Güney Kore önderinin ABD ziyareti, Kuzey Kore ve çip sorunuyla Çin’in gündemindeydi

Güney Kore Devlet Lideri Yoon Suk-yeol’un bu hafta ABD’ye yaptığı resmi ziyarette iki ülkenin Kore Yarımadası’nda nükleer caydırıcılığın artırılması konusunda vardığı mutabakat, Tayvan Boğazı’nda statükonun korunmasına dair ortak açıklama ile ekonomik işbirliği çerçevesinde çip yatırımları konusunda atılan adımlar, Çin tarafından kuşkuyla karşılandı.

Pekin idaresi, Washington ve Seul’un, ABD’nin nükleer denizaltısını Kore Yarımadası’na gönderme kararının bölgesel barışa ve istikrara ziyan vereceğini savunurken Çin ana karası ile Tayvan ortasındaki ihtilaflı Tayvan Boğazı’nda barış ve istikrarın korunmasına dair davetini protesto etti.

Çin, ayrıyeten ABD idaresinin, Güney Koreli çip üreticilerinin Çin pazarındaki yatırımlarını sınırlamaya yönelik adımlarına da yansısını lisana getirdi.

Güney Kore önderi Yoon, 24 Nisan’da başladığı 6 günlük ziyaretinde ABD Lideri Joe Biden ve öteki yetkililerle görüştü. İki ülke ortasındaki ittifakın kuruluşunun 70. yıl dönümüne gelen ziyarette Kuzey Kore’nin artan nükleer ve füze kapasitesinin yarattığı tehdit, en kıymetli gündem konusuydu.

Washington Deklarasyonu

Biden ve Yoon, 27 Mayıs’ta yaptıkları görüşmenin akabinde, Kuzey Kore’nin artan nükleer tehdidine karşı ABD’nin nükleer caydırıcılığının Güney Kore’yi koruyacak halde genişletilmesine dair muahedeye vardı.

Liderler, “Washington Deklarasyonu” ismini verdikleri mutabakatta Kuzey Kore tehdidine karşı atılacak adımlar kapsamında ABD stratejik askeri varlıklarının Kore Yarımadası etrafında daha sık konuşlandırılmasına ve bir ABD nükleer denizaltısının 1980’lerin başından bu yana birinci defa Güney Kore’ye gönderilmesine karar verdi.

Mutabakatta iki ülke ortasında Kuzey Kore’nin nükleer faaliyetlerine karşı birlikte hareket etmek için Nükleer Müşavere Kümesi’nin (NCG) kurulacağı, bu sayede belirli aralıklarla ABD ile stratejik bahislerde bilgi paylaşımı yapılacağı ve beklenmedik nükleer olasılıkları planlamak üzere kurumlar ortası uyum sağlanacağı bildirildi.

Mutabakatta Güney Kore’ye nükleer silah konuşlandırılmayacağı, Seul’un Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Mutabakatı kapsamındaki taahhütlerini sürdüreceği vurgulandı.

ABD Lideri Biden, ABD yahut müttefiklerine karşı bir nükleer akın gerçekleştirilmesinin “kabul edilemez” olacağını belirterek, bu türlü bir aksiyonu hangi rejim yaparsa yapsın, onun “sonunu getireceği” ikazında bulundu.

“Çin, Kuzey Kore’nin tehdidinin artmasından kısmen sorumlu”

Güney Kore Devlet Lideri Yoon, muahedenin duyurulmasının ertesinde, Harvard Kennedy Kamu Siyasetleri ve İdari Bilimler Fakültesi’nde katıldığı panelde, Washington Deklarasyonu’nun, Kore Savaşı’nın akabinde imzalanan 1953 tarihli Karşılıklı Savunma Mutabakatı’nın devamı olarak görülmesi gerektiğini belirtti.

Kuzey Kore’nin nükleer silahlarının acil ve yakın tehdit oluşturduğunu vurgulayan Yoon, “1953 Karşılıklı Savunma Mutabakatı, konvansiyonel silahlar üzerine heyetiydi. Artık, karşılıklı savunmanın nükleer silahları içerecek halde güncellenmesi gereken bir durumdayız.” dedi.

Yoon, panelde ABD’li milletlerarası bağlantılar uzmanı, siyaset bilimci Joseph Nye’ın deklarasyonun Çin ile Güney Kore ortasında tansiyona sebep olup olmayacağına dair sorusuna “Çin, Kuzey Kore’nin tehdit haline gelmesinden kısmen sorumlu.” diye karşılık verdi.

Çin ve Rusya’nın, Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Kurulunun daimi üyeleri olarak Kuzey Kore’ye nükleer ve füze programları nedeniyle yaptırımların sıkılaştırılması teşebbüslerine karşı çıktığını hatırlatan Yoon, “Konseyin kararlarını ihlal eden hareketlere karşı dahi yaptırım konusunda uzlaşmanın olmaması, nükleer tehdidi daha somut hale getirdi.” tabirini kullandı.

Yoon, Çin ile karşılıklı hürmete dayalı, sağlıklı bir alaka kurmaya çalıştıklarını kelamlarına ekledi.

“Bencil jeopolitik çıkar arayışı”

Çin ise Washington Deklarasyonu’na Kuzey Kore şimdi rastgele açıklama yapmamışken reaksiyonunu lisana getirdi. Pekin idaresi, ABