Prof. Dr. Doğangün: Evvelden kentler planlanırken komşunun güneşini kesmiyorduk, artık doruğuna biniyoruz

KAHRAMANMARAŞ merkezli sarsıntıların akabinde, bina dayanıklılığının yanı sıra kent planlaması da tartışılmaya başlandı. Bitişik nizamda, dar sokaklara inşa edilen binaların yıkılmasıyla, sokaklar ve caddelerin enkaz yığınıyla dolduğunu ve takımların ulaşımda zahmet çektiğini belirten Bursa Uludağ Üniversitesi Rektör Yardımcısı, İnşaat Mühendisliği Kısım Lideri Prof. Dr. Adem Doğangün, “Bu yollar bize çok dar. Bu da inanılmaz bir dezavantaj oluşturuyor sarsıntıdan sonra zira müdahale edemiyorsunuz. Bu kentlerimizi planlarken, eskiler ne hoş söylemişler, ‘Komşunun güneşini kesmeyeceksin’. Artık güneşini kesmesini bırak, doruğuna biniyoruz. Ondan sonra da kentleşme olmuyor” dedi.

Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde, ülke genelinde bina dayanıklılık testi müracaatları artarken, uzmanlar, yalnızca oturduğunuz binanın sağlamlığının değil, konutunuzun yer aldığı sokağın fiziki durumunun da sarsıntı anında ve sonrasındaki hayati değerine dikkat çekiyor. Zelzele bölgesinde bitişik nizamda inşa edilen binaların yıkılmasıyla sokak ve caddelerin enkaz yığınıyla dolduğunu, bu nedenle kurtarma takımlarının depremzedelere ulaşmakta zahmet çektiğini ve vakit kaybettiğini söyleyen Bursa Uludağ Üniversitesi Rektör Yardımcısı, İnşaat Mühendisliği Kısım Lideri Prof. Dr. Adem Doğangün, 6 Şubat sarsıntıları sonrası Malatya, Adana ve Hatay’da incelemelerde bulunduğunu belirtti.

‘BİRKAÇ HAFTA GİRİLEMEYEN YERLER OLDU’Özellikle Hatay’daki kent planlamasına dikkat çeken Prof. Dr. Doğangün, “Sadece biz alışılmış binaları düşünüyoruz ancak orada çok bariz bir biçimde ortaya çıktı. Arabayı sokamıyoruz. Yani zelzele esnasında buraya ambulans nasıl girecek? İtfaiye nasıl girecek? Yani bu yollar bize çok dar. Bu da inanılmaz bir dezavantaj oluşturuyor zelzeleden sonra zira müdahale edemiyorsunuz. Bitişik nizam, yollar küçük. Sizin oraya girme talihiniz yok yani. O denli yazgısına teslim etmiş olacaksınız. Yani burada da ben birkaç hafta girilemeyen yerler oldu, diye biliyorum. Artık hepimiz yalnızca burada hatalı natürel mühendistir, müteahhittir demekten çok hepimizde biraz hata var. Bu kentlerimizi planlarken, eskiler ne hoş söylemişler, ‘Komşunun güneşini kesmeyeceksin.’ Artık güneşini kesmesini bırak, doruğuna biniyoruz. Her şeyini kesiyoruz. Ondan sonra da kentleşme olmuyor” dedi.’KAMU BİNALARINDAN BAŞLAYARAK, VATANDAŞA ÖRNEK OLMALIYIZ’Şehirlerin yine yıkılıp yapılmasının mümkün olmadığına dikkat çeken Prof. Dr. Doğangün, bina dayanıklılığı ve kent planlamasına kamu binalarından başlanıp, vatandaşa örnek olunması gerektiğini belirterek, şunları söyledi: “Bir kenti tekrar yapmak mümkün değil şu anda ancak en azından başlamak lazım. Bizim avantajımız oradaki kamu binalarımız uygundu. ve bu o kadar değerli ki; biz de kendimiz bir okul binasında kaldık gittiğimiz vakit. Belediye binası, okul binası, itfaiye binası, kaymakamlıklar yahut spor salonları üzere halkın gidebileceği, toplanabileceği, işini halledebileceği binaların, en azından bunların süratli bir biçimde değerlendirilip yıkılması gerekiyor. Yıkılmak ya da yerelse bu güçlendirme yahut yıkımda da hani ne durumda yapabiliriz, dediğim vakit kamu binalarında genelde tamirat güçlendirme maliyeti, tekrar üretim maliyetinin yüzde 50’sine yaklaştıysa yıkım tarafında bir karara gidiyor. Ancak çok lokal bir hasar varsa o vakit güçlendiriyorsunuz. Beton dayanımı olağan yeterliyse, beton dayanımı berbatsa o vakit yıkıma yanlışsız gitmek daha yeterli. Bilhassa bu binaları, kıymetli binalarımız, hastane binalarımızı ve öbür binalarımızı değerlendirip ya güçlendirip ya da yıkmak en azından bunları hazır hale getirmek lazım. Zira vatandaş meskenini yapmış. Keşke imkanımız olsa da yeni bir yerleşim yerine bütün binaları yapsak, vatandaşlarımıza desek ki ‘Buyurun, gelin oturun. Biz burayı yine planlayalım’. Lakin o çok büyük bir bütçe. Evvel kamu binalarından başlamak lazım. Zira biz başlayalım ki vatandaşa da örnek olalım.”‘ALINACAK TEDBİRLERLE, YUMUŞAK TABANDA DE BİNA YAPILABİLİR’Depremlerin akabinde taban seçiminin kıymetinin de bir kere daha ortaya çıktığını vurgulayan Prof. Dr. Doğangün, “2023 Şubat’ında meydana gelen sarsıntılarda de yumuşak tabanlara yapılan binaların, bölgenin, daha fazla hasar gördüğü biçiminde bir durumla karşılaşıldı. Doruklardaki yapıların daha az hasar gördüğü ortaya çıktı” dedi.

Yumuşak yerde de yapılaşmanın olabileceğini, bunun bazen de avantaj olduğunu söyleyen Prof. Dr. Doğangün, bu yerlerdeki binaların inşası sırasında dikkat edilecek ayrıntılarla, yıkımın önüne geçilebileceğini belirtti. Alınacak tedbirleri sıralayan Prof. Dr. Doğangün, “Bu da bir olumsuzluk natürel lakin ona uygun yapmak lazım. Yumuşak tabanda de yapılabilir fakat taban güzelleştirmesi yapılabilir, bodrum katınızı ona nazaran yapacaksınız. Daha fazla bodrum yapacaksınız üzere tedbirleri var. Tedbir almazsanız alışılmış her ikisinde de hasar olabiliyor. Aslında kimi avantajları da olabiliyor sıvılaşma dediğimiz olayda da. Şayet kumluysa, boşluk suyu basıncı, su sarsıntı esnasında basarak kumların dışarı çıkmasına neden oluyor lakin binaların kendileri çok fazla hasar görmüyor. Genelde devrilme formunda oluyor. Şayet çok dikdörtgen biçimde yapmışsanız, taban alanı geniş değilse, devrilme biçiminde hasar oluyor. Yoksa kolon kirişlerinde çok fazla hasar olmayabiliyor. Bir ölçü sönümleyici üzere de suyun üzerindeki bina üzere de davranıyor. Ancak olağan çok ağır binaysa bu sefer, gördük işte İskenderun’da yere 40-50 santimetre oturan binaları. Fakat şayet taban genişse çok fazla hasar olmuyor, beşerler rahatlıkla can kaybı olmadan çıkabiliyor. Bu türlü de bir avantajı da var” diye konuştu.