Şanghay’daki Lanting Forumu’na global tertip tartışmaları damga vurdu

Çin’in çağdaşlaşmasının ve global planla yükselişinin tesirleri ve dünya nizamında yaratacağı mümkün değişimler, Şanghay’da düzenlenen Lanting Forumu’nda ele alındı.

???????Çin Kamu Diplomasisi Birliğinin, Şanghay mahallî hükümetinin takviyesiyle birinci kere bu kentte gerçekleştirdiği foruma, dünyanın farklı ülkelerinden siyasetçiler, hükümet yetkilileri, iş insanları ve akademisyenler katıldı.

“Çin Çağdaşlaşması ve Dünya” bahisli forumda, iştirakçiler, Çin’in Kovid-19 salgınının akabinde yine kapılarını dünyaya açtığı, krizlerin, jeopolitik çatışma ve tansiyonların arttığı bir devirde Çin çağdaşlaşmasının global ekonomiyi ve dünya sistemini nasıl etkileyeceğini tartıştı.

Çincede “mavi oda” manasına gelen “Lanting” ismini Çin Dışişleri Bakanlığının basın toplantılarını yaptığı konferans salonundan alan forumda, Çin’in eski Washington Büyükelçisi Sui Tienkay, eski Londra Büyükelçisi Fu Ying ve Çin Kamu Diplomasisi Birliği Lideri Vu Haylong moderatörlüğünde panel tartışmaları düzenlendi.

Tartışmalara, Çin ile ABD ortasındaki tansiyonlar, Çin’in yükselişinin dünya tertibine tesirleri ve global idarede değişim talepleri damga vurdu.

“Çin-ABD bağlantılarında daha çok çalkantı olacak”

Çin’in eski Washington Büyükelçisi Sui Tienkay, ABD ile Çin ortasındaki artan tansiyonlara işaret ederek, bunun gelecek yıllarda “beklenmedik ve tehlikeli gelişmelere yol açabileceği” ihtarında bulundu.

2013-2021 periyodunda, Çin’in Washington Büyükelçiliğini yürüten Sui, vazifesi mühletince ABD kamuoyundaki Çin’e dair kanaatlerin aksiye dönmesine tanıklık ettiğini, gelecek yıllarda da Washington’ın Çin siyasetinde negatif tavrı sürdüreceğini öngördüğünü belirterek, “Çin-ABD ilgilerinde daha çok çalkantı olacak. Hatta birtakım beklenmedik ve tehlikeli gelişmeler de ortaya çıkabilir.” dedi.

ABD hükümeti ve medyasının Çin’i “tehdit” olarak tanımlayıp ABD’nin global hegemonyasına meydan okuduğu fikrini işleyerek kamuoyunu yanlış yönlendirdiğini söyleyen Sui, “ABD, şu an Çin’in milletlerarası alandaki her atılımına, yanlışsız yanlış demeden, olgulara bakmadan karşı çıkıyor. Kendisine nazaran ‘İki Ne’ siyaseti (Two Whatevers???????) izliyor; Çin ne yaparsa yapsın karşı çıkıyor, Çin neyi savunuyorsa, aksisini savunuyor.” tabirlerini kullandı.

Sui, ABD’nin Çin ile bağlantılarında zorlayıcı bir hali benimsediğini lisana getirerek, bunun inanç eksikliğini derinleştirdiğini vurguladı.

İki ülke ortasında bağlantının kopmasının sebebinin, verilen kelamların tutulmaması olduğunu tabir eden Sui, “ABD Lideri Joe Biden, (Çin Devlet Lideri Şi Cinping ile görüşmesinde) ‘yeni bir Soğuk Savaş’ arayışında olmadıklarını, Çin’e karşı ittifak oluşturmayacaklarını, ‘Tayvan’ın bağımsızlığını’ desteklemeyeceklerini söyledi, sonra ardını dönüp kelamlarının hiçbirini tutmadı. Şayet konuşmanın inanılırlığı olmayacaksa görüşmenin ne manası var?” diye konuştu.

Sui, jeopolitik hesaplarla iki ülke ortasındaki ekonomik ve teknolojik bağları koparmaya yönelik adımların da taraflar ortasındaki yanlış anlamaları artırdığını vurgulayarak, “ABD, Çin ile ekonomik bağlarını koparmak için hiçbir çabayı esirgemiyor. Bunda belli bir mühletle ve belli bir ölçüde başarılı olabilirler. Fakat korkarım ki uzun vadede istediklerine ulaşmaları mümkün değil.” değerlendirmesini yaptı.

“Yanlış anlatıların tuzağına düşmemeliyiz”

ABD’nin eski Pekin Büyükelçisi Max Baucus ise ABD ile Çin ortasındaki bağlantı eksikliğine dikkati çekerek, son periyotta tırmanan tansiyonun azaltılması ve inancın tekrar tesis edilmesi için taraflar ortasında diyaloğun gereğine işaret etti.

