Prof. Dr. Naci Görür: “Allah Aşkına Bu Seçimden Başlamak Kaydıyla, İnsanlarımızın Can Güvenliği Konusunda Önemli Planı, İradesi Olmuyorsa Sakın Ona…

Haber: BERKAY VAROL/ Kamera: KERİM UĞUR

Yer bilimci Prof. Dr. Naci Görür, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin konut sahipliğinde düzenlenen İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi’nde, zelzelelere karşı tedbirlere dikkat çekerek, “Devletin en kıymetli konusu bu değil mi Allah aşkına? İnsanların can güvenliğini sağlamayan bir devlet, devlet olur mu? O denli bir devlete de gerek var mı? Bu devletin de bu toprakları biziz, millet, bizleriz. Güç de bizim elimizde. Zira biz el kaldırdığımız, oy kullandığımız vakit biri iktidara geliyor, indirdiğimiz vakit sandığa gömülüyor” dedi. Görür, yurttaşlara, “Lütfen, Allah aşkına bu seçimden başlamak kaydıyla hangi partiye, hangi inanca, fikre sahip olursanız olun rastgele bir parti sizin de sevdiğiniz olsa bile zelzele konusunda insanlarımızın can güvenliği konusunda önemli planı, iradesi olmuyorsa sakın ona vermeyin” daveti yaptı.

İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından düzenlenen ve dördüncü gününde “Doğaya Davet” oturumuyla İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi devam ediyor.

Bugünkü oturumda yer bilimci Prof. Dr. Naci Görür, Türkiye’de kentlerin zelzele dirençli hale getirilmesi gerektiğine vurgu yaparak altı temel mevzu üzerinden anlatım yaptı.

Prof. Dr. Görür’ün konuşmasından öne çıkan başlıklar şöyle:

“BUGÜNE KADAR ONLARI TARTIŞTIK, GELDİĞİMİZ NOKTA ŞU; İŞTE BU SON SARSINTI: Bir yer bilimci olarak bir karar aldım. Artık gerek duymadıkça özel sorular sorulmadıkça zelzele, fay, sarsıntı nerede olacak, nasıl olacak, hangi fay kırıldı, hangi fay kırılacak konusunda konuşmuyorum. Elbette ki değerli, ancak ben diyorum ki onlar akademik dünyanın işi, bırakın akademik dünya onu tartışsın. Bugüne kadar onları tartıştık, geldiğimiz nokta şu; işte bu son sarsıntı. Görünürde 50 bin, muhtemelen çok daha fazla insanımızı bir gecede, bir dakikada toprağa gömdük. İşte sarsıntının sonucu bu. Bu zelzele biliniyordu. Bize Marmara Depremi’ni sorduktan sonra basın mensupları ‘Hocam bundan sonra Türkiye’de nerede zelzele bekliyorsunuz’ diye, parmağımızı şöyle yumar, Maraş… Sayardık. Bu parmak bitti artık, Maraş oldu.

BUGÜNKÜ SAHNE, AKLI BAŞINDA BİR ÜLKEDE OLSAYDI ÖNEMLİ BİR DEMOKRATİK, AYDIN BİR ÜLKEDE OLSAYDI BUGÜN ÇOK ŞEY DEĞİŞİRDİ: 1999’dan sonra Maraş zelzelesi geliyor diye çok arkadaşımız, yer bilimciler bunları söylediler. Ben de dahil olmak üzere. Ben hatta 3 Şubat’a kadar söyledim. 6 Şubat’ta Maraş sarsıntısı oldu. Çok yazdık, çok çizdik. Sonuçta bu sahneyi görünce anladık ki biz hiçbir yerden duyurmuyoruz. Sesimizi duyan yok. Göçük altından bağırıyoruz ya ‘sesimizi duyan var mı’ diye. Bizlerin sesini duyan maalesef yok. Şayet olaydı bugünkü sahne olmazdı. Bugünkü sahne, aklı başında bir ülkede olsaydı önemli bir demokratik, aydın bir ülkede olsaydı bugün çok şey değişirdi. Hiçbir şey eskisi üzere olmazdı. Lakin bakın değişen hiçbir şey yok. Yavaş yavaş da onu unutacağız, hele birkaç ay daha geçsin.

