Meclis, Amasra’daki maden kazasına ait taslak raporunu tamamladı

Amasra’da meydana gelen maden kazasının tüm taraflarıyla araştırılarak misal kazaların önlenmesine yönelik önlemlerin belirlenmesi gayesiyle kurulan TBMM Araştırma Komitesi, taslak raporunu tamamladı.

AK Parti Kayseri Milletvekili Taner Yıldız başkanlığındaki kurul, 3 aylık rutin müddetinin akabinde aldığı 1 aylık ek müddette de çalışmalarını sürdürerek, taslak raporunu bitirdi. Üyelere gönderilen rapor, milletvekillerinin görüş ve tekliflerinin akabinde temel rapor haline getirilerek, Meclis Başkanlığına sunulacak.

Altı kısımdan oluşan toplam 366 sayfalık taslak raporda, yer altı kömür üretim usulleri, üretimde karşılaşılan zorluklar ve uğraş usulleri, yer altı kömür işletmeciliğinde iş sıhhati ve güvenliği, Amasra Taşkömürü Kurumu yer altı kömür madeninde meydana gelen metan patlaması kazasına ait yapılan çalışmalarla ilgili bilgi ve bulguların yanı sıra maden kesimindeki kazaların önlenmesine yönelik ek tekliflere yer verildi.

Raporda, 14 Ekim 2022’de Bartın’ın Amasra ilçesinde Türkiye Taşkömürü Kurumu’nun (TTK) Amasra Taşkömürü İşletmesi Kuruluşu (ATİM) tarafından işletilen yer altı kömür madeninde metan patlaması meydana gelmesi sonucu 41 maden personelinin olay yerinde, 1 maden çalışanının tedavi gördüğü hastanede ömrünü yitirdiği, 5’i ağır olmak üzere 11 çalışanın yaralandığı, yaralılardan 2’si ağır 4’ünün tedavisinin Başakşehir Çam ve Sakura Hastanesi’nde devam ettiği belirtildi.

Patlama nedeniyle eksi 350 katındaki tüm galeriler ile eksi 250 katı ortasındaki birçok kısmın değişen oranlarda patlamadan etkilendiğinin anlaşıldığı kaydedilen raporda, “Yukarıda sayılan alanların tamamına patlama sonrasında oluşan kirli hava ulaşmıştır. Kirli hava, görüş uzaklığını değerli oranda etkilemiş, içerdiği boğucu ve zehirleyici gazlarla ölümlere neden olmuştur.” denildi.

“Vantilatör, hava tarafını aksi çevirebilecek özellikte değildir”

Raporda, maden ocağının ana havalandırma fonksiyonunu yürüten vantilatörle ilgili bilgilere de yer verildi. Vantilatörün modernizasyonuyla ilgili sürecin 12 Temmuz 2018’de başladığına işaret edilerek, şu sözlere yer verildi:

“Birinci ihale ‘yapılan kıymetlendirme sonucunda uygun ekonomik teklif yaklaşık maliyete nazaran yüzde 64 fazla olması’ gerekçesiyle, 25 Ocak 2021’deki ikinci ihale ‘ihale teknik şartnamesinde değişiklik yapılacağı’ gerekçesiyle 31 Mayıs 2021’de iptal edilmiş, üçüncü ihale de ihaleyi alan firma tarafından ‘pandemi ve dünyada yaşanan ekonomik sıkıntılardan kaynaklı temin müddetlerinde yaşanan zahmet ile mühlet uzatımı talebi’ ile 23 Ağustos 2022’de firmaya ek mühlet verilmek suretiyle süreç tamamlanmamıştır. Kazadan 7 gün sonra firma, imalat ve tedariklerin tamamlandığını ve ekipmanların alana sevke hazır olduğunu ve sevk için tarih verilmesini talep etmiştir. Kaza ile rastgele bir illiyet bağı olmamakla birlikte havalandırma sistemi acil hallerde ve gereksinim halinde kullanılabilmesi için hava tarafını aykırı çevirebilecek özellikte değildir.”

Yer altı gazlı kömür ocaklarında madenin havalandırılmasının hayati değere sahip olduğuna dikkat çekilen raporda, “Değerlendirmeler ışığında havalandırma planı, sensör gaz ölçüm sonuçları, hava suratı ölçüm sonuçları dikkate alındığında havalandırmanın gazlı bir kömür ocağının faal ve kâfi olarak havalandırması için yetersiz olduğu bedellendirilmektedir.” teppitine yer verildi.

“Defalarca alarm verildiğini göstermektedir”

Gazlı yer altı kömür ocaklarında yetersiz havalandırma ve hava suratı sonucu metan gazının katman halinde birikmesi ve patlama tehlikesi oluşturduğu lisana getirilen raporda, “Merkezi gaz izleme sistemi bilgileri tahlil edildiğinde ocakta hava suratının pek çok defa yasal hudut bedel olan 0,5 m/sn’in hatta 0,1 m/sn’in altına düştüğü görülmüştür. Form 61 ve Form 62, ATİM yer altı kömür ocağında hava suratlarının yetersiz olduğu ve yasal hudut bedelin altında tekraren alarm verildiğini göstermektedir.” bilgisi paylaşıldı.

Raporda, maden ocağındaki eksi 320 kalın damar tavan yolu galerisinin iki başka lokasyonda bulunan 4 adet tali fan ile havalandırıldığı, kazadan yaklaşık 7 saat evvel tali fanlardan eksi 350 kotta bulunan ve eksi 320 kotta sağ kalın damara hava veren fantüpün birinin şahit tabirlerine nazaran saat 13.00 civarında kelepçesinin çıkarak arıza yapmış olması nedeniyle hava suratının olumsuz etkilenebileceğinin değerlendirildiği aktarıldı.

