Kovid-19, salgın ilan edilişinin 3. yılında da “küresel acil durum” olarak nitelendiriliyor

Kovid-19’un Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) tarafından salgın ilan edilmesinin üzerinden 3 yıl geçmesine ve virüsle gayrette kaydedilen ilerlemelere karşın DSÖ, salgını “küresel acil durum” olarak nitelendirmeyi sürdürüyor.

AA muhabirinin derlediği bilgilere nazaran, DSÖ, 30 Ocak 2020’de salgın nedeniyle “küresel acil durum” ilan etti, 11 Şubat 2020’de de yeni tip koronavirüse “Kovid-19” ismi verildiğini açıkladı.

İlerleyen günlerde tüm dünya virüsle ilgili gelişmelere odaklanırken, salgının denetim altına alınmasına yönelik önlemler tüm ülkelerin ana gündemi oldu.

Türkiye’de birinci Kovid-19 hadisesi 11 Mart 2020’de görülürken, bu tarih tıpkı vakitte Kovid-19’un DSÖ tarafından “küresel pandemi” ilan edildiği gün oldu.

DSÖ Genel Yöneticisi Tedros Adhanom Ghebreyesus, 11 Mart 2020’de Kovid-19’un yayılma suratının alarm verici seviyede olduğunu belirterek, Kovid-19’u resmen “salgın” ilan etti.

Dünya, Kovid-19 salgınından birinci kere Çin’in 31 Aralık 2019’da Vuhan kentinde “kaynağı bilinmeyen gizemli teneffüs yolu hastalığının” ortaya çıktığını DSÖ’nün bildirmesiyle haberdar oldu.

Hızla dünya geneline yayılan salgın, insanları meskenlerine kapattı, ekonomileri etkiledi ve bugüne kadar milyonlarca kişinin hayatını kaybetmesine yol açtı.

Hastalık, birinci sefer Çin’in Hubey eyaletine bağlı Vuhan kentindeki deniz eserleri besin pazarını ziyaret eden bireylerde görüldü. Sebebi anlaşılamayan “solunum rahatsızlığı” şikayetiyle birinci hasta 17 Kasım 2019’da hastaneye başvurdu. Akciğer iltihaplanmasına yol açan hastalığa bilinmeyen yeni bir virüsün sebep olduğu anlaşılacaktı.

DSÖ, 7 Ocak 2020’de gizemli hastalığın Kovid-19’dan kaynaklandığını açıkladı.

Yarasalardaki bir betakoronavirüsün beşere geçerken mutasyona uğramış hali olduğu düşünülen bu koronavirüse “2019-nCov” ismi verildi.

Mart 2020’nin akabinde salgının denetim altına alınması ve önlenmesine yönelik önlemler, bütün ülkelerin ana gündemi haline geldi.

DSÖ, Kovid-19 salgınının yayılmasını önlemek için 5 Haziran 2020’de hükümetlere birinci defa halka açık yerlerde kumaş “yüz maskeleri” takılmasının teşvik edilmesi istikametinde tavsiyede bulundu.

Tedbir hedefli “kapanmalar” yaşandı

İş yerleri, okullar ve öteki halka açık yerlerde kapanmaya gidilirken, beşerler bir mühlet “yüz yüze” sürdürdükleri hayata orta vermek durumunda kaldı.

Başta DSÖ tarafından olmak üzere neredeyse tüm ülkelerde vatandaşlara hastalıktan korunmak için “maske, uzaklık ve hijyen” üzere tedbirlere dikkat edilmesi uyarısı yapıldı.

Hastalığa yakalananların, hastaneler ya da öbür belirlenen alanlarda karantinaya alınmasına yönelik uygulama başladı. Yurt dışına seyahat edecekler yahut hastalık belirtisi olanlar için PCR testi uygulamasına geçildi.

