İran’dan Avrupa ülkelerinin özel ödeme düzeneği “INSTEX” konusundaki suçlamalarına yanıt

İran, ABD’nin yaptırımlarına karşı 2019’da Almanya, İngiltere ve Fransa tarafından kurulan fakat yaptırımların aşılması için kâfi olamayan INSTEX ismi verilen özel ödeme düzeneğinin tasfiye edilmesini “Avrupa’nın ABD’den finansal bağımsızlığı konusundaki mutlak başarısızlığını örtbas etmek” olarak nitelendirdi.

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nasır Kenani, yaptığı açıklamada, ABD’nin 2018’de nükleer mutabakattan tek taraflı çekilmesinden sonra mutabakatın Avrupalı taraflarının İran’ın mutabakat kapsamındaki ekonomik çıkarlarını korumak için gerekli tedbirleri uygulama kelamı verdiğini söyledi.

Avrupa ülkelerinin bu kapsamda İran ile Avrupa ortasındaki ticareti kolaylaştıracak bir finansal düzenek olarak INSTEX’in kurulmasını önerdiklerini ve İran’ın da bu sistemle çalışmak için uğraş gösterdiğini aktaran Kenani, “Buna karşılık ne yazık ki Avrupa hükümetleri mutabakattaki yükümlülükleri konusundaki eylemsizliklerine ek olarak INSTEX’i de faal bir biçimde faaliyete sokamadılar.” sözlerini kullandı.

Kenani, INSTEX’in başarısızlığının ana nedeninin “Avrupa ülkelerinin ABD karşısındaki önemli irade eksikliği” olduğu değerlendirmesinde bulundu.

Avrupa’nın INSTEX’e rastgele bir finansal kaynak yahut uzun vadeli kredi limiti enjekte etmediğini öne süren Kenani, İran’ın memleketler arası ticaretini INSTEX’e dayandırmadığını ve milletlerarası ticareti başka finansal ve bankacılık kanallarıyla sürdürdüğünü belirtti.

Kenani, İngiltere, Fransa ve Almanya’nın INSTEX’in tasfiye edilmesi konusunda İran’ı suçlamasına ise “INSTEX’i kapatma açıklamasında İran’ı hatalı çıkarmak Avrupa’nın ABD’den en azından finansal açıdan bağımsız olma istikametindeki başarısızlığını örtbas etmeye yönelik yapılan beyhude bir teşebbüstür.” dedi.

ABD, 2018’de Donald Trump’ın başkanlığı devrinde İran’la nükleer muahededen çekilerek ülkeye yine yaptırımlar uygulamaya başlamıştı.

Washington’un mutabakattan çekilmesinin akabinde Tahran idaresini nükleer muahedede tutmak isteyen Almanya, İngiltere ve Fransa, İran’la ticareti kolaylaştırmak ve Avrupalı şirketleri ABD’nin yaptırımlarından korumak için Ocak 2019’da INSTEX isminde özel bir ödeme sistemi kurmuştu.

Mekanizmanın yalnızca ilaç ve besin ticaretiyle sonlu tutulması Tahran’ın yansısını çekmişti. İran, ödeme düzeneğinin petrol ticaretini de kapsamasını istemiş lakin ABD’nin baskıları nedeniyle bu talep gerçekleşmemişti.

INSTEX birkaç ticari süreç dışında kullanılamamıştı. Avrupa ülkeleri ise İran’ın INSTEX’in vazifesini yerine getirmesini siyasi nedenlerle engellediğini savunuyor.

İngiltere, Fransa ve Almanya tarafından dün yapılan ortak açıklamada, INSTEX’in tasfiye edileceği belirtilmişti.