemanı yaklaşık altı metre kadar kopmuştu. Natürel önemli bir tehlike, can güvenliği ismine da mal güvenliği ismine da. Bakımı olmayan bir yapıda vakit zaman tahribatlar artarak küçük kesim kopmalarına, birtakım kısımların yıkılmasına bile neden olabiliyor” diye konuştu.

“DEPREM OLMADAN DA ÇÖKÜYORSA DEMEK Kİ RİSKLER HER VAKİT VAR”

Hanın muhtemel İstanbul depremindeki risk durumunu yorumlayan Kahya Sayar, “Tarihi yarımadanın sarsıntı açısından risk taşıdığı her daim gündemimizde, çok kelam ediliyor. Nitekim bunu dikkate almak gerekiyor. Yapı olarak baktığımızda her yapı üzere buranın da zelzeleden hasar göreceği açık. Aslında yapıda, bu içinde volta döşeme dediğimiz metal elemanlar ve profillerle yapılan sistem kendi içinde biraz garanti veriyor üzere. Lakin buna güvenemeyiz. Taşıyıcı sistem açısından kesinlikle düzgünce irdelenmesi gerekiyor, kesinlikle güçlendirmeler yapılmalı. Geçmişte, kornişinin 6 metre kadar kopup düşmüş olması esasen yapıda vakit zaman kimi noktalarda sorunların zelzele olmadan da yaşandığını bize gösteriyor. Yani bu önemli bir durum. Duvara bağlı korniş modülü yerinden aşağıya düşüyorsa ve bu bir sarsıntı olmadan çöküyorsa demek ki bu türlü riskler her vakit var. Hasebiyle yapının öbür noktalarında da bunlar olabilir, zelzele bunları daha süratli tetikleyebilir. Bu yapının süratlice onarılması bir kültür varlığı olarak zati bir sorumluluğumuz. Kesim kopmuş kısımlar, kırıklar, çatlaklar ve oyulmuş olan noktalar var. Bütün bunların onarılarak yapının nitelikli bir formda ömrünü sürdürmesi için ona bir fırsat verilmesi gerektiğini öncelikle vurgulamak isterim” halinde konuştu.

Hanın giriş katında ayakkabı mağazası işleten Vahap Çetin ise, “Burada 4-5 yıldır kiracıyım. Tarihi ve pahalı bir bina. Tadilat olacak diyorlar, şu an hayli bakımsız, bakımlı olması gerekir” sözlerini kullandı.