Dünyanın en büyük iki iktisadı ortasındaki ilginin sorumlu biçimde yönetilmesinin yerkürenin geleceği açısından büyük ehemmiyet taşıdığını vurgulayan Baucus, “Yanlış anlatıların tuzağına düşmemeliyiz. ‘ABD’nin sorunları, Çin’den kaynaklanıyor yahut Çin’in sorunları ABD’den kaynaklanıyor’ halindeki anlatıların yayılması, karşılıklı anlayışı engelliyor.” dedi.

Çinli yetkililere, ABD Temsilciler Meclisinin yeni kurulan Çin Özel Komitesi üyelerini Çin’e davet etme daveti yapan Baucus, “Kalıpların dışında düşünmeye ve hareket etmeye muhtaçlığımız var. Çin’in bu türlü bir davette bulunması bu istikamette atılmış güçlü bir adım olabilir.” tabirlerini kullandı.

Max Baucus, ABD Lideri Biden ile Çin Devlet Lideri Şi Cinping’in yılda en az 2 sefer sistemli görüşmesinin, iki önderin birbirini daha uygun tanımasına ve ülkelerin birbirini daha âlâ anlamasına yardımcı olabileceği görüşünü lisana getirdi.

“ABD’de Çin hakkında olumlu şey söyleyebilecek pek kimse kalmadı”

Batı ile Asya ortasındaki bağları geliştirmeyi hedefleyen sivil toplum kuruluşu Asia Society’nin Mütevelli Heyeti Eşbaşkanı John Thorton da Çin’in geçmişte dünyadan öğrenme güdüsünün daha besbelli olduğunu fakat bugün hem dünyayla irtibatın azaldığını hem de Çin’in çağdaşlaşma projesine dair bildirilerin global bağlantı kanallarında gereğince yer bulmadığını vurguladı.

Thorton, “Kim dünyada barış olsun istemez? Kim ortak refah olsun, insan ve tabiat ortasında ahenk olsun istemez? Bunları herkes ister. Bence Çin’in çağdaşlaşmasına taraf veren prensipler, ikna edici, ilham verici ve uzun vadede davranışlara yol gösterici. Fakat bunların hareketle desteklenmesi ve memleketler arası kamuoyunda daha sık ve açık halde lisana getirilmesi gerek.” diye konuştu.

Tarihin kimi devirlerinde, bilhassa güç istikrarlarının değiştiği yüzyıllık evrelerde, popülist önderlerin kitleleri öteki ülkelerden gelen tehditlere karşı kışkırtmasına şahit olunduğunu, bugün de gibisi bir sürecin yaşandığını belirten Thorton, “Bugün ABD’de seçkinler ortasında Çin hakkında olumlu şey söyleyebilecek pek kimse kalmadı ve bu uzun müddet bu türlü devam edecek üzere görünüyor.” tabirini kullandı.

“İkili sirkülasyon, uzun mühlet Çin’in dünya ile münasebetinin temeli olacak”

İngiltere merkezli çok uluslu yatırım bankası ve finansal hizmetler şirketi HSBC’nin Lideri Mark E. Tucker, iş dünyasından bir temsilci olarak Çin hükümetinin, iktisatta iç pazara odaklı büyümeyi ve teknolojide kendine yeterliliği sağlamaya yönelik “ikili dolaşım” stratejisinin, Çin’in uzun müddet dünyayla bağlantılarına hem ekonomik hem de diplomatik olarak temel oluşturacağını öngördüklerini belirtti.

Çin’in 1978’den itibaren başlattığı ıslahat ve dışa açılmanın çağdaşlaşmasının itici gücü olduğunu, Çin ve dünya ortasında köprü kurduğunu lisana getiren Tucker, şöyle devam etti:

“Çin’in Kovid-19 sonrası hudutlarını tekrar dünyaya açması umut verici. Ekonomik durum düzgüne işaretler veriyor, tüketim canlanmaya başladı. Dışa açılmanın ve devlet işletmelerinin ıslahatının sürdürüleceği, Hong Kong, Makau özel idari bölgeleri ile Guangdong eyaleti kentlerini içine alan Büyük Körfez Bölgesi ekonomik entegrasyonunun ilerletileceğine dair iletiler olumlu.”

Tucker, dünyanın en büyük ticaret bankası olarak milletlerarası ticarette tedarik zincirlerindeki değişimi öngörebilme bahtına sahip olduklarını, Çin piyasasına baktıklarında ticaretin şimdi hacim olarak olmasa da tedarik ve paha zincirleri bakımından ABD ve Avrupa’dan Asya ve Güneydoğu Asya’ya hakikat kaydığını gözlemlediklerini aktardı.

Çin’in tüketim iktisadı olarak gelişiminin iş dünyası için yeni fırsatlar yarattığını vurgulayan Tucker, Çin’de orta ve üst gelir kümesinin 400 milyona ulaştığının kestirim edildiğini, bunun dünyadaki en geniş orta sınıf olduğunu vurguladı.

