Mısır’ın stratejik nükleer projesi Rusya’ya yönelik yaptırımların tehdidi altında

Mısır’ın birinci nükleer projesi Dabaa Nükleer Santrali, Batı dünyasının Ukrayna’daki savaş nedeniyle Rusya’ya uyguladığı yaptırımlar ve ülkedeki ekonomik meseleler üzere zorluklarla karşı karşıya.

Rusya Devlet Atom Gücü Kurumu (ROSATOM), ocak ayının son günlerinde Mısır’ın batısındaki Dabaa bölgesinde yer alan nükleer santralin inşaat alanına bir heyet gönderdi.

ROSATOM bu ziyaretle, Ukrayna-Rusya savaşında Mısır’ın sergilediği tavrın, nükleer santralin inşasını etkilediği tarafındaki savların tersine proje çalışmalarını sürdürdüğü bildirisini verdi.

Mısır, “Rusya’nın Ukrayna’ya karşı askeri güç kullanmasını derhal durdurması” talebiyle Mart 2022’de Birleşmiş Milletler (BM) Genel Şurasında yapılan oylamada “evet” oyu kullanmıştı.

Yaklaşık bir ay sonra Rusya’nın BM İnsan Hakları Kurulundaki üyeliğini askıya almayı öngören oylamada ise çekimser kalan Mısır, Moskova ve Washington ortasındaki kutuplaşmada istikrarlı bir tavır sergilemeye çalıştı.

Dabaa Nükleer Santrali Projesi’nin birinci ve ikinci ünitesinin imaline 5 yıl gecikmeli olarak 2022’de başlanabildi. Mısır’ın birinci nükleer santrali olacak Dabaa Nükleer Santrali’nin üçüncü ünitesinde ise bu yıl içinde temelin atılması bekleniyor.

Mısır’ın birinci nükleer santral projesi

Mısır’da geçmişi 1956 yılına dayanan nükleer program kapsamında birinci santral projesi için Kasım 2015’te adımlar atılabildi.

Ülke idaresi, o tarihte başşehir Kahire’nin batı kesitinde Akdeniz kıyılarına hakikat uzanan Mersa Matruh vilayetinde inşa edilecek Dabaa Nükleer Santrali Projesi için Rusya ile muahede imzaladı.

Mısır için dev projelerden biri olan Dabaa’nın maliyeti, 25 milyarı Rusya’nın temin edeceği kredi olacak halde 30 milyar dolar olarak açıklandı. Mısır’ın bu kredinin ödemesini ise yüzde 3 faizle 2029 yılından itibaren 35 yılda bitirmesi planlandı.

Ülkeye 4 bin 800 megavat elektrik üretimiyle hizmet vermesi hedeflenen Dabaa Nükleer Santrali’nin yüksek güvenlik standartlarında 4 reaktöre sahip olacağı ve 60 yıl boyunca faaliyet göstereceği belirtiliyor.

Aralık 2017’de imaline başlanması ve birinci ünitesinin 2024 yılında faaliyete geçmesi planlanan Dabaa Nükleer Santrali’nin imaline çeşitli nedenlerle 5 yıl gecikmeli olarak geçen yıl başlandı.

Mısır lokal gazetelerinden Ed-Dustur’un Elektrik ve Yenilenebilir Güç Bakanlığı yetkililerine dayandırdığı habere nazaran, Rusya ile yapılan muahede planı doğrultusunda Dabaa Nükleer Santral Projesi’nin birinci ünitesi 2029 yılında faaliyete geçecek.

Ancak proje üretiminde rol alan Güney Kore’nin Elektrik Gücü Kurumu (KEPCO) bünyesindeki “Kore Su ve Nükleer Güç Şirketi” ise Dabaa Nükleer Santrali Projesi’nde birinci üniteyi 2028’de ve her 4 üniteyi 2030 yılında tamamlamayı hedeflediklerini belirtti.

Mısır’ın birinci nükleer santrali olacak Dabaa’da geçen yıl birinci ünitenin imaline, kasım ayında da ikinci ünitenin üretimine başlandı.

Bu yıl içinde Dabaa Projesi’nin üçüncü ünitesinin de temelinin atılmasıyla geriye dördüncü ünite kalmış olacak. Dördüncü ünitenin temeli atıldıktan sonra ise nükleer santrali oluşturacak çeşitli ekipmanların üretimi ve ona nazaran Rusya’da üretilecek nükleer reaktörlerin boyutları belirlenecek.

ROSATOM’un Arapça internet sitesine nazaran, Mısır’ın nükleer santralindeki birinci güç ünitesinin reaktör gövdesi için orta kesim üretimine başlama merasimi Haziran 2022’de gerçekleşti. Merasim, Rusya’nın St. Petersburg kenti yakınlarındaki üretim tesislerinde düzenlendi.

