İsrail’de yargıyı zayıflatacak tartışmalı yasa değişikliğine Meclis’ten birinci onay

İsrail’de, Yüksek Mahkemenin ve yargının birtakım yetkilerini sınırlayan tartışmalı düzenlemenin birtakım unsurları, Meclis’te yapılan oylamanın birinci basamağında kabul edildi.

İsrail Meclisi’nden yapılan yazılı açıklamaya nazaran, Meclis Genel Şurası, “Başbakan’ın vazifeye uygun olmadığını ilan etme” yetkisini Başsavcının elinden alan ve Yüksek Mahkeme’nin Meclis’ten çıkan maddeleri bozma yetkisini kısıtlayan, “geçersiz kılma maddesi” isimli yasa değişikliği için oy kullandı.

İlk basamağı yapılan oylamada, 120 sandalyeli Meclis’te, 51 ret oyuna karşılık 61 kabul oyu çıktı.

Tasarının yürürlüğe girmesi için, yapılacak ikinci ve üçüncü oturumlarda da Meclis’ten geçmesi gerekiyor.

Önerilen yasa değişikliği, milletvekillerinin, Yüksek Mahkeme tarafından reddedilen kanunları çıkarmalarına imkan sağlayacak.

Buna nazaran, 120 sandalyeli Meclis’te 61 oy üzere salt çoğunlukla kabul edilen rastgele bir yasa, Yüksek Mahkeme’nin kontrolünden muaf olacak.

Böylelikle Yüksek Mahkeme, İsrail’in yarı anayasası kabul edilen “Temel Yasalarına” ters görülen ve kişisel hakları ihlal eden maddeleri reddetme yetkisini kaybedecek.

Ayrıca, yasa değişikliğine nazaran, “Başbakan’ın misyona uygun olmadığını ilan etme” yetkisini Başsavcının elinden alacak. Bir başbakanın misyona uygun olmadığına, sadece fizikî yahut zihinsel olarak vazifelerini yerine getirememesi durumunda ve de yalnızca kendisi yahut kabine üyelerinin dörtte üçünün oyu ile karar verilebilecek.

Böylelikle başbakanın, türel münasebetler yahut sıhhat nedenleriyle uygun olmasa bile vazifesine devam etmesi mümkün olabilecek ve yargı sisteminin burada bir müdahalesi olamayacak.

Netanyahu hakkındaki yolsuzluk davası

Başbakan Binyamin Netanyahu hakkında 2019’da “rüşvet, emanete ihanet ve şahsî emeller için misyonu berbata kullanma” suçlamalarıyla açılan dava sürerken, kelam konusu yasa değişikliği zamanlama ve hedefi açısından dikkati çekiyor.

Bazı kesitler, İsrail’de tartışmalara ve kitlesel protestolara neden olan yargı düzenlemesiyle, “görevdeyken yargılanan birinci İsrail Başbakanı” olarak tarihe geçen Netanyahu’nun, hakkındaki yolsuzluk davalarının seyrini değiştirmeyi planladığını belirtiyor.

Muhalefetten Netanyahu’ya “dur” çağrısı

Öte yandan, İsrail’deki muhalefet başkanları, Başbakan Netanyahu hükümetin taviz vermeksizin yargı düzenlemesini Meclis’ten geçirmeye devam etmesine reaksiyon gösterdi.

Eski Başbakan ve yeni muhalefet önderi Yair Lapid, hükümetin, “yağmacı kanunları masaya yatırmaya devam ettiğini” tabir etti.

Yeş Atid (Gelecek Var) Partisi başkanı Lapid, Twitter hesabındaki paylaşımında, hükümetin, yasa değişikliği ile “Halkı parçaladığını, ekonomiyi mahvettiğini ve her türlü uzlaşma bahtını ayaklar altına aldığını” savundu.

Eski Savunma Bakanı ve Mavi-Beyaz İttifakı önderi Benny Gantz da Twitter hesabından yaptığı açıklamada, Netanyahu’yu muhalefetle uzlaşma sağlamamakla suçlayarak, şunları kaydetti:

“Acele ettikleri tek uzlaşma, demokrasimize karşı olan bir uzlaşmadır. Netanyahu, dur!”

Netanyahu’nun tartışmalı “yargı reformu”

İsrail’de başta Tel Aviv olmak üzere çeşitli kentlerde Netanyahu hükümetinin yargı düzenlemesi ve sağ siyasetlerine karşı kitlesel protestolar iki ayı geride bıraktı.

Adalet Bakanı Yariv Levin, 5 Ocak’ta Yüksek Mahkemenin yetkilerini sonlandıran, yargının, yargıçların seçimi üzerindeki tesirini azaltan bir “yargı reformu” planladıklarını duyurmuştu.

Netanyahu başbakanlığındaki koalisyon hükümetinin, yargının birtakım yetkilerini Meclise devretmeye yönelik atılımları, Yüksek Mahkeme başta olmak üzere hükümet ile İsrail yargı düzeneği ortasında tansiyona yol açmıştı.

Ülkedeki en yüksek yargı mercisi olarak vazife yapan İsrail Yüksek Mahkemesi, Meclisin çıkardığı kanunları, anayasa taslağı olarak kabul edilen “temel yasalara” terslik gerekçesiyle bozma yetkisine sahip.

Netanyahu hükümeti, açıkladığı yargı düzenlemesinde, Yüksek Mahkemenin, Meclisin çıkardığı kanunları bozma yetkisinin elinden alınacağını belirtmişti.

Hükümetinin yargının yetkilerini kısıtlayan ve iktidarın yargı atamalarında kelam sahibi olmasını öngören yargı düzenlemesi, İsrail içinde ve milletlerarası alanda yargının yetkilerini kısıtladığı gerekçesiyle ağır halde eleştirilmişti.

Hükümetin yargı düzenlemesi ile başka sağ siyasetlerine karşı, ülke genelinde on binlerce İsraillinin iştirakiyle yaklaşık 10 haftadır nizamlı kitlesel protestolar gerçekleştiriliyor.