Macron’un ziyareti, Avrupa’da Çin’e yönelik farklı tavırları gözler önüne serdi
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Avrupa Birliği (AB) Kurulu Lideri Ursula von der Leyen ile geçen haftaki Pekin ziyaret, Çin’in Batı ile bağlantıları kritik dönemeçten geçtiği bir devirde Avrupa’da yaklaşım farklarını ortaya koydu.
Fransız önder, ziyaretinde Avrupa’nın “stratejik özerkliğini” savunurken ilerleyen günlerde yaptığı değerlendirmelerde Avrupa ülkelerinin, ABD ile Çin ortasındaki jeopolitik rekabette “ABD’nin vasalı” olmaması gerektiğini vurguladı.
AB Kurulu Lideri Ursula von der Leyen ise Çin ile ekonomik alakalarda “risklerin giderilmesi” gereğine işaret ederek Çin’in Tayvan meselesindeki tavrına yönelik tenkitleri ve Ukrayna krizinin tahlilindeki rolüne dair beklentilerini lisana getirdi.
Bu hafta Pekin’i ziyaret etmesi beklenen fakat Kovid-19’a yakalandığı için ziyaretini erteleyen AB Dış Bağlar ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell ve üç günlük ziyaret için dün Pekin’e gelen Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock da Çin ile bağlar konusunda Von der Leyen ile emsal görüşleri tabir ediyor.
Macron’un Çin ziyareti
Fransa Cumhurbaşkanı’nın 5-8 Nisan’da von der Leyen ile gerçekleştirdiği ziyaret, Çin’in ABD ile artan jeopolitik rekabet nedeniyle Batı’dan uzaklaştığı ve Rusya ile yakınlaştığı bir devirde, Avrupa’nın Çin siyasetinin doğrultusunu nasıl çizeceğinin ipuçlarını vermesi açısından kıymetli görülüyordu.
Macron, geçen ay yapılan AB Başkanlar Tepesi’nde, Avrupa’nın “tek ses” olduğunu vurgulamak için Von der Leyen’e Çin ziyaretinde kendisine eşlik etmesini önermişti.
Ziyarette Avrupa’nın gündemini izlemeyeceğini, ülkesinin kendi diplomatik gündemi olduğunu belirten Macron, Çin Devlet Lideri Şi Cinping’i 2019’da Paris’te konuk ettiğinde devrin Almanya Başbakanı Angela Merkel ile AB Kurulu Lideri Jean-Claude Juncker’in kendisine eşlik ettiğini hatırlatmıştı.
Ortak ziyaret kararının Pekin ile ekonomik bağların sürdürülmesi konusundaki görüş ayrılıklarına karşın Avrupa’nın Çin’e karşı ortak bir hali paylaştığını göstermeyi amaçladığı yorumları yapıldı.
Macron, Pekin’i ziyaretinde devlet merasimiyle karşılandı, Devlet Lideri Şi Cinping ve öbür yetkililerle görüştü. Fransız başkan, Pekin’in akabinde ülkenin güneyinde Guangdong eyaletinin merkezi Guangcou’yu ziyaret ederken burada Şi ile özel görüşme gerçekleştirdi.
Çin önderinin nadiren yabancı ülke başkanlarıyla Pekin dışında görüştüğüne dikkati çeken siyasi yorumcular, Macron’un özel bir muameleyle ağırlandığı değerlendirmesinde bulundu.
Macron, iş ve kültür insanlarından oluşan kalabalık heyetle yaptığı ziyarette iki ülke ortasında kıymetli ticari mutabakatlara imza atıldı.
“Çin, Tayvan konusunda sorun yaratanlarla asla uzlaşmayacaktır”
Von der Leyen’in ziyareti ise Macron’un temaslarının gölgesinde kalırken, AB Komitesi Lideri’nin Pekin’de çok da sıcak karşılanmadığı gözlendi.
Von der Leyen, Şi ile görüşmesinde Tayvan Boğazı’nda istikrarın korunmasın değerinin altını çizerek, “statükoyu güç yoluyla değiştirme tehdidinin kabul edilemeyeceğini” vurguladı.
Şi ise Avrupalı yetkiliye karşılığında Tayvan konusunda Çin’i etkilemeye çalışmanın boşuna olduğunu tabir ederek “Çin hükümeti ve Çin halkı Tayvan konusunda sorun yaratanlarla asla uzlaşmayacaktır.” dedi.
“Stratejik özerkliğimiz kalmaz, ABD’nin vasalı haline geliriz”
Fransız Cumhurbaşkanı ise ziyaretinde verdiği bildirilerde Avrupa’nın Tayvan konusunda taraf olmasına dair kuşkularını lisana getirdi.
Fransız önder Pekin’den Guangcou’ya seyahati sırasında ABD’nin “Politico” haber sitesi ile ülkesinin “Les Echos” gazetesinin muhabirlerine değerlendirmelerde bulundu.
Macron, “Avrupa daha Ukrayna’daki krizi çözebilmiş değil. Bu durumda Tayvan konusunda, ‘Dikkatli olun, yanlış bir şey yaparsanız biz de orada oluruz’ demek ne kadar inandırıcı olur?” sözünü kullandı.
Avrupa’nın, Çin ile jeopolitik rekabetinde “ABD’nin takipçisi” olmaması gerektiğinin altını çizen Macron, “Avrupalılar şu soruya karşılık vermeli, Tayvan’da bir krizi hızlandırmak bizim çıkarımıza mıdır? Hayır. Avrupalılar olarak yapacağımız en makûs şey bu hususta ABD’nin yolunu izlemek, onun gündemine ve Çin’in çok reaksiyonuna nazaran tavrımızn belirlemek olur.” değerlendirmesini yaptı.