Mısır ile Rusya ortasındaki muahedeye nazaran Moskova, nükleer santralde vazife alacak takımların eğitimi için Kahire’ye gerekli takviyeleri verecek. Rusya ayrıyeten Dabaa Nükleer Santrali’nin işletilmesi için 10 yıl boyunca işletme ve bakımları üstlenme hizmetinin yanı sıra nükleer yakıtı depolama alanının inşası dayanağını de sağlayacak.

Nükleer projenin stratejik önemi

Kuzey Afrika bölgesinde yer alan Mısır, Akdeniz’de keşfettiği doğal gaz sayesinde elektrik muhtaçlığını karşılıyor.

Daha evvel günlük olarak ülkede saatlerce süren elektrik kesintilerinden kurtulmanın yanı sıra 13 bin megavat fazla üretimi olan Mısır, tekrar nükleer güce onlarca milyar dolarlık yatırım yapmaktan geri durmadı.

Mısır’ın nükleer güce yöneliminin sebebi ise güç kaynaklarını çeşitlendirme maksadı. Hakikaten, nükleer güç, Ukrayna’daki Çernobil reaktöründe yaşandığı üzere nükleer radyasyon sızıntısının tehlikesine karşın pak güç olarak sınıflandırılıyor.

Ülkede güç üretimine talebin artmasıyla gelecekte yatırımları çekme potansiyeli de oluşacak. Ayrıyeten nükleer güçten elde edilecek elektrik sayesinde Mısır’ın doğal gaz ihracat hissesini da artırmasının önü açılacak.

Mısır, yıllık 64 milyar metreküp üretimle Cezayir’den sonra Afrika kıtasının en büyük doğal gaz üreticisi olsa da elektrik üretiminde 60 milyar metreküplük tüketimi sebebiyle ihracata çok az hisse ayırabiliyor.

Doğal gaz fiyatlarının milletlerarası piyasalarda yüksek olması ve Mısır’daki mevcut döviz likidite sorunu da Kahire idaresini, doğal gaz ihracatını artırarak döviz gereksinimini karşılama ve bütçe açığını düşürmeye sevk ediyor.

Bu nedenle Dabaa Nükleer Santrali, orta vadede Mısır’ı bu problemden kurtaracak proje olarak öne çıkıyor. Zira nükleer santral projesinin faaliyete geçmesiyle birlikte elektrik üretimi artacak ve ihraç edilmek üzere doğal gaz tüketimi azalmış olacak.

Dabaa Nükleer Santrali Projesi’nin faaliyete geçmesinin akabinde ülkenin batıdaki komşusu Libya’ya elektrik ihracatı imkanı da sağlanmış olacak. Libya ile Mısır ortasında halihazırda bir elektrik irtibat sınırı da mevcut.

Mısır’ın, uzun yıllardır gündeminde tuttuğu nükleer program kapsamında hayata geçmesi planlanan Dabaa Nükleer Santrali’nin hizmete girmesinin akabinde elde edeceği güç fazlasını Sudan, Suudi Arabistan, Ürdün ve Irak üzere Arap ülkelerine de ihraç edebilecek pozisyona geleceği öngörülüyor.

Ülkede 2035 yılı prestijiyle güç kaynaklarının yüzde 3’ünü nükleer gücün oluşturması hedefleniyor.

Mısır’a komşu İsrail’in nükleer silaha sahip olması ve İran’ın da nükleer silah programına sahip ülkeler ortasına girmeye yaklaşmış olması, Mısır için stratejik bir tehdit oluşturabiliyor. Bu nedenle Dabaa Nükleer Santrali Projesi her ne kadar barışçıl hedefler taşıyor olsa da Mısır’ın güç adımları da dikkati çekiyor.

Batı ülkelerinin Rusya’ya yaptırımları nükleer projeyi zorlayabilir

Ukrayna’daki savaş nedeniyle ABD ve öteki Batı ülkeleri ile müttefiklerinin, Rusya’ya yönelik devam eden yaptırımları münasebetiyle Dabaa Nükleer Santrali Projesi’ni bekleyen önemli zorluklar kelam konusu.

Washington idaresi, bu çerçevede Rusya ile askeri ve ekonomik işbirliklerini engellemek üzere kimi Arap ülkelerine baskı uyguluyor. Bu baskılar nedeniyle Mısır, Rusya ile Su-35 tipi savaş uçaklarıyla ilgili pazarlığı askıya almıştı.

Mısır’ın yaşadığı mali sıkıntılar da Dabaa Nükleer Santrali Projesi’ni hayata geçirecek mali taahhütleri yerine getirmesini zorlaştırabilir.

ABD’nin Mısır nükleer santraline yönelik beklenen yeni bir baskısı, projenin hayata geçmesini engelleyebilir fakat hem Kahire hem Moskova her türlü zorluğa karşın Dabaa Nükleer Santrali Projesi’nde kararlı görünüyor.