Meclis Amasra Maden Kazası raporu: Ulusal İş Sıhhati ve Güvenliği Kurumu kurulmalı

BARTIN’ın Amasra ilçesinde 42 emekçinin hayatını kaybettiği maden kazasını araştırmak üzere kurulan Meclis Araştırma Komisyonu raporunu tamamladı. Raporda, iş kazalarında ihmal ve kusuru bulunanlara uygulanan cezai müeyyidelerin arttırılması, ruhsatsız üretim yapanların ömür uzunluğu men edilmesi gerektiği, ayrıyeten bağımsız bir ulusal maden iş sıhhati ve güvenliği kurumu kurulması gerektiği belirtildi.

Komisyon, Türkiye Taşkömürü Kurumu Amasra Kurum Müdürlüğü maden ocağında 42 emekçinin ömrünü yitirdiği faciaya ait çalışmasını 4 ayda tamamladı. Kazanın meydana geldiği maden ocağında da inceleme yapan komite üyelerinin hazırladığı 366 sayfalık raporda faciaya ait ihmaller, tespitler ve tekliflere yer verdi. Raporda kazanın nedenlerine ait şu tespitler yer aldı:

“Yer altı kaidelerinin oluşturmuş olduğu ve kömürün kömürleşme derecesi esnasında bünyesinde var olan metan gazının; kömürün çatlak yapısı, üretim esnasında oluşan çatlaklarda ve boşluklarda ocak havasına salınımıyla ocak havasında patlayıcı bir ortam oluşturduğu, bu ortamın oluşmaması için metanın kaynağında önlenerek bertaraf edilmesi maksadıyla üretim öncesi yahut üretim sırasında metan drenajı, denetim sondajları ile metan içeriğinin tespit edilmesi, daima anlık gaz ölçüm sistemleri ile ortamdaki metan konsantrasyonunun ölçülmesi, faal bir havalandırma projesi ve uygulaması ile patlayabilir atmosfer oluşmasının engellenmesi ve metanın alt patlama hudut bedelinin altında tutulması gerekmektedir. Kazanın en kıymetli nedeni patlayıcı atmosferi oluşturan metan gazı varlığının ve patlamayı tetikleyici ögelerin bu tedbirlerle yönetilememesidir. Patlamanın meydana geldiği 14.10.2022 tarihinde metan ölçüm bedelleri incelendiğinde uygulanan havalandırma projesinin, metanın patlama alt limitlerinin altında kalması için kâfi olmadığı görülmektedir.”‘TALİ HAVLANDIRMADAKİ YETERSİZLİK EN KIYMETLİ NEDEN’Raporda, kazanın meydana gelmesinde ana havalandırmadaki eksiklikten daha kıymetli derecede olmak üzere tali havalandırmadaki yetersizlik en kıymetli neden olarak gösterilerek, şöyle denildi: “Metan patlamasının tetiklemesi ile artarda gerçekleştiği düşünülen kömür tozu patlamasının ve patlama şiddetinin ocağı yatay ve dikey tarafta geniş bir alanda etkilemesinin nedeni başarılı bir tozla çaba yapılamaması ve su/toz barajlarının yetersiz olması ve gerçek konumlandırılmamış olmasıdır. Üretim ve hazırlık sırasında yapılan patlatmalı hafriyat faaliyetlerinin mevzuatta belirtilen kaidelere uymaması ve bunları denetim eden ve denetleyen aktif bir kontrol ve denetim sistemi olmaması ortam güvenliğini riske atmıştır. Kaza anında işçi eksikliği nedeni ile merkezi gaz izleme odasında tek operatörün çalışıyor olması, merkezi gaz izleme sisteminin sesli alarm sistemi ile entegre olmaması yer altı irtibat ağının zayıflamasına ve bilgi akışında aksaklıklara neden olmuştur.”‘CEZAİ MÜEYYİDELER ARTIRILMALI’Raporda bu çeşit kazaların bir daha yaşanmaması için 120 unsurluk teklif sunuldu. Bilhassa yasal düzenlemelere muhtaçlık olduğu ve havza madenciliği konusuna dikkat çekilerek şu tabirler kullanıldı: “İş kazalarında ihmal ve kusuru bulunanlara uygulanan cezai müeyyideler ve iş teftişlerinde kontrol sırasında tespit edilen iş sıhhati ve güvenliğini tehlikeye atan eksiklikler konusunda ihmal ve sorumluluk sahibi olanlara uygulanan idari yaptırımların caydırıcılığı artırılmalıdır. Ruhsatsız işletildiği tespit edilen ve kapatılan madenleri işleten bireylere mahpus cezası verilmesi ve bu şahısların ömür uzunluğu madencilik faaliyetlerinden men edilmesine yönelik yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Madencilik mevzuatı gözden geçirilmeli, kömür madenciliğine ait tüm faaliyetler için başka bir mevzuat düzenlemesi yapılmalıdır. Madenlerde iş sıhhati ve güvenliği idare sisteminin oluşturulması, iş güvenliği ikliminin uygunlaştırılması ve bunun sürdürülebilir kılınması için madencilik faaliyetlerinin tek bir çatı kuruluş altında toplanmasını sağlayacak, memleketler arası standartlarda, bağımsız bir ulusal maden iş sıhhati ve güvenliği kurumu kurulmalıdır. Maden alanları, yapısal jeolojileri dikkate alınarak faylara ve öbür düzensizliklere nazaran mümkün olan en büyük ölçekte ruhsatlara ayrılmalı ve bu formda rezerv kaybının en aza indirilmesi ve alanların inançlı projeler ile işletilmesi sağlanmalıdır. Bir öbür sözle; ülkemiz yer altı kaynaklarının sürdürülebilir bir formda çıkarılabilmesi için havza madenciliği ön planda tutulmalıdır.”