Hayalet silahlar Amerika’nın en süratli büyüyen silah sorunu haline nasıl geldi?

Hayalet silahlar, ya da öbür bir tabirle kayıt dışı silahlar, ferdi silahlanmanın denetim altına alınmasını gereken savunan bireylerin gayesinde. Pekala bu silahların izini sürmek neden bu kadar güç? Ve yanlış ellere geçmesini önlemek için bir şeyler yapmak mümkün mü?

Manuel Yambo, 16 yaşındaki kızı birileri tarafından öldürülmeden evvel “hayalet” silahlar nedir bilmezdi.

Evdeydi, işe gitmek için hazırlanıyordu ve birden her ebeveynin tasa edeceği bir telefon aldı. Kızı Angellyh, okulunun yakınlarında dışarıda bir serseri kurşuna kurban olmuştu. Hastaneye yanlışsız koşarken istemeyeceği bir telefon daha aldı: Kızı ölmüştü. Kendi gözleriyle görene dek buna inanmak istemedi.

Henüz birkaç ay evvel Angellyh 16’ncı yaş gününü kutlamış, pembe pelerini ve başına taktığı tacıyla birlikte babasıyla dans etmişti.

Yambo kızını, büyük bir sevgiyle, “Angellyh, eğlenceli biriydi. Benim gibiydi” diyerek yad ediyor.

Yetkililer Yambo’ya 17 yaşındaki bir şüphelinin ruhsatsız, takibi yapılamayan bir hayalet silah kullandığını söyledi. Bugünlerde internete erişimi olan herkes, silah yapabilecek materyalleri satın alabiliyor. Tekrar internetteki görüntülerle da bir saatten kısa mühlet içerisinde kesimleri nasıl monte edebileceğini öğrenebiliyor.

BBC’ye konuşan Yambo, “Bunu elde etmenin ne kadar kolay olduğu konusunda şoktaydım” diyor ve ekliyor:

“Böyle şeyler düşünürsünüz lakin güya bir oyuncak üzere internetten de siparişini veremezsiniz”.

Uzmanlar, hayalet silahları Amerika Birleşik Devletleri’nde en süratli büyüyen güvenlik sorunu olarak tanım ediyor. Alkol, Tütün ve Ateşli Silahlar ve Patlayıcılar Bürosu’na (ATF) nazaran kabahat mahallerinden elde edilen hayalet silahların sayısı yüzde 1000 oranında arttı.

Yambo’nun yaşadığı New York kentinin polis departmanı (NYPD) birinci sefer bir hayalet silahı 2018’de ele geçirdi. O yıl toplamda 17 silah toplandı. 2019’da bu sayı 50 idi. 2020 prestijiyle 150’ye, bir yıl sonra da 275’e çıktı.

ATF’nin Washington DC’deki Ulusal Entegre Balistik Bilgi Ağı tesisinde, balistik deliller bedellendiriliyor ve ülke genelindeki hata mahalleriyle eşleştiriliyor. Fakat seri numaraları ve ruhsatları olmadan silahları ve hasebiyle da bu silahları reşit olmayan bireylere satanları takip etmek olanaksız.

BBC’ye konuşan ATF yetkilisi Jerome McClinton, “Hemen çabucak herkes kesim sipariş edip bizim taşıdığımız silahlar kadar uygun bir silah yapabilir” dedi.

Geçen sene Ağustos ayında, Biden idaresi tarafından yeni bir yönetmelik yürürlüğe sokuldu. Buna nazaran hayalet silahları yapmak için kullanılan temel eserler klâsik ateşli silahlar olarak nitelendirildi ve bu nedenle seri numarası içermesi gerektiği söylendi.

Başsavcı Merrick Garland, o sırada yaptığı bir konuşmasında “Bu yönetmelik, hatalıların izlenemez silahlar elde etmesini zorlaştıracak” dedi.

