Özbekistan’da Referandum Yarın Yapılacak

Özbekistan’da halk, yarın anayasa değişikliğine ait referandum için sandık başına gidecek.

Vatandaşlar, “Özbekistan Anayasası’na Ait Kanunu kabul ediyor musunuz?” sorusuna “Evet” yahut “Hayır” cevabından birini verecek.

21 milyondan fazla kayıtlı seçmenin bulunduğu Özbekistan’da, referandum için 11 bine yakın sandık kurulacak. Yurt dışındaki vatandaşlar da ortalarında Türkiye’nin de bulunduğu 39 ülkede kurulan 55 sandıkta oylarını kullanabilecek.

25 Haziran 2022’de, anayasada ortalarında insan hak ve özgürlükleri, toplum ve birey, ülkenin idari-bölgesel yapısı ve idaresi, cumhurbaşkanı misyon mühletinin 5 yıldan 7 yıla çıkarılması, cumhurbaşkanının kimi yetkilerinin parlamentoya devredilmesi, lokal yöneticilerin yetki ve vekaletleri, Karakalpakistan Özerk Cumhuriyeti’nin statüsüyle ilgili hususların değiştirilmesiyle ilgili kimi teklifler kamuoyunda tartışılmaya açılmıştı.

Yasama Meclisinin 10 Mart’ta düzenlenen genel şurasında, “Özbekistan anayasasındaki yeni düzenlemelere ait kanun” kabul edilmiş, daha sonra Senato Genel Heyeti kelam konusu yeni düzenleme ve değişikliklerin yapıldığı anayasa taslağının 30 Nisan’da düzenlenecek referandumda halk oylamasına sunulmasını onaylamıştı.

Anayasa taslağı

Yarınki referandumda halkın oylayacağı taslakta, anayasaya 27 yeni unsur eklenirken 128 unsurun 91’inde değişiklik yapılacak.???????

Özbekistan’ın toplumsal, laik ve hukuk devleti olarak tanımlanan yeni anayasada, devletin toplumsal yükümlülüklerine ait normlar 3 kat artırılacak, “insan hak ve özgürlüklerini sağlamak devletin en yüksek amacıdır” normuna da yer verilecek.

Ülkedeki açıklık siyasetinin sürdürülmesi, etkin bir sivil toplumun oluşturulması ve kamu kontrolü kurumlarının daha da geliştirilmesiyle ilgili normlara yer verilen yeni anayasaya nazaran, 2026’dan itibaren vilayet ve ilçe belediye liderleri tıpkı anda vilayet yahut ilçe meclisi başkanlığı vazifesine seçilemeyecek.

Ülke parlamentosunun üst kanadı olan Senatoda üye sayısının 100’den 65’e indirilmesi öngörülen anayasa taslağında, Karakalpakistan Özerk Cumhuriyeti’nin statüsüyle ilgili rastgele bir değişiklik yapılmayacak.

Yeni anayasa, Mirziyoyev’in tekrar seçilmesinin önünü açacak

Yeniden düzenlenmiş anayasa taslağının halk oylamasında kabul edilmesi durumunda, Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in yine bu vazifeye seçilmesinin önü açılacak.

Yeni anayasa, 2016’da birinci kere seçilmesinin akabinde 2021’den itibaren ikinci devrinde bulunan Mirziyoyev’in yine cumhurbaşkanı seçilmesine imkan sağlayacak.

Anayasa taslağında cumhurbaşkanıyla ilgili yeni düzenlemeler getirilirken bu çerçevede cumhurbaşkanının kimi misyon ve yetkileri parlamentoya devredilecek, cumhurbaşkanının vazife müddeti 5 yıldan 7 yıla çıkarılacak.

Bir kişinin art geriye en fazla 2 defa cumhurbaşkanı seçilebilme hakkı ile ilgili yürürlükteki anayasada bulunan husus, yeni anayasa taslağında korunuyor.

Anayasa taslağının, halk oylamasıyla yürürlüğe girmesinin akabinde ortalarında cumhurbaşkanı, meclis ve senato liderleri, vali, vilayet ve ilçe meclis liderleri, cumhuriyet başsavcısı ve yüksek mahkeme liderinin da bulunduğu üst seviye yetkililerin daha evvelki misyon devirleri dikkate alınmayacak ve başka vatandaşlar üzere anayasaya uygun olarak art geriye en fazla 2 kere seçilme hakkına sahip olabilecek.

Karakalpakistan’daki olaylar

Özbekistan anayasasında, Karakalpakistan Özerk Cumhuriyeti’nin statüsünün değiştirilmesiyle ilgili kimi tekliflerin kamuoyunda tartışılmaya başlanmasının akabinde 1 Temmuz 2022’de bölgede başlayan protestolar, çok sayıda kişinin vefatına neden olan şiddet olaylarına dönüşmüştü.

Bunun üzerine Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, şovların yapıldığı Nukus’a gitmiş, anayasada, Karakalpakistan’ın statüsünün değiştirilmeyeceğini bildirmişti.