İnsan hakları örgütleri, İsrail’in Filistinli tutuklulara karşı hak ihlallerindeki artışa dikkati çekiyor

MÜCAHİT AYDEMİR/EKREM BİÇEROĞLU – Filistinli insan hakları örgütleri, 2022’nin İsrail’in Filistinlilere karşı gözaltı ve tutuklamalarla ağır insan hakları ihlallerine ve cezaevlerinde artan baskıcı siyasetlerine şahit olunan bir yıl olduğuna dikkati çekiyor.

Filistin’de her yıl 17 Nisan, işgal altındaki Batı Şeria ve Doğu Kudüs ile abluka altındaki Gazze Şeridi’nde İsrail güçleri tarafından çeşitli münasebetlerle tutuklanan yahut gözaltına alınan Filistinlilerle dayanışma emeliyle “Filistin Esirler Günü” olarak anılıyor.

Önde gelen milletlerarası insan hakları örgütleri, İsrail’i, sistematik ırksal ayrımcılığı tabir eden apartheid rejimi olarak tanımlarken Filistinlilerin en fazla hak ihlaline maruz kaldığı uygulamalardan biri de keyfi gözaltı ve tutuklamalar.

AA muhabirinin, Filistinli tutuklularla ilgili faaliyet yürüten “Esirler ve Özgürlüğüne Kavuşanlar Heyeti”, “Filistinli Esirler Cemiyeti”, “Ed-Damir Tutuklulara Dayanak ve İnsan Hakları Derneği” ve “Vadi el-Hilve Enformasyon Merkezi” üzere birtakım sivil toplum kuruluşlarının (STK) raporlarından derlediği bilgilere nazaran İsrail hapishanelerinde 4 bin 900 Filistinli bulunuyor.

Buna nazaran 2023 yılında şimdiye kadar, birçok işgal altındaki Doğu Kudüs’ten olmak üzere ortalarında 350’den fazla çocuk ve 40 bayanın da bulunduğu yaklaşık 2 bin 300 kişi hakkında gözaltı yahut tutuklama süreci yapıldı.

Abluka altındaki Gazze Şeridi’nde gözaltına alınan Filistinli balıkçıların sayısında da artış gözlenirken İsrail hapishanelerindeki tutuklu balıkçı sayısı 64’e ulaştı.

İsrail hapishanelerindeki çocuk ve hasta tutuklular

İsrail güçlerince çeşitli argümanlarla gözaltına alınan Filistinliler ortasında çok sayıda çocuk da bulunuyor. Filistinli çocuklardan kimileri bu gözaltıların akabinde İsrail mahkemelerince mahpusa mahkum ediliyor.

İsrail’in 2022 yılında 882, 1967’den beri ise yaklaşık 50 bin Filistinli çocuğu gözaltına aldığı kaydedilirken tutuklu Filistinli çocuklar, milletlerarası hukuku ve çocuk haklarına dair kontratları ihlal eden şartlarda eğitim ve tahsilden de mahrum bırakılıyor.

İsrail hapishanelerinde sayıları 5 bine yaklaşan Filistinli tutuklulardan 31’ini bayanlar, 160’ını da 18 yaşından küçük çocuklar oluşturuyor.

Bu şahıslar ortasında müebbet mahpus cezasına çarptırılanların sayısı 554 iken 700’e yakın da hasta tutuklu bulunuyor.

İsrail, önemli formda bakıma muhtaç durumdaki kanser hastası 24 tutukluyu ve kimilerinde çeşitli derecelerde tümör bulunan 700 hastayı hapishanede tutmaya devam ediyor.

Tutuklu haklarıyla ilgilenen STK’lar İsrail’in Filistinli tutuklulara karşı “tıbbi ihmal” ve “yavaş yavaş öldürme” siyaseti uyguladığına dikkati çekerek hasta tutukluların sıhhat hakkının ihlal edildiği ikazında bulunuyor.

İsrail’in “idari tutukluluk” uygulaması

İsrail, “idari tutukluluk” ismini verdiği uygulamayla Filistinlileri rastgele bir cürüm isnadında bile bulunmadan 1 ila 6 ay alıkoyabiliyor. Askeri mahkemelerce tutuklunun “İsrail’in güvenliği için tehlike teşkil ettiğine” karar verilmesi halinde bu müddet 5 yıla kadar uzatılabiliyor.

İsrail hapishanelerinde 6’sı çocuk olmak üzere 1016 “idari tutuklu” bulunuyor.

İnsan hakları kuruluşlarının yayınladığı raporlar, yeni verilen tutuklama kararları ile evvelki tutukluluk kararlarının yenilenmesi dahil, son periyotta idari tutuklama kararlarında büyük artış yaşandığına dikkati çekiyor. Buna nazaran, 2022 sonu prestijiyle 2 bin 409 idari tutukluluk kararı verilirken bu son 5 yılın en yüksek sayısı olarak kayıtlara geçti.

Naaşları teslim edilmeyen Filistinli tutuklular

Öte yandan İsrail, 1980 ile 2023 yılları ortasında hapishanelerde ölen 12 mahkumun naaşlarını ailelerine teslim etmeyi reddederek alıkoymaya devam ediyor.

Tutukluların aileleriyle birlikte sistematik halde hak ihlallerine maruz kaldığı belirtilen raporlarda, İsrail’in toplu cezalandırma siyasetini yaygınlaştırdığı, tutuklulara ve ailelerine yönelik ihlalleri arttırdığı kaydediliyor. Ortalarında ruhsal ve kronik hastalıklardan muzdarip 35 tutuklunun tecrit edilerek hücre mahpusunda tutulduğu, ailelerinin bu şahısları ziyaret etmesinin engellendiği aktarılıyor.

