İsrail, tarihindeki en büyük kaoslardan birine sahne oluyor

Başbakan Binyamin Netanyahu öncülüğündeki koalisyon hükümetinin tartışmalı yargı düzenlemesi nedeniyle İsrail, siyasi tarihinde şahit olduğu en büyük kaoslardan birine sahne oluyor.

Netanyahu başbakanlığındaki koalisyon hükümetinin, yargının yetkilerini kısıtlayan ve iktidarın buradaki atamalarda kelam sahibi olmasını öngören “yargı reformu”, ülke genelinde 13 haftadır protesto edilirken, düzenlemenin durdurulması davetinde bulunan Savunma Bakanı Yoav Gallant’ın vazifeden alınması, bardağı taşıran son damla oldu.

Gallant’ın akabinde Netanyahu’nun partisi Likud milletvekilleri Yuli Edelstein ve David Bitan da yasa tasarısının durdurulması ve diyalog teklifinde bulundu.

Başbakan Netanyahu’nun Gallant’ı vazifeden alarak düzenleme konusunda geri adım atmayacağının bildirisini vermesi, yüz binlerce İsrailliyi sokaklara döktü ve ülkedeki siyasi krizi derinleştirdi.

İsrail’in New York Başkonsolosu Asaf Zamir, Gallant’ın vazifeden alınması üzerine istifa etti.

Hükümet tersi protestocular da başta Tel Aviv ve Batı Kudüs olmak üzere ülke genelinde meydanlara indi.

Göstericiler, Tel Aviv’de Ayalon Otoyolu’nu çift taraflı trafiğe kapatarak çeşitli noktalarda ateş yaktı. Batı Kudüs’teki aksiyoncular ise Başbakanlık konutuna yürüyerek polisle çatıştı. Netanyahu’nun partisi Likud’dan milletvekili ve bakanların meskenlerinin etrafında de şovlar düzenlendi.

Meslek kuruluşları greve gitti, en büyük havalimanında seferler durdu

Ayrıca ülke genelinde çok sayıda bölüm ve meslek kuruluşu, hükümetin yargı düzenlemesine karşı grev kararı aldı.

İsrail’in en büyük emekçi sendikası Hastadrut, Netanyahu’nun düzenlemeyi durdurduğunu açıklamaması halinde en kısa müddette genel greve gidileceğini duyurdu. Ülkenin en büyük milletlerarası havalimanı Ben Gurion’da başlatılan grev nedeniyle seferler durduruldu.

Ülkedeki üniversiteler, İsrail Avukatlar Birliği, hastaneler ve sıhhat çalışanlarının yanı sıra memleketler arası restoran zinciri “McDonald’s” üzere özel firmalar ve alışveriş merkezleri de greve katıldıklarını ve iş bıraktıklarını açıkladı.

Haaretz gazetesi, ülkenin içinde bulunduğu durumu, “İsrail’in demokratik idaresinin bahtını tehdit eden gibisi görülmemiş bir iç kriz” biçiminde kıymetlendirdi.

“İsrail, Yom Kippur Savaşı’ndan bu yana hiç olmadığı kadar büyük bir tehlike altında”

İsrail’in eski başbakanlarından Naftali Bennett, tartışmalı yargı düzenlemesinin oluşturduğu siyasi krizi, Mısır ve Suriye liderliğindeki Arap devletlerinin 6-25 Ekim 1973 tarihleri ortasında İsrail’e karşı başlattığı “Yom Kippur” Savaşı’na (1973 Arap-İsrail Savaşı) benzetti.

Bennett, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, yaşanan kriz için, “İsrail, Yom Kippur Savaşı’ndan bu yana hiç olmadığı kadar büyük bir tehlike altında.” yorumunda bulundu.

Ana muhalefet başkanı evvelki Başbakan Yair Lapid de Savunma Bakanı’nı vazifeden alan Netanyahu için, “İsrail Başbakanı, İsrail Devleti’nin güvenliği için bir tehdittir.” sözlerini kullandı.

İsrail Meclisindeki Ortak Liste Partisi’nden Arap Milletvekili Ahmed Tibi de ülke genelindeki protestoları, 2010 yılında başlayan ve “Arap Baharı” olarak isimlendirilen hükümet aksisi ayaklanma ve isyanlara yol açan sürece benzetti.

Tibi, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, İsrail’deki krizi, “Arap Baharı” sürecinde sıklıkla kullanılan “Halk rejimin düşmesini istiyor.” sloganıyla yorumladı.

Hükümeti destekleyen sağcı kümelerden “karşıt gösteri” çağrısı

Yargı düzenlemesinin ülke genelinde kitlesel protestolar ve grevlerle yol açtığı siyasi krize karşılık, sağcı hükümetin destekçilerinden de “karşıt gösteri” davetleri geldi.

Düzenlemeye reaksiyon gösteren binlerce İsraillinin katıldığı protestolara karşı, çok sağcı koalisyon yanlıları da Netanyahu’nun tasarıyı askıya alma ihtimaline karşı sokağa çıkma kararı aldı.