Tucker, Batı sermaye piyasalarına erişimin Çin’in kalkınması ve büyümesi açısından kritik olduğunun altını çizerek, bunun devamının teknolojik gelişim ve inovasyonun desteklenmesi açısından hayatiyetini sürdüreceğini kaydetti.

“İngiltere, öteki bir ülke güçlendiğinde savaş yolunu seçmedi”

Geçmişte Londra kent idaresinde İş ve İktisat Siyasetleri Yöneticisi olarak misyon yapan İngiliz ekonomist ve siyasetçi John Ross ise Çin’in kalkınmasının ve çağdaşlaşmasının refahın tabana yayılması açısından değerine dikkat çekti.

Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulduğu 1949’da dünyada kişi başına düşen gelir bakımından Çin’den daha yoksul sadece 4 ülkenin bulunduğuna işaret eden Ross, hala gelişmek olan ülke olarak değerlendirilse de birkaç yıl evvel “yüksek gelirli ülkeler” ortasında girdiğini anımsattı.

Bir kuşak içinde kaydedilen gelişmenin Çin çağdaşlaşmasının harika muvaffakiyetini ortaya koyduğunu tabir eden Ross, “Hangi gelişmekte olan ülke bu kadar kısa müddette mukadderatını değiştirmek istemez?” dedi.

Birçok gelişmekte olan ülkenin kalkınmasında Çin’i örnek alacağını vurgulayan Ross, bunun Çin’in global tartısını artırarak global iktisat idaresinin mevcut yapısının sorgulanmasına yol açacağı öngörüsünü lisana getirdi.

Ross, ABD’nin IMF’de veto hakkı olan tek ülke olmasının, Dünya Bankasının başında sadece Avrupalıların bulunmasının, mevcut şartlarda demokratik olmadığını vurguladı.

ABD ile Çin ortasındaki artan jeopolitik tansiyona ve iki büyük gücün çatışma ihtimaline de değinen Ross, “İngiltere, bir vakitler dünyanın en güçlü devletiydi. Bu periyotta pek çok hata işledi lakin işlemediği bir cürüm varsa o da şuydu; öteki bir ülke (ABD) güçlü hale geldiğinde onu savaş yoluyla bastırma yolunu seçmedi.” diye konuştu.

“Gelişmekte olan ülkelerin beklentisi daha adil dünya düzeni”

Konferansa, Güney Afrika’dan katılan Johannesburg Üniversitesi Afrika-Çin Çalışmaları Yöneticisi David Monyae de gelişmekte olan ülkelerin, daha adil bir dünya nizamı beklentisinde olduğunu, Çin’in yükselişini bu bakışla değerlendirdiğini söyledi.

Monyae, dünyada globalleşmeye karşı eğilimlerin ve milliyetçiliğin yükselişte olduğunu, iklim değişikliğine sebep olan gelişmiş ülkelerin, buna maruz kalan gelişmekte olan ülkeleri sorumlu tutmaya çalıştığını, bölgesel kriz ve çatışmaların, ekonomik sakinlik, gelir eşitsizliği, yoksulluk ve ayrımcılığın arttığını vurguladı.

Gelişmekte olan ülkelerin, 1955’te Endonezya’nın Bandung kentindeki Bağlantısızlar Tepesi’nde daha adil dünya sistemi talebini dillendirdiğini, şartların bugün de emsal olduğunu belirten Monyae, Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Kurulu’nun reforme edilerek daha demokratik, kapsayıcı ve temsil edici kılınması gerektiğinin altını çizdi.

Monyae, tarihte büyük savaşların “yanlışlıkla” çıktığını gösteren çok sayıda örnek olduğuna dikkat çekerek, dünya ölçeğinde askeri yığınakların arttığı, yeni bir dünya savaşı tehlikesinin yüksek olduğu uyarısı yaptı.

Güney Afrika’nın, BRICS kümesinin genişlemesini ve ticarette mahallî para ünitelerinin kullanılmasını desteklediğini kaydeden Monyae, tedarik zincirlerinin çoklu garantiye alınması için “küresel güney” olarak isimlendirilen gelişmekte olan ülkeler ortasında ticaretinin geliştirilmesi daveti yaptı.

???????Küresel güneyin çatışma ve krizlerde ortak konum almasına, tek ses olmasının gereğine işaret eden Monyae, “Ukrayna krizinde nasıl bölündüğümüzü ve nasıl diğerleri tarafından hal almaya zorlandığımızı gördük.” dedi.

Monyae, kelamlarını, Kovid-19’un akabinde yeni global salgınların yaşanacağını öngörmenin sıkıntı olmadığını vurgulayarak, “Küresel seviyede daha adil bir sıhhat idaresini nasıl kurabiliriz, bunu konuşmalıyız.” diye tamamladı.