DEPREM FALAN YERDE OLACAK DEDİĞİMİZ VAKİT RAHAT MI EDECEĞİZ: İzmir’i nasıl sarsıntı dirençli yaparız onu anlatacağım. Çok genel altı başlık oluşturdum. Bu bütün kentler için geçerli. Türk milleti olarak İzmirliler olarak sarsıntı nerede, nasıl olacak diye sormayın. Zira bize yakışmıyor. Sarsıntı falan yerde olacak dediğimiz vakit rahat mı edeceğiz. 40 sene sonra olacak dediğimizde oh be bu işi yırttık mı diyeceğiz. O vakit ölecek beşerler bizim çocuklarımız, torunlarımız, bizden gelen kuşaklarımız olmayacak mı? O vakit neyin peşindeyiz. O fay kırıldı mı, Mersin’de de zelzele oldu, buraya da sarsıntı mi geliyor diye… Ben endişeyi anlıyorum, ben de korkuyorum. İnsani bir histir ancak ülke olarak millet olarak bizi yönetecek beşerler olarak sahiden yakışmıyor.

13 MİLYON YILDAN BERİ BU BÖLGEDE SARSINTILAR OLAGELİYOR: Sarsıntı bir gerçektir. Bu ülkenin en değerli meselesidir. Bu politikler tartışıyor ya hani hukuk, adalet diyor, işsizlik, yolsuzluk diyor. Ne sayıyorsanız sayın en başa sarsıntısı koymak zorundasınız. O denli bir gerçek ki yok edemezsiniz. 13 milyon yıldan beri bu bölgede sarsıntılar olageliyor. ve daha milyonlarca sene devam edecek. Millet olarak bizim duyacağımız bu. Türkiye’nin rastgele bir vaktinde rastgele bir yerinde sarsıntı olabilir, binlerce insanı toprağa verebiliriz. Bunu da duyuyorsunuz. Artık diğer sorulara gerek yok. Bırakın onu yer bilimciler, bilim dünyası kendi ortasında tartışsın.

DEPREM DİRENÇLİ YERLEŞİM ALANLARI OLUŞTURDUĞUMUZ TAKDİRDE ZELZELE KORKUSUNU DA ATARIZ: Bana nazaran işin en kıymetli noktası… Mademki bu ülkede sarsıntılar olagelecektir, mademki zelzeleleri engelleyemiyoruz, o halde zelzelelerde yıkılmamak için millet olarak zelzele dirençli kentler oluşturmak zorundayız. Sarsıntı dirençli yerleşim alanları oluşturduğumuz takdirde zelzele korkusunu da atarız. Rastgele bir sarsıntı olduğu vakit bir gece 50, 60 bin kişiyi de toprağa vermeyiz. O halde mümkün mü sarsıntı dirençli yerleşim alanları, evet mümkün. Dünyada örnekleri çok. Kaliforniya, Meksika, Şili, Japonya, İtalya… Daha da sayabilirsiniz. Onlar nasıl başarmış biliyor musunuz? Zira o ülkeler ekseriyetle bilime inanan, bilimin ışığı altında yol alan bilgi toplumuna dönüşmüş çağdaş ülkeler ve beşerler. O vakit biz millet olarak bu izde yürümek mecburiyetindeyiz. Yapmak için de her şeyimiz var.

