Kuraklık tehlikesine karşı neler yapılabilir?

Prof. Dr. Levent Kurnaz, Türkiye’de düşen yağış oranlarıyla birlikte baş gösteren kuraklık tehlikesinin boyutunu, alınabilecek önlemleri ve muhtemel gelecek projeksiyonlarını AA Tahlil için kaleme aldı.

Kuraklık tehlikesi ne boyutta?

Türkiye, iklim krizinden en berbat etkilenecek bölgelerden biri olan Akdeniz Havzası’nda yer alıyor. Bu bölgede sıcaklıkların başka bölgelere oranla daha fazla artmasının ötesinde yağışların da bu yüzyılın sonuna kadar yüzde 30’a yakın oranda azalması bekleniyor. Bu azalış, nüfus artışı ile birleştiğinde önemli besin problemlerinin ortaya çıkması kelam hususudur. Bu nedenle kuraklık ülkemizin günümüzün en büyük sıkıntılarından biridir ve gelecekte de tesirini artırarak sürdürecektir.

Bu sene yaşamakta olduğumuz kuraklık çok derecede şiddetlidir. Çok kuraklıktan anlamamız gereken, ülkemizin yarısından fazlasına olağanda düşmesi gerekenin yarısından az yağış düşmüş olmasıdır. Yağışın bu derece azalması birçok büyükşehir açısından kıymetli bir su kıtlığı yaratacaktır. Bugün bile İstanbul, İzmir ve Bursa üzere uzun müddettir daha az yağış alan kentlerimizdeki barajlarda doluluk oranı kış sonu prestijiyle hayli azdır.

Yalnız temel dertlenmemiz gereken şey bu kuraklığın yaza sarkması ve bugünle temmuz ayı ortasında tarım alanlarının gereksinimi olan yağışı alamamasıdır. Şimdi ziraî manada tehlike çanları çalmasa dahi kısa müddet içerisinde gerekli yağışlar başlamadığı takdirde çiftçimiz yaz aylarında zorlanabilir.

Kuraklık bu sene için bölgemize özel bir davranış gösteriyor ama bu şaşırtan bir durum değildir. Gelecek sene Türkiye olağana daha yakın bir yağış alırken yeryüzünün öbür coğrafyalarında yağış problemi baş gösterebilir. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) California eyaleti geçtiğimiz yıllarda önemli boyutta kuraklıkla boğuşurken bu kışı çok yağışla geçirdi. Hasebiyle her sene bu yılki kadar makus olmayacak lakin yağışların gitgide azalacağı fikrine de alışmak zorundayız.

Tehlikeyi önlemek için hangi önlemler alınabilir?

Ülkemizdeki kuraklık riskini azaltmak için ahenk tedbirleri almak zorundayız. Bugüne kadar ülkemizde alınan ya da alınması planlanan tedbirlerin neredeyse tamamı kuraklığın süreksiz olduğu ve sonunda yağışın olacağı savına dayanıyor. Ne yazık ki iklim değişikliği yağış rejimlerindeki değişimin kalıcı olması sonucunu doğuracaktır. Bu nedenle de alınacak olan tedbirler değişikliklere bağlı olarak kalıcı olmak zorundadır.

Özellikle atalarımızın yaptığı üzere hayat alanlarımızı suyu bol olan bölgelerde ağırlaştırmamız akla yatkın olacaktır. Melen Çayı’ndan suyu İstanbul’a taşımak yerine İstanbul’daki iş imkanlarını Melen Çayı’nın etrafına taşımak orta ve uzun vadede daha kalıcı bir tahlil oluşturacaktır. Birleşmiş Milletler (BM) öngörülerine nazaran, 2050 yılına kadar kentli nüfusun 2 milyar artması bekleniyor. Fakat bu artışın büyük kısmı bugünkü büyük kentlerde değil orta ölçekli (500 bin ila 1 milyon ortası nüfusu olan) kentlerde ağırlaşacaktır. Bu nedenle de suya erişimi olan ve iklim değişikliğinden nispeten daha az ziyan görecek bölgelerde gerekli altyapının şimdiden oluşturulması geleceğimizi de garanti altına alacaktır.

Bunun ötesinde suyumuzun dörtte üçünü tarımda kullandığımızı unutmadan, bir yandan tarımda kullandığımız suyu azaltacak damla sulama üzere yolların tüm ülkede hemen hayata geçirilmesi gerekiyor. Öte yandan içinde yaşadığımız kuraklığın süreksiz olmadığının şuuruna vararak kuraklığa daha sağlam bir tarım desenine geçmemiz ziraî çıktımızın sürdürülebilirliği açısından elzemdir.

Gelecekte mümkün senaryolar nelerdir?

Üzerinde yaşadığımız topraklarda bu sene gördüğümüz kuraklığın gelecek yılların yeni normali olacağının şuuruna varmamız gerekiyor. Elbette gelecekte her yılın bu derece kurak olmasını beklemiyoruz. Lakin hazırlıklarımızı böylesi kuraklıklara karşı yapmamız yeterli bir fikir olacaktır.

İçinde yaşadığımız coğrafyanın her geçen sene daha da kuraklaşması hazırlıklı olmamızı gerektiren dış faktörleri de yavaş yavaş ortaya çıkarıyor. Artan sıcaklar ve azalan yağışlar besin üretimini zorlaştırıyor. Lakin bu olumsuz faktörlere karşın nüfus artışı sürat kesmeden devam ediyor. Etraf ülkelerdeki durum ülkemize kıyasla daha kritik. Orta vadede, kuraklık ve sıcak hava dalgaları nedeniyle beklenen kitlesel kayıplar, yakın coğrafyamızdaki pek çok topluluğun daha elverişli alanlara gerçek göç etmesi sonucunu doğuracaktır. Ülkemizin de bu göç yolları üzerinde bulunması ve Avrupa Birliği’nin (AB) sonlarını kapatması ülkemizi yakın gelecekte çok sayıda iklim mültecisiyle karşı karşıya bırakabilir.

Bir yanda kuraklık ve azalan su kaynakları, başka yandan artan nüfus ve beklenen iklim göçleri ülkemizin kendisini çok daha yeterli hazırlamasını gerekli kılıyor. Basitçe görülebileceği üzere iklim krizi yalnızca bir uzmanlık alanının değerlendirip hazırlık yapabileceği bir husus değildir. Bu hususun tarımdan dış siyasete, su kaynaklarından ulusal güvenliğe çeşitli boyutları ile değerlendirilip tahliller üretilmesi geleceğimizi garanti altına alabilmemize yardımcı olacaktır.

[Prof. Dr. Levent Kurnaz, Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Siyasetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü]

Makalelerdeki fikirler müellifine aittir ve Anadolu Ajansının editöryal siyasetini yansıtmayabilir.