İran’ı sarsan vefatı haber yaptıkları için cezaevinde olanlar

Mahsa Amini’nin ismi, Eylül 2022’de öldürülmesinin akabinde İran’da bir protesto dalgasını ateşlemesinin akabinde, dünya çapındaki haber başlıklarında geçti. Birçok bireyse, Nilüfer Hamedi ve Elaleh Muhammedi’nin ismini duymadı.

İran, basın özgürlüğü kelam konusu olduğunda en makûs durumdaki ülkelerden iri.

3 Mayıs’taki Basın Özgürlüğü Günü, İran ve gazetecilerin işleri nedeniyle soruşturulduğu, mahpusa atıldığı ve hatta öldürüldüğü başka yerlere dikkat çekmeyi amaçlıyor.

Mahsa Amini Eylül 2022’de başörtüsünü “düzgün” takmadığı tezle gözaltına alındıktan sonra, polis gözetemindeyken öldü.

22 yaşındaki Mahsa’nın mevtini hastanede öğrendiklerinde, babası ve büyükannesi birbirlerine sarılmışlardı.

Shargh gazetesinden Nilüfer Hamedi, bu yas anının fotoğrafını Twitter hesabında paylaştı. Hamedi “Siyah yas elbisesi, ulusal bayrağımız oldu” notunu da paylaşına eklemişti.

İki gün sonra da, Hammihan gazetesinden muhabir Elaha Muhammedi, Mahsa’nın, Kürdistan bölgesinde bulunan Sakız kentinde düzenlenen cenazesiyle ilgili haber yaptı.

‘Yasın memleketi’

Muhammedi “Yasın Ülkesi” başlıklı yazısına birinci kelamı Mahsa’nın babasına vermiş ve o da “Kızımın hiçbir sıhhat sorunu yoktu. Bunu kim söylüyorsa, palavra söylüyor” demişti.

Tanıklar, Mahsa’nın polis nezaretindeyken dövüldüğünü söylemiş, lakin İran makamları bunu reddedip, vefatından “ani kalp yetmezliğini” sorumlu tutmuşlardı.

Muhammedi’nin haberinde, cenazeye bayanlı erkekli yaklaşık 1000 kişinin mezarlıkta toplandığı da belirtilmiş ve iştirakçilerin “Kadın, Ömür, Özgürlük” sloganları attığını yazılmıştı. Bu slogan daha sonra tüm ülkede duyulmuştu.

Mahsa’nın mezar taşında “Ölmeyeceksin. İsmin bir sembol olacak” yazıyordu.

Daha sonraki günler ve aylarda ülkeyi sarsacak olayların bir habercisi üzereydi.

Hamedi, Mahsa’nın yas tutan ailesinin fotoğrafını paylaştıktan günler sonra gözaltına alındı.

Aynı vakitte güvenlik güçleri, Muhammedi’nin konutunu bastı ve elektronik eşyalarına el koydu. Bir hafta sonra o da gözaltına alındı.

Hamedi ve Mohammadi, insan hakları problemleri mevzularındaki ilgi gören haberleriyle tanınıyordu.

İranlı gazeteci Sina Ghanbarpur, “Sıklıkla bir haberi birinci bildiren muhabir olurdu” diyor.

“Yani Mahsa Amini’nin ahlak polisince gözaltına alınmasını birinci olarak Nilüfer Hamedi imzalı bir haberle duymam sürpriz değildi.”

İkili geçtiğimiz günlerde Harvard Üniversitesi bünyesinde, gazetecilikte dürüstlük prensibi üzerinden verilen Louis M Lyons mükafatını aldı.

Ödülü oylayan meslektaşları “Hamedi ve Muhammedi, geçim kaynaklarını ve ömürlerini ortaya koydular ve bu süreçte özgürlüklerini kaybettiler” dediler.

“Yüzleşebilecekleri ağır riskleri biliyorlardı fakat Amini’nin öyküsünü anlatmayı sürdürdüler.