Avrupa’nın jeopolitik düzlemde stratejik özerkliği muhafazası gereğine işaret eden Macron, “Eğer muhteşem güçler ortasında tansiyon artarsa, stratejik özerkliğimizi finanse etmeye ne vaktimiz ne de kaynağımız kalır, (ABD’nin) vasalı haline geliriz.” biçiminde konuştu.
Fransız önder, ABD ile görüşlerinin örtüştüğü mevzularda dahi, Ukrayna, Çin yahut yaptırımlar konusunda bir “Avrupa stratejisinin” olması gerektiğini belirterek, “Bir blok başkasına karşı mantığında olmamalıyız. Dünyada düzensizlik yaratmaktan ve bizim olmayan krizlere karışmaktan kaçınmalıyız.” görüşünü lisana getirdi.
“Riskleri giderme”
AB Komitesi Lideri von der Leyen ise Çin ziyareti öncesinde ekonomik bağlarda “risklerin giderilmesi” davetinde bulundu.
Çin’in “mevcut dünya nizamını sistematik olarak değiştirmeye” yöneldiğine işaret eden Von der Leyen, AB’nin Çin ile ekonomik bağımlılık riskine eğilmesi gerektiğini, bunun Komite’nin bu yıl içinde yeni bir “ekonomik güvenlik stratejisi” açıklayacağını kaydetti.
AB’nin Çin ve başka ülkelerle kuantum hesaplama, robot, yapay zeka, biyoteknoloji üzere hassas yüksek teknoloji alanlardaki bağlantısını yine tanımlaması gerektiğine işaret eden von der Leyen, “Çin’in değişen siyasetleri birtakım kritik kesimler için yeni savunma araçları geliştirmemizi gerektirebilir.” dedi.
AB’nin yatırım yahut ihracatının güvenlik çıkarlarına uygun olup olmadığı konusunda net bir çizgisi olması gerektiğini tabir eden von der Leyen, Avrupa şirketlerinin; sermayesini, uzmanlığını ve bilgisini, sistemik rakiplerinin askeri ve istihbarat yeteneklerini geliştirmeleri için kullandırmaması gerektiğini vurguladı.
“Çin’den Rusya’yı akla yöneltecek adımlar bekliyoruz”
Bu hafta Çin’i ziyaret etmesi beklenen lakin Kovid-19’a yakalandığı için ziyaretini erteleyen AB Dış Bağlar ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell ise Pekin idaresinden Ukrayna Savaşı’nın sonlandırılması için Rusya üzerindeki nüfuzunu kullanmasını talep ediyor.
Borrell, ertelenen ziyareti kapsamında bugün Pekin’deki Çin ve Globalleşme Merkezi’nde yapmayı planladığı konuşmanın metnini yayımladı.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin Avrupa’nın güvenliğine büyük ziyan verdiğini tabir eden Borrell, Rus başkanı Vladimir Putin’in Ukrayna’da çabuk bir zafer kazanma hülyasının suya düştüğünü, içine girdiği askeri ve siyasi açmaz nedeniyle Çin’i yanına çekmeye çalıştığını yorumunda bulundu.
Rusya’nın Çin’e nükleer silahlarını kendi sonları dışında konuşlandırmamayı taahhüt etmesinin çabucak akabinde Belurus’a konuşlandırarak nükleer savaş riskini artırdığına dikkati çeken Borrell, “Çin blok mantığını reddediyor; biz de. Bu yüzden Çin’den Rus başkanlarını akla yöneltecek adımları atmasını bekliyoruz.” dedi.
Borrell, Çin’in Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Kurulu’nun daimi üyesi olarak sorumlulukları bulunduğunu hatırlatarak, “Ortadoğu’da Suudi Arabistan ve İran ortasında diplomatik münasebetlerin tekrar kurulmasındaki arabuluculuğunda olduğu üzere Çin’in sorumlu rol oynayacağını umuyoruz.” tabirini kullandı.
“Çin’in Rusya üzerinde nüfuzu, Avrupa ile ilgilerinde belirleyici olacak”
Üç günlük ziyaret için dün Pekin’e gelen Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock da Çin’e yönelik kuşkucu hali lisana getiren Avrupalı başkanlar ortasında.
Baerbock, Çin’e hareketi öncesi yaptığı açıklamada, Ukrayna krizinin ziyaretindeki öncelikli mevzulardan birisi olacağını belirterek, “Çin’in dünya barışı konusunda özel bir sorumluluğu bulunuyor. Rusya üzerindeki nüfuzunu nasıl kullanacağı Avrupa ile bağlarında belirleyici olacak.” diye konuştu.
Çin’i “sistemik rakip” ve “dünya sistemini artan formda kendi çıkarlarına nazaran biçimlendirmeye çalışan global bir oyuncu” olarak tanımlayan Baerbock, “Yeni Çin stratejimiz ile Çin’in dünyadaki değişen rolünü dikkate alıyoruz.” sözünü kullandı.
Avrupa ile Çin bağlarında tek taraflı ekonomik bağımlılığın ve jeopolitik risklerinin azaltılması gerektiğini lisana getiren Baerbock, “Bu durum bilhassa de her gün dünya ticaretinin yüzde 50’sinin geçtiği Tayvan Boğazı’nda askeri bir tansiyon yaşanması üzere dehşet verici bir senaryo karşısında geçerlidir. Bu nedenle ziyaretim sırasında, Tayvan Boğazı’ndaki statükonun tek taraflı olarak değiştirilmesinin ve bilhassa de askeri bir tırmanmanın kabul edilemez olduğu tarafındaki Avrupa’daki ortak kanaati lisana getireceğim.” değerlendirmesinde bulundu.