‘HAVALANDIRMA MEVZUATI HAZIRLANMALI’Gazlı ocaklar için başka bir havalandırma mevzuatı hazırlanması gerektiğine vurgu yapıldı. Raporda, “Havalandırma projelerinin her ocağın özel koşulları dikkate alınarak hazırlanması, ocak faaliyet değişikliklerine bağlı olarak güncellenmesi ve ilgili kurum/kuruluşlar tarafından onaylanarak uygulamaya geçirilmesi gerekmektedir. Bir üretim panosunda kirlenen ve değişik oranlarda gazlar içeren havanın bir diğer üretim panosunda giriş havası olarak kullanılması hem çalışanların sıhhati hem de yanıcı gazların alarm düzeylerine ulaşması açısından riskli bir ortam oluşmasına neden olur. Bilhassa ani gaz boşalması yaşanması durumunda bu seri havalandırma çok önemli sıkıntılara yol açabilir. Yer altı maden işletmelerinde her üretim panosunun bağımsız havalandırılmasını sağlayan ve seri havalandırmayı yasaklayan bir düzenleme hayata geçirilmelidir. Hava kapılarının izlenmesi ve izleme datalarının kayıt altına alınması prosedürlerinin oluşturulması gereklidir. Havalandırma sisteminin kontrolü ile hava ölçüm ve tahlilleri için kâfi sayıda ve nitelikte işçi görevlendirilerek, kelam konusu kontrol, ölçüm ve tahlillerin tertipli olarak yapılması sağlanmalıdır. Görevlendirilecek çalışandan en az birinin 5 yıl ve daha fazla yer altı madenciliğinde deneyimli maden mühendisi olması zarurî olmalıdır” denildi. ‘OCAK GİRİŞLERİNE KAMERA KONULMALI’Merkezi gaz izleme ile irtibat prosedürlerinin geliştirilmesi gerektiği belirtilerek, “Telsiz kullanılan yer altı maden iş yerlerinde ateşleyici ve merkezi gaz izleme irtibatlarının telsiz kayıtlarının kayıt edilebilir olması da gerekmektedir. Madenlerde, merkezi gaz izleme sistemi ile entegre çalışan erken ihtar sistemi bulunmalıdır. Merkezi gaz izleme sensörlerine ilişkin en az 3 yıllık bilginin dijital ortamda gizli tutulması mecburiliği getirilmelidir. Yer altı kömür madeni iş yerlerinde kullanılan mekanik ve elektrikli ekipmanın seçimi, kurulması, uygun yerlere yerleştirilmesi, hizmete alınması, işletilmesi, elektrik kablolarının özellikleri, elektrik kablo eklerinin nasıl yapılacağı ile elektrikli ve mekanik ekipmanların heyetim, muayene, tamir, bakım ve testlerinin nasıl ve kimler tarafından yapılacağı ile ilgili detaylı standart ve kılavuzlar güncellenmelidir. Yer altında kullanılan sabit ve portatif aygıtların pozisyonlarını işçi takip sistemi ile eşleştirilerek takibinin sağlanması gereklidir. Ocağa giriş ve çıkış denetiminin daha aktif sağlanabilmesi için ocak girişlerine kamera sistemleri kurulmalıdır. Ocağın çeşitli bölgelerindeki çalışma alanlarına nazaran de hudut bedeller belirlenmelidir” sözleri kullanıldı.’İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ PATRONA BAĞIMLILIĞI ORTADAN KALDIRILMALI’Ocak planlarının tamamının dijital hale getirilerek aktüel tutulması ve yetkili kurumlar ile paylaşılmasını sağlayan bir platform oluşturulması gerektiği kaydedilerek, “Ateşlemeler öncesinde, gaz ölçümü kesinlikle ateşleyici ve nezaretçi ile birlikte çift ölçümleme ile yapılmalıdır. Havalandırma sisteminin karşıt çevrilebilir özellikte olması gerektiğine ait mevzuat kararı tekrar kıymetlendirilerek, çift istikametli havalandırmanın genel prensip olarak değil ocağın yapısına ve havalandırma projesine uygun formda münhasıran belirlenmesi yerinde olacaktır. Maden iş yerlerinin iş sıhhati ve güvenliği ile ilgili hizmetleri, ortak sıhhat ve güvenlik ünitelerinden alması uygulamasına son verilmeli; her maden iş yerinin kendi iş sıhhati ve güvenliği kısmı ile uzman ve kâfi takımları bulundurması mecburilik haline getirilmelidir. İş güvenliği uzmanlarının özlük hakları, denetledikleri patronlara mali bağımlılıklarını ortadan kaldırılacak biçimde yine düzenlenmelidir” denildi. ‘EĞİTİM MÜDDETLERİ ARTIRILMALI’Maden iş yerlerinde verilen yıllık 16 saatlik mecburî iş sıhhati ve güvenliği eğitimlerinin müddetlerinin artırılması gerektiği de belirtilerek, “Söz konusu eğitimler mevzuat kararının yerine getirilmesi için değil daima düzgünleştirme prensibi ile maden çalışanlarının iş sıhhati ve güvenliği kültürünün yerleştirilmesi için verilmelidir. Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı’nın iş müfettişi takımları maden mühendisliği başta olmak üzere ilgili mühendislik kısmı mezunlarıyla güçlendirilmelidir. Hakkında işin durdurulması kararı uygulanan iş yerlerinde, karara temel teşkil eden iş sıhhati ve güvenliği eksikliklerini gidermeden üretim faaliyetlerinin devam edip etmediğinin denetiminin hangi mercilerce yapılacağı hususu düzenlenmelidir” denildi.