YÖNETİCİLER BELİRLİ BİR KURSA, EĞİTİME TABİ TUTULSUNLAR. ONDAN SONRA İDARE OLUŞSUN: Birincisi idare sistemi ve yönetici özelliği. İzmir’in idare sistemi belirli. Belediye lideri var vali var. Vali atanıyor, lider seçiliyor. Burası da bir sarsıntı kenti. O halde sarsıntı kentine rastgele bir yönetici geldiği vakit olağan bir kentin yöneticisi üzere olamaz, olmamalı. Sarsıntı nedir bilmeli. Yönettiği kenti, tehlikesi, hangi faylar ve sistemle tehdit ediliyor onu bilmeli. Tehlike tahlili nedir onu bilmeli. Zelzele olmadan evvel ziyan nasıl azaltılır onu bilmeli. Bu doğrultuda kentin çeşitli dairelerinde zelzeleyle ilgili kuruluşları harekete geçirebilecek bilgisi, yeteneği olmalı, onları koordine ve organize edebilmeli. İzmir’i kente hazırlama noktasında kime, ne misyon vereceklerini bilmeli. O vazifesi yapıp yapamadıklarını takip edebilmeli. Sonuç olarak da kentin sarsıntı konusunda orkestra yönetir üzere yönetebilecek bilgi, marifet ve birikime sahip olmalı. Yöneticiler belirli bir kursa, eğitime tabi tutulsunlar. Ondan sonra idare oluşsun. Bu kentin birinci parametresiydi.

KENDİMİZİ DEĞİŞTİRMEK İÇİN, İDRAK ETMEK İÇİN BU YETMİYOR MU: İkinci bileşen halk. Burada sizlere de serzenişte bulunacağım. O sizlerin içine kendimi de koyuyorum. Bir kentin halkı şayet sarsıntı şuurlu, bilgili, birikimli ve kültürlü değilse siz o kenti asla zelzeleye hazırlayamazsınız. Zira zelzele kültürü olmayan halk, zelzelede yara alabilecek her işi saklı kapalı yer altında yapar, sağından solundan dolaşır yeniden yapar. Mesken yaptığı vakit kaçak yapar, dört kata ruhsat alır, beşinci katı da kaçak atar. Hiçbir vakit da denileni ciddiye almaz. Eğitime kulak asmaz. Ailesine rastgele bir zelzele planlaması yazmaz. Dilim varmıyor söylemeye ancak bazen maddelere ve etiğe uygun olmayan işleri de rant uğruna yapar ve o kenti siz istediğiniz kadar idare zelzele dirençli yapmaya çalışın, o sarsıntı direncinin gerektiği kurallara uymayan halkla o kenti bir yere götüremezsiniz. Biz bu türlü miyiz evet, İzmirliler farklı mı, hayır. Bu işe son verelim. Bunun için neden mi arıyorsunuz, kolay, 60 bin insanımızın bir gece gömülmüş olması bu yetmiyor. Kendimizi değiştirmek için, idrak etmek için bu yetmiyor mu? Daha kaç bin kişinin ölmesi gerekiyor? Bu halkla biz sarsıntıyla baş edemeyiz.

BİZ İSTANBUL’DA BUNU YAPIYORUZ. BÜTÜN ALTYAPIYI TAHLİLLERİNİ YAPTIK: Üçüncü bileşene geldik. Altyapı… Siz bir kenti sarsıntı dirençli yapacaksanız bu altyapıyı zelzele dirençli yapmak zorundasınız. Örnek oldu bugünkü zelzele bölgesi, altyapı diye bir şey yok. Bütün altyapı tahrip oldu. Kanalizasyon sistemi su şebekesine karıştı. Bugün su içemiyorlar. Hastalık da kasıp kavuracak. Bu kehanet değil. O bölgede salgın hastalıklar ya başlamıştır ya da daha başlayacaktır. O vakit yapılacak iş zelzele gelmeden evvel bu zelzelede hasar alacak altyapıyı yenilemek, eksiği varsa tamamlamak, çürük bir tarafı varsa değiştirmek. Biz İstanbul’da bunu yapıyoruz. Bütün altyapıyı tahlillerini yaptık. Belirli bir bütçe de var ancak kâfi değil, onları değiştirmeye çalışıyoruz. Havalimanı, yol nereye yapılacak? Olmaması gerekeni en uygun gösteren bu bizim zelzele bölgesi. Bakın havaalanı yapılmış, oraya yapılmamalı. Yol yapılmış, yol kalmadı. Hiçbir şey. Diyeceksiniz ki büyük bir sarsıntıydı o kadar olur. Olur ancak o kadar olmaz. Dünyaya bizim zelzele bölgesindeki hasar örnek olarak gösterilmelidir. Bir ülkede sarsıntı dirençli kentleşmenin olmamasının en hoş örneğini veriyoruz. Bunu ben de söylemiyorum. 99’dan beri Maraş’a sarsıntı gelecek diye elimizle gösterdiğimiz bir yerde mahallî idareler, merkezi idare de dahil hiçbir şey yapmamış. Anlamadıklarını bugünkü tablo gösteriyor.