“İran’daki gazeteciler ülkedeki şartları ve baskıları haberleştirebilmek için her bir ömürlerini tehlikeye atıyor.”

İslami rejim, ülkedeki medyanın büyük kısmını denetimi altında tutuyor ve gazetecilerle, bağımsız medya kuruluşları ağır bir baskı altında. İnternete erişim, sık sık kesiliyor.

Sınır Tanımayan Gazetecilere nazaran, “İran’da gazeteciler, daima keyfi gözaltılar ve ihtilal mahkemelerindeki fevkalade gayri isimli davalarda alınan ağır cezalarla” kovuşturuluyor.

Prostocular, gazeteciler tutuklandı

Mahsa’nın vefatından sonra İran’da onlarca gazeteci tutuklandı ve yetkili makamların gazetecileri ve aile üyelerini ‘taciz ettikleri’ biliniyor.

Binlerce gösterici de tutuklanırken, yüzlercesi öldürüldü.

Altı ay sonra artık şovlar görünür değil lakin birçok kişi hala ferdî ve kamusal hayatlarını denetim eden sistemin düşmesi için uğraş ediyor.

İran’da çok sayıda bayan, zorla uygulanan örtünme kurallarına uymamayı seçti ve başörtüsü takmadan her dışarı çıktıklarında dev bir risk alıyorlar.

İki gazeteci, İran hapishane sisteminde güçlü şartlar altında tutuluyor. İçeriden gelen haberler mahpus şartlarının insani olmadığını, ilaca, besine ve hatta içme suyuna ve pak havaya erişimde sıkıntılar yaşandığını gösteriyor.

Eşi, Instagram hesabında Mohammedi’nin tutukluluğunun birinci üç ayında 10 kilo verdiğini yazdı.

Bu ortada iki gazeteci de tüzel dayanağa erişimde zorlandı.

Avukatı tutuklandı

İkiliyi savunmak için Ekim 2022’de atanan birinci avukat, müvekkilleriyle görüşmekte ve tutuklulukla ilgili yasal evraklara erişmekte zorlandı.

Aradan bir ay geçmedi, bu avukat tutuklandı.

Hamedi ve Muhammedi’nin aileleri, yakınlarının başlarına ne geleceğini bilememenin acısıyla çabayı sürdürmekte zorlanıyor.

Hamedi’nin eşi Muhammed Hüseyin Ajorlo, Sparq ile yaptığı mülakatatta “Bana ‘Yetkililer sana ne söyledi?’ diye soruyorlar. Hangi kuruma ya da şahsa başvuracağımı bile bilmiyorum” dedi.

İran yeni yıldan birkaç gün evvel, ülke yargısının lideri ortalarında 22 bin protestocunun da bulunduğu binlerce mahkum için af duyurusu yaptı.

Ancak Hamedi de Mohammedi de aftan yararlanamadı.

Tutuklulukta geçen 200 günden fazladan sonra, bu hafta Hamedi ve Muhammedi neyle suçlandıklarını birinci kere duyacak.

İran Yargı Erki Sözcüsü Mesud Satayşi, ikilinin “Düşman Amerikan hükümetiyle işbirliği, ulusal güvenliğe karşı komplo ve rejime karşı propaganda faaliyetleriyle suçlandığını” söyledi.

Hamedi ve Muhammedi’nin davasına sert cezalar vermesiyle bilinen yargıçlardan Ebulkasım Selavati atandı.

Selavati, verdiği birçok sayıda vefat cezası nedeniyle “Ölüm Yargıcı” ismiyle da tanınıyor.

Geçen hafta, Hamedi’nin eşi Twitter’da bileğindeki iki arkadaşlık bilekliğinin fotoğrafını paylaştı.

Nevruzu kutlamak için kendisine armağan edildiğini söyledi. Hamedi bileklikleri, mahpustaki havlulardan elde ettiği iplerle dokumuştu.

Paylaşım “Kadın, ömür, özgürlük” kelamlarıyla sona eriyordu.