Kazanın nedenleri

Raporda, ATİM’de meydana gelen kazanın tüm nedenleri, kazanın oluşumuna tesir edebilecek tüm faktörler ve aksaklıklar da şu halde sıralandı:

“Kazanın en kıymetli nedeni patlayıcı atmosferi oluşturan metan gazı varlığının ve patlamayı tetikleyici ögelerin ilgili tedbirlerle yönetilememesidir.

Kazanın meydana gelmesinde ana havalandırmadaki eksiklikten daha kıymetli derecede olmak üzere tali havalandırmadaki yetersizlik en değerli nedenlerdendir.

Metan patlamasının tetiklemesi ile arka arda gerçekleştiği düşünülen kömür tozu patlamasının ve patlama şiddetinin ocağı yatay ve dikey tarafta geniş bir alanda etkilemesinin nedeni başarılı bir tozla çaba yapılamaması ve su/toz barajlarının yetersiz olması ve gerçek konumlandırılmamış olmasıdır.

Üretim ve hazırlık sırasında yapılan patlatmalı hafriyat faaliyetlerinin mevzuatta belirtilen kaidelere uymaması ve bunları denetim eden ve denetleyen aktif bir kontrol ve denetim düzeneği olmaması ortam güvenliğini riske atmıştır.

Kaza anında işçi eksikliği nedeni ile merkezi gaz izleme odasında tek operatörün çalışıyor olması, merkezi gaz izleme sisteminin sesli alarm sistemi ile entegre olmaması yer altı irtibat ağının zayıflamasına ve bilgi akışında aksaklıklara neden olmuştur.

Yapılan dış kontrollerde kaza ile illiyet bağı olan tespit ve teklif olmadığı görülmektedir. O halde aktif kontrol fonksiyonunu yerine getiremeyen kontrol sistemlerinin de bu facianın yaşanmasında tesirinin olduğu söylenebilir. 2022 yılına ilişkin onaylı İSG kayıt defterlerinde yer alan kurum içi kontrollerde metan patlaması ve havalandırma ile ilgili bir tespit ve teklife rastlanmamıştır.

İş sıhhati ve güvenliği eğitimlerinin ve tatbikatların teorik eğitimleri pratik hayata geçirecek yeterlikte ve nitelikte olmaması kazanın tesirinin yaygınlaşmasında rol oynamıştır.

Kazanın meydana geliş nedenlerine ait ortaya konulan tüm konuların, kazanın meydana geldiği maden ocağına girilebilecek kuralların oluşmasından sonra maden ocağında yapılacak incelemelerin akabinde tekrar değerlendirilmeye tabi tutulmasının yerinde olacağı düşünülmektedir.”

Maden kazalarının önlenmesine ait öneriler

Taslak raporda, “Maden dalının sürdürülebilirlik unsurları çerçevesinde güzelleştirilmesine ait ek öneriler” başlığı altında 120 unsurluk ek teklife de yer verildi.

Raporda yer alan tekliflerden kimileri şunlar:

“İş kazalarında ihmal ve kusuru bulunanlara uygulanan cezai müeyyideler ve iş teftişlerinde kontrol sırasında tespit edilen iş sıhhati ve güvenliğini tehlikeye atan eksiklikler konusunda ihmal ve sorumluluk sahibi olanlara uygulanan idari yaptırımların caydırıcılığı artırılmalıdır.

Ruhsatsız işletildiği tespit edilen ve kapatılan madenleri işleten şahıslara mahpus cezası verilmesi ve bu bireylerin ömür uzunluğu madencilik faaliyetlerinden men edilmesine yönelik yasal düzenlemeler yapılmalıdır.

Madencilik mevzuatı gözden geçirilmeli, kömür madenciliğine ait tüm faaliyetler için farklı bir mevzuat düzenlemesi yapılmalıdır.

Madenlerde iş sıhhati ve güvenliği idare sisteminin oluşturulması, iş güvenliği ikliminin uygunlaştırılması ve bunun sürdürülebilir kılınması için madencilik faaliyetlerinin tek bir çatı kuruluş altında toplanmasını sağlayacak, milletlerarası standartlarda, bağımsız bir ulusal maden iş sıhhati ve güvenliği kurumu kurulmalıdır.

Gazlı ocaklar için farklı bir havalandırma mevzuatı hazırlanmalıdır.

Ülkemizde metan içeren linyit/taşkömürü alanları için metan drenajını da içeren metan idare sistematiği geliştirilmeli ve uygulanmalıdır. Metan drenajı ile ilgili mevzuat düzenlemesi yapılmalıdır.

Madenlerde, merkezi gaz izleme sistemi ile entegre çalışan erken ikaz sistemi bulunmalıdır.

Kömür alanlarının verimli ve inançlı olarak üretilebilmesi için aşağıda başlıklar halinde verilen bilimsel araştırmaların acilen yapılması zaruridir. Bu çalışmaları organize etmek üzere, bir kömür araştırma enstitüsü kurulmalıdır.

Grizu patlamaları büyük ölçüde patlatma kaynaklıdır. Metanlı ocaklarda patlatma yapılması konusunda kapsamlı bir mevzuat hazırlanmalıdır.

Yer altı kömür madenciliği için dala özel bir emekçi sıhhati ve güvenliği mevzuatı çıkarılmak üzere çalışma başlatılması gerekmektedir.”