ZANNEDİYORUZ Kİ BİR KENTİ SARSINTI DİRENÇLİ YAPMAK YALNIZCA YAPI STOKUNU GÜÇLENDİRMEK VE YENİLEMEKLE OLUR: Dördüncü bileşen yapı stoku. Bu yapı stokunu çok düzgün biliyoruz. Zannediyoruz ki bir kenti zelzele dirençli yapmak yalnızca yapı stokunu güçlendirmek ve yenilemekle olur. Neden o denli biliyoruz biliyor musunuz, zira rant onun içerisinde. Onu biz müteahhitlik projesi üzere görüyoruz. Kentsel dönüşümü de biz müteahhitlik projesi üzere algıladık. Kentsel dönüşümün motor gücü olarak da müteahhitleri ortaya koyduk. Doğal olarak nasıl oldu? Ben de müteahhit olsam tıpkı şeyi yaparım, nerede fazla para var, kar getiriyorsa kentsel dönüşümü oradan başlattık. İstanbul’da örnek Bağdat Caddesi. Her taraf binalar oldu. Zeytinburnu en büyük darbeyi yiyecek sözgelimi, git ki orada kentsel dönüşümü göresin.

İNSANLARIMIZIN CAN GÜVENLİĞİ YOKKEN BİLE NE İDARE NE HALK OLARAK ALDIRIŞ EDİYOR: Bu bileşen kıymetli. İnsanların en fazla vefatına neden olan bileşen yapı stoku. O vakit yapı stokunu yenilemek, güçlendirmek gerekirse tahliye etmek gerekir. Bu zelzelelerde önceydi benim bas bas bağırdığıma herkes şahittir, artık de hatırlayacaksınız hükümet çıktı dedi ki ‘Biz 600 bin konut yapacağız ve ucuz kredi ile halka satacağız.’ Halkımız da kuyruğa girdi. Kimse başını sokacak meskeni olmasın diye kim söyler. Hepimiz seviniriz. Ancak ben dedim ki ‘bu yapılan şey yanlış. İstanbul’da 90 bin bina çökme noktasında zayıflığı varken İstanbul’da yüzbinlerce insanın can güvenliği yokken hükümetin yeni konut yapıp satması yanlışsız değildir. Evvel İstanbul’da mevti bekleyen insanların binalarını halledin de ondan sonra yapıp satın’ diye. Fakat kim duydu ki. Duysa ne olur duymasa ne olur. İnsanlarımızın can güvenliği yokken bile ne idare ne halk olarak aldırış ediyor.

ÖYLE BİR DEVLETE DE GEREK VAR MI: Birçok seçim geçti. Meydanlar tıklım tıklım doldu. Ateşli nutuklar verildi. İnanılmaz alkışlar oldu. Her şey istenildi. Hiçbir kimse bir tek pankart bile kaldırmadı Allah isteği için ‘Depremde ölmek istemiyoruz, zelzele bizim yazgımız değildir’ demedi. Bir gece 60 bin insanımızı toprağa veren bir millet olarak ya nasıl bu hususa bu kadar uzak durabiliyoruz? Sahi nasıl bu kadar uzak durabiliyoruz? Bundan daha kıymetli ne var? Devletin en kıymetli konusu bu değil mi Allah aşkına? İnsanların can güvenliğini sağlamayan bir devlet, devlet olur mu? O denli bir devlete de gerek var mı? Bu devletin de bu toprakları biziz, millet, bizleriz. Güç de bizim elimizde. Zira biz el kaldırdığımız, oy kullandığımız vakit biri iktidara geliyor, indirdiğimiz vakit sandığa gömülüyor.