İsrail güçlerinin Filistinlilere yönelik gözaltı ve tutuklamaları ekseriyetle gece yarısı konut baskınlarıyla yapılırken bu baskınlar sırasındaki aramalarda mahremiyetin ihlali, konutun altüst edilmesi, eşyalara ziyan verilmesi, elektronik mesken aletleri ve teknolojik aygıtların kırılması üzere orantısız güç kullanımının yaygınlığına dikkat çekiliyor.

Filistinli 19 gazeteci parmaklıklar ardında

Filistinli 19 gazeteci de parmaklıklar arkasında tutuluyor.

Beyrut merkezli “Gazetecileri Destekleme Komitesi”ne nazaran, İsrail makamları, 19 Filistinli gazeteci ve medya çalışanını “insanlık dışı ve acımasız sıhhat şartları altında” hapishanede tutuyor.

Bu gazeteciler ortasında, ceza almış 10, tutukluluğu birkaç sefer yenilenen idari tutuklu 4 ve yargılanmadan tutukluluğu devam eden 5 kişi bulunuyor.

Aşırı sağcı İsrail hükümeti, Filistinli tutukluların şartlarını zorlaştırıyor

İsrail’de 2022’nin sonunda vazifeye gelen Binyamin Netanyahu liderliğindeki koalisyon hükümeti, çok sağcı ve ırkçı siyasetleriyle bilinen ve Filistinli tutuklulara karşı daha katı tavır sergilenmesini isteyen partilerden oluşuyor.

Raporlar, İsrail hükümeti tarafından, evvelki yıllarda işletilen maddelere ek olarak, 2023 yılı içinde “tutukluların ve ailelerinin bahtını etkileyen ırkçı yasaların” sayısının arttığına işaret ediyor.

Bu kapsamda, İsrail’e karşı direniş faaliyetleri yürüten İsrail vatandaşı Filistinliler ile Doğu Kudüs’te daimi oturumu bulunanların, tutukluluk hallerine ek olarak vatandaşlık ve ikamet haklarının iptal edilmesini öngören yasa tasarısı hazırlanıyor.

İsrail hapishanelerinde Filistinlilere yönelik “duş alma mühleti ve kullanılan su ölçüsü kısıtlaması, bayat ve bozuk ekmek dağıtılması, baskın ve teftişlerin artarak devam etmesi, tutukluların hücreye alınması” üzere çeşitli baskı formülleri de sıklaşıyor.

Filistinlilere karşı ırkçı ve ayrımcı telaffuz ve hareketleriyle bilinen Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir, Filistinli tutukluların, cezaevindeki hayat şartlarını zorlaştıran ve haklarını ihlal eden teşebbüsleriyle öne çıkıyor.

Ben-Gvir, 6 Ocak’ta İsrail’in güneyindeki Nefha Hapishanesi’ni ziyaret ederek, “Filistinli tutukluların şartlarının zorlaştırılması için tedbirler alma” tehdidinde bulunmuştu.

Ben-Gvir, 8 Ocak’ta da İsrail Meclisindeki Arap milletvekillerinin, Filistinli tutukluları ziyaretlerine kısıtlama getirilmesi kararı almıştı. Bir evvelki İsrail hükümetinde Ben Gvir’in selefi olarak misyon yapan Bakan Omar Bar-Lev devrinde ise Meclisin tüm üyelerine ziyaret müsaadesi veriliyordu.

İsrail’in baskılarına karşı Filistinli tutukluların tek seçeneği “açlık grevi”

İsrail’in bu baskı siyasetlerine karşı Filistinli tutukluların önünde ise açlık grevi dışında pek bir seçenek bulunmuyor.

Filistin Esirler Cemiyeti, dün yaptığı açıklamada, 71 gündür açlık grevinde bulunan Filistinli tutuklu Hıdır Adnan’ın (44) hayatının “gerçek bir tehlike” altında olduğu ikazında bulundu.

“Adnan’ın sıhhat durumunun son derece tehlikeli bir etaba geldiği, her an şehit olmayla karşı karşıya olduğu” kaydedilen açıklamada, “uluslararası insan hakları kurumları dahil tüm yetkili makamlar vakit geç olmadan Filistinlinin hayatını kurtarmaya” çağrıldı.

Ramazan ayında Mescid-i Aksa’da gözaltılar

İsrail güçlerinin işgal altındaki Doğu Kudüs’te uyguladığı gözaltılar, ramazan ayında Mescid-i Aksa’daki Filistinlilere karşı da devam etti.

Fanatik Musevilerin “Pesah Bayramı” nedeniyle Mescid-i Aksa’ya baskın düzenleme ve burada kurban kesme davetleri üzerine teravih namazının akabinde Aksa’daki Kıble Mescidi’ne sığınan Filistinlilere İsrail polisi müdahale etti.

İsrail polisi, Kıble Mescidi’nde ibadet eden Filistinlilere karşı göz yaşartıcı gaz, kauçuk kaplı mermi ve cop kullandı, kutsal mabedi adeta savaş alanına çevirdi.

İsrail güçleri, milletlerarası reaksiyona yol açan hücumlarında, Kıble Mescidi’ne sığınan 400’den fazla Filistinliyi gözaltına aldı.