Şiddet aksiyonlarıyla bilinen “La-Familia” isimli çok sağcı örgütü dahil hükümet yanlısı ile terslerinin eş vakitli Batı Kudüs ve Tel Aviv’de birebir noktalarda, birinci defa kitlesel şovlar düzenleme kararı alması güvenlik telaşlarını de artırdı.

İsrail polisi, hükümeti destekleyen çok sağcı protestocuların, yargı düzenlemesine karşı çıkan göstericilere şiddet hareketlerinde bulunma ihtimaline yönelik ihtarda bulundu.

Koalisyon hükümeti içinde çatlak

Protestoların gayesindeki Netanyahu’nun, artan baskılar üzerine yargı düzenlemesini askıya almayı duyuracağı istikametinde çıkan haberler ise çok kesimli koalisyon hükümetinde çatlağa neden oldu.

Aşırı sağcı ve ırkçı siyasetleriyle bilinen Maliye Bakanı Bezalel Smotrich’in partisi Dini Siyonizm, düzenlemenin askıya alınmasının “şiddet ve anarşiye teslim olmak manasına geleceği ve seçim sonuçlarını mahvedeceğini” savundu.

Seçim sonuçlarıyla “kendilerine İsrail demokrasisinde bir istikrar oluşturma misyonu verildiğini” belirten Dini Siyonizm Partisi, oduna, diyaloğa açık olduklarını lakin bunun “İsrail demokrasisindeki merkez güçlerin darbe tehdidi” altında olmayacağını kaydetti.

Netanyahu’nun bir öteki çok sağcı koalisyon ortağı Yahudi Gücü Partisi önderi ve Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir de toplumsal medya hesabından yaptığı açıklamada, yargı düzenlemesinin askıya alınmaması ve “anarşiye teslim olunmaması” davetinde bulundu.

Öte yandan İsrail basını, Ben-Gvir’in, yargı düzenlemesinin durdurulması halinde “koalisyon hükümetini devirme” tehdidinde bulunduğunu aktardı.

Netanyahu’nun sıkıntı seçimi

Yaşanan bu gelişmelerin akabinde İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun “iki acı seçenekle karşı karşıya” olduğu bedellendiriliyor. ya yargı düzenlemesini devam ettirecek ya da bunu süreksiz olarak donduracak. Lakin her iki seçeneğin de Netanyahu için “maliyeti” olacağı belirtiliyor.

Netanyahu, yargı düzenlemesini askıya almayı kabul etme eğiliminde olsa da koalisyon hükümetinin bu nedenle çökmesini de engellemek istiyor.

Likud partisinden 3 bakan ve birtakım milletvekilleri, ülkede siyasi krize yol açan yargı düzenlemesini durdurma istikametinde karar alması durumunda, Başbakan Binyamin Netanyahu’nun bu kararını destekleme niyetinde olduklarını açıkladı.

Koalisyon ortağı Ultra Ortodoks partiler Şas ile Birleşik Tevrat Yahudiliği de Netanyahu’nun yargı düzenlemesi konusunda seçeceği yolu “takdirle karşılayacaklarını” ve yargı düzenlemesinin durdurulması halinde karşı çıkmayacakları iletisini verdi.

Ancak Netanyahu, Likud’tan Adalet Bakanı Yariv Levin ile koalisyondaki çok sağcı Yahudi Gücü Partisinden Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben Gvir üzere ortaklarının muhalefeti ile karşı karşıya.

Bu isimlerin, yasa tasarısının ertelenmesi yahut askıya alınması halinde, hükümet koalisyonundan ayrılma tehdidi, Netanyahu’nun önünde duruyor.

Bir taraftan protestoların durmasını başka yandan da hükümetinin ayakta kalmasını isteyen Netanyahu, tüm ortaklarını ikna etmeden yargı düzenlemesini askıya almayı seçerse, koalisyon hükümeti dağılabilir ve ülkede yeni bir erken seçim senaryonu gündeme gelebilir. Düzenlemeyi devam ettirmesi durumunda ise”İsrail halkı ortasında gibisi görülmemiş bir bölünmeye neden olan” isim olarak anılabileceği belirtilen Netanyahu, ayrıyeten Savunma Bakanı Gallant örneğinde olduğu üzere partisi içinden de muhalefetle karşılaşarak yeniden iktidarının sonunu getirebilir.

Son yıllarda erken seçim ve koalisyon krizi sarmalına girilen İsrail’de 1 Kasım 2022’de yapılan erken genel seçimde, Netanyahu’nun başını çektiği sağ bloktaki partiler, 120 sandalyeli Meclise 64 milletvekili göndererek açık bir zafer kazanmıştı.

Meclis aritmetiğinde, Netanyahu başkanlığındaki Likud Partisinin 32, çok sağcı müttefikleri Dini Siyonizm Partisi, Yahudi Gücü ve Noam’ın oluşturduğu “Dini Siyonizm” listesinin 14, Ultra Ortodoks partiler; Şas’ın 11 ve Birleşik Tevrat’ın 7 sandalyesi bulunuyor.