İNSANLARIMIZIN CAN GÜVENLİĞİ KONUSUNDA ÖNEMLİ PLANI, İRADESİ OLMUYORSA SAKIN ONA VERMEYİN: Zelzele, partiler üstü bir mevzudur. Siz rastgele bir partiye gönül verebilirsiniz. Hürmet duyarım, başımızın üstünde yeri var. Fakat bir bilim adamı olarak söylüyorum, asla da bir siyasi tarafım olmadı. ve size diyorum ki lütfen, Allah aşkına bu seçimden başlamak kaydıyla hangi partiye, hangi inanca, niyete sahip olursanız olun rastgele bir parti sizin de sevdiğiniz olsa bile sarsıntı konusunda insanlarımızın can güvenliği konusunda önemli planı, iradesi olmuyorsa sakın ona vermeyin. Lakin bunu yapabiliriz.

BU MOLOZLARI 30 TONLUK KAMYONLARLA SİZ SENELERCE TAŞISANIZ ONLARI BİTİREMEZSİNİZ: Beş, etraf ve ekosistem. Zelzele en büyük etraf felaketi. Biliyorsunuz 100 milyon tonun üzerinde enkaz ve moloz var. 100 milyon ton enkaz ne demek biliyor musunuz? Yani siz 30 tonluk kamyonlarla siz senelerce taşısanız onları bitiremezsiniz. Artık bunlar geliyor çabukla bir an evvel kaldırılıyor. Zelzele molozu aydın, çağdaş ülkelerde o denli rastgele kaldırılmaz. Onun ulusal ve memleketler arası yönetmeliklere nazaran bu molozu bertaraf etmek zorundasınız. İnşaat gereci var, kimyasal var, evsel atık var… Siz bunları götürüp bir yere gömerseniz bugün yapıldığı üzere tekrar dünyaya örnek oluyoruz, yapılmaması gerekenler… Bu molozlar şayet tedbir almadıysanız evvel biyokimyasal tepkiler başlıyor. Ondan sonra fizikokimyasal tepkiler başlıyor. O molozların içinde ne kadar ağır metal ne kadar toksik unsur varsa konsantrasyonu artıyor. Üsten de yağmur yağınca bunlar yayılıyor toprağa. Toprağı kirletiyor. Topraktan yer altı suyunu kirletiyor. Göle, denize gidiyor. Balıkçı balık tutuyor, sofranıza geliyor. Siz o toksik maddeyi afiyetle yiyorsunuz… Bu latife değil.

TAHMİN EDİYORUM 10 YILDAN EVVEL MARAŞ, GAZİANTEP ESKİ DURUMUNA GELEMEZ: Son parametre, iktisat. Maraş ve Gaziantep, o bölgenin ekonomik bakımında kentleriydi. Bugün orada iktisadın çarkları durdu. Şu anda grup kalmadı. Ekipmanın birden fazla çalışmıyor. Birebir vakitte üretimleri durdu. Bir şey üretemiyorlar. Stokları telef oldu. Pazarı kaybettiler. Dünya mal ister, seni fazla beklemez. Kestirim ediyorum 10 yıldan evvel Maraş, Gaziantep eski durumuna gelemez. 10 sene oh be gelebilirsiniz derseniz dünyayı kaybedersiniz. Hafızasından siler. O bölge çökerse halk mutsuz olur.

TÜRKİYE EKONOMİK OLARAK BAĞIMSIZLIĞINI KAYBETTİĞİ ÜZERE SAV EDİYORUM SİYASİ BAĞIMSIZLIĞINI DA KAYBEDER: İstanbul’da şayet Marmara zelzelesi olur ve haliyle girersek iktisat çöker. Marmara bölgesinin iktisadının çökmesi ne demektir? Türkiye üretiminin yüzde 60’ını oluşturan bir bölge. O bölgede iktisadın çarkları durur da dizüstü çökerse Türkiye genelinde çöker. Türkiye ekonomik olarak bağımsızlığını kaybettiği üzere tez ediyorum siyasi bağımsızlığını da kaybeder. Ona karşılığını sayın Cumhurbaşkanımızın şu cümlesiyle söylüyorum, ‘bana söylediler, IMF bizden 5 milyar dolar ödünç istiyor, ben de dedim ki verin, bugün borç alan yarın talimat alır.’ O vakit bu cümle her şeyi tabir ediyor değil mi?”