Dünyada Kovid-19’a karşı bağışıklık sağlamayı amaçlayan aşı çalışmaları, 1 yıldan kısa müddette birinci sonuçlarını verdi. Potansiyel Kovid-19 aşılarından 2’si, klinik denemeler dışında virüsten muhafaza gayesiyle insanlara uygulanmaya başladı.

Amerikan ilaç şirketi Pfizer ile Türk bilim insanı Prof. Dr. Uğur Şahin’in kurucu ortağı olduğu Alman biyoteknoloji firması BioNTech’in geliştirdiği Kovid-19 aşısı, İngiltere İlaç ve Sıhhat Eserleri Düzenleme Kurumunun (MHRA) 2 Aralık’ta 2020’de yaygın kullanımına onay vermesiyle “dünyada tescillenen birinci Kovid-19 aşısı” oldu. Böylelikle 2021 yılıyla Kovid-19 ile gayrette aşılar devreye girdi.

2021 yılı prestijiyle ülkelerde denetimli açılım süreci başlarken, toplulukların olduğu yerlere girişlerde PCR testi yahut aşı sertifikası sorulmaya başlandı.

Öte yandan 2021’de Kovid-19’un dünya genelinde yayılması sonucu uğradığı mutasyonlar, farklı ülkelerde Alfa, Beta, Delta, Gama ve Omicron varyantlarının ortaya çıkmasına neden oldu.

2022’nin ortalarından itibaren ülkeler salgına ait önlemleri güzelce gevşetirken, maske ve PCR testi zaruriliği kalkmaya başladı. Olay ve mevt sayılarında düşüşler yaşansa da DSÖ ve ülkelerin temsilcileri, vatandaşlara “Kovid-19’a karşı şahsî önlemlerini sürdürme ve hatırlatma dozlarını yaptırmaları” davetlerini yineliyor.

Özellikle Avrupa’da 2022 yılının ikinci yarısından sonra düşüş yaşandı.

DSÖ’ye itimat sarsıldı

Birleşmiş Milletler (BM) nezdinde 1948’de kurulan DSÖ’ye salgın nedeniyle duyulan itimat sarsılırken, örgüt, tarihinin en sıkıntı devrinden geçiyor.

İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana insanlığın şahit olduğu en büyük sıhhat krizi olan Kovid-19, DSÖ’yü adeta “hedef tahtası” haline getirdi. Tüm dünyayı saran salgın korkusu, insan tabiatı gereği bir hatalı arayışını da beraberinde getirdi ve gözler DSÖ ile virüsün ortaya çıktığı Çin’e çevrildi.

Küresel sıhhat otoritesi DSÖ, Kovid-19’la gayrette “yetersiz kalmak”, “geç adımlar atmak”, “çelişkili iletiler vermek” ve “aşı çalışmalarından ötürü umutlanan insanlara endişe pompalamaya devam etmek” ile suçlandı.

DSÖ, “Çin’in salgındaki rolünü gizlemek, hatta teşvik etmek, Çin’in piyonu olmak, global acil durum ve pandemi ilan edilmesinde geç davranmak, ülkelere tekraren ‘Çin ile sonlarınızı kapatmayın’ daveti yaparak salgının global boyutta süratle yayılmasında büyük hisse sahibi olmakla” ilgili de suçlamalara maruz kaldı.

Trump, DSÖ’den çekilme kararı aldı

Dönemin ABD Lideri Donald Trump, DSÖ’yü “gerekli ıslahatları yapmamak”, “Çin’in kuklası olmak”, “Çin odaklı davranmak” ve “salgının boyutlarını örtbas etmekle” suçladı.

Trump, 14 Nisan 2020’de DSÖ’yü Kovid-19 salgınıyla uğraşta başarısızlıkla ve Çin’e yakın durmakla suçlarken, örgüte sağlanan finansal dayanağı askıya aldıklarını açıkladı.

ABD idaresi de DSÖ’den resmi olarak 6 Temmuz 2021’de çekileceğini bildirdi. Lakin ABD Lideri Joe Biden, Ocak 2021’de misyona gelmesinin birinci haftasında Trump’ın Kovid-19 salgınından sonra ayrıldığı DSÖ’ye geri dönülmesine yönelik kararnameyi imzaladı.