Ülkede ondan fazla eyalette de hayalet silahlar yasak. Ferdî silahlanmanın denetimini savunan Giffords Hukuk Merkezi’nin baş hukuk müşavir yardımcısı David Pucino, yeni düzenlemelerin gereğince kapsamlı olmadığını zira hayalet silah yapmak için kullanılabilecek tüm kesimleri kapsamadığını söyledi.

Pucino, ulusal bir çerçeve getirilmemesi nedeniyle, hayalet silahların yasal olduğu eyaletlerden alınıp, yasal olmayan eyaletlere taşınabileceği tehlikesine de işaret etti.

Hayalet silahlar, sıkı silah kısıtlamaları olan ülkelerde bile milletlerarası bir sorun haline geliyor. Örneğin birtakım silahlar ABD’den, karteller tarafından yaygın bir formda kullanılmasından kaygı edilen Meksika’ya çıkartılıyor. Pucino, Batı Avrupa’da 3D yazıcıların hayalet silahlar yapmak için kullanıldığını söyledi.

ATF, Amerika’daki hayalet silah eğiliminin yurt dışında da görülebileceği konusunda uyardı.

ATF Özel Temsilcisi Charlie Patterson, “Eninde sonunda hayalet silah, bugün sorun olmayan ülkelerde de sorun haline gelecektir” dedi.

Hayalet silahlardaki artış, kaçınılmaz olarak çeşitli üreticilerin daha yakından incelenmesine yol açtı. 2022’de New York Başsavcısı, birkaç internet satıcısına yasa dışı silah kesimleri sattığı savıyla dava açtı. Bir New York mahkemesi de Ocak ayında, bu davada ihtiyati önlem kararı verdi, hayalet silahları eyalet pazarından fiilen çekti.

ABD’deki en büyük hayalet silah üreticisi olan Polymer80’e yönelik öfke de büyüdü.

Buna ek olarak Washington DC eyaleti, bu şirkete 4 milyon dolarlık ceza kesti. Bunda münasebet, şirketin eyalette yaşayan insanlara yasa dışı silahlar satarak tüketiciyi muhafaza maddelerini ihlal etmesi olarak gösterildi.

Ancak Polymer80’in kurucu ortağı Loran Kelly, hayalet silahlarla ilgili tasaları bir “efsane” ve “bölücü bir sorun değil” kelamlarıyla nitelendirdi. Kelly, Washington DC’nin aldığı karara itiraz ederken, başka davaları da değersiz olarak yorumladı.

Kelly’ye nazaran kolluk kuvvetleri tarafından ele geçirilen toplam silah sayısı içerisinde hayalet silahların hissesi epeyce küçük. ATF 2021’de 460 bin 24 silah ele geçirirken, ele geçirdiği hayalet silah sayısı ise 19 bin 273.

Angellyh’nin ailesinin yaşadıklarını paylaştığını belirten Kelly, hükümetin ateşli silahlarla ilgili rastgele bir düzenlemesine şahsî olarak karşı olduğunu da lisana getirdi.

Ateşli silahların Amerikalı çocuklar ve gençler için önde gelen mevt nedeni olduğunu gösteren istatistikleri, asıl noktayı kaçırdığı için reddetti:

“İnsanlar zihinlerinde şiddeti ve ateşli silahları ayırmalılar. Şayet sıkıntılı çocuklarımız varsa ya da haklarımızdan yoksun bırakılmış hissediyorsak, ki bunu bu ülke de sık sık yaşıyoruz, şiddetin temel sorunu budur.”

Bu, Angellyh’nin ailesinin yapmadığı bir ayrım. Yambo, Angellyh’nin vefatından imalatçıları sorumlu tutuyor. Hakikaten silah şiddetinden etkilenenlere yardım etmek için de bir vakıf kuruyor.

Yambo, “Bu silahlar kimler için yapılıyor? Adalet Bakanlığı ya da ATF’nin sorgulamasından kaçmak için neden modüller halinde satılıyor?” diye sordu.