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Biden’ın DSÖ’ye tekrar katılma kararını memnuniyetle karşıladı.

DSÖ’nün salgının kökenlerini araştırma çalışmaları sürüyor

Kovid-19’un nereden çıktığına dair kuşkular hala sürerken, DSÖ öncülüğünde salgının kökenlerinin bulunmasına yönelik araştırmalar devam ediyor.

Ghebreyesus, 3 Mart’ta yaptığı açıklamada, “Son devirde medyada çıkan haberler ve siyasetçilerin yorumlarının bilakis DSÖ’nün Kovid-19 salgınının kökenlerini belirleme çalışmalarından vazgeçmediğini açıkça belirtmek isterim.” dedi.???????

DSÖ 2021’de Kovid-19 Patojenlerinin Kökenini Araştırmak İçin Bilimsel İstişare Kümesini (SAGO) kurarken, SAGO geçen yılki raporunda, salgının kökenlerine ait çeşitli hipotezleri doğrulamak yahut ortadan kaldırmak için Çin yahut öteki ülkelerde yapılması gereken temel çalışmaları belirlediğini kaydetmişti.

DSÖ, Çin’i ve öbür ülkeleri data paylaşımı konusunda şeffaf olmaya, gerekli araştırmaları yapmaya ve sonuçları paylaşmaya çağırmaya devam ederken, bunun salgının nasıl başladığına dair anlayışı ilerleteceğine inanıyor. Böylelikle gelecekteki salgınların önlenebilmesi, bunlara hazırlanılması ve karşılık verilmesi öngörülüyor.

DSÖ üyesi ülkeler, gelecekte meydana gelebilecek salgın ve başka acil durumlarla başa çıkabilmek, bunları önlemek ve müdahale üzere bahislerde global bir mutabakat için müzakerelerini sürdürüyor.

“Virüsü hafife almayın” çağrısı

DSÖ’nün salgınla gayrette yaşanan ilerlemelere karşın Kovid-19’u Memleketler arası Halk Sıhhati Acil Durumu (PHEIC) olarak nitelendirilmeye devam etmesi kararı ve salgının “küresel acil durum” olma formu sürüyor.

Dünyanın, genel olarak olay ve virüs kaynaklı vefat sayıları açısından 3 yıl öncesine nazaran daha uygun pozisyonda olduğunu belirten DSÖ, “bu virüs hafife alınmamalıdır” davetlerini da yineliyor.

DSÖ, daha geniş muhafaza sağlayabilen ve bulaşmayı da azaltabilen aşılar geliştirmek için araştırmaya yatırım yapmanın ehemmiyetine işaret ediyor.

Geçen yıl sonunda salgınla ilgili gayrete ait son durumu açıklayan Ghebreyesus, Kovid-19’la gayretin en tesirli aracı olan aşının hala düşük gelirli ülkelerde kâfi sayıya ulaşamadığını aktararak, “Düşük gelirli ülkelerde 5 bireyden 1’i aşılanabildi. Kovid-19’un teşhis ve tedavi araçlarına erişim, kabul edilemeyecek biçimde kıymetli ve adil değil.” tabirini kullanmıştı.

Vaka sayıları

DSÖ bilgilerine nazaran, dünya genelinde 6 Şubat-5 Mart periyodunda yaklaşık 4,5 milyon yeni Kovid-19 olayı görülürken, 32 bin can kaybı tespit edildi. Bir evvelki aya kıyasla hadise sayısında yüzde 58, mevt sayısında yüzde 65 oranında azalma oldu.

Dünya genelinde 5 Mart prestijiyle toplam 759 milyon civarında olay, 6,8 milyonun üzerinde can kaybı rapor edilirken, toplamda 13 milyar 229 milyon 673 bin 98 Kovid-19 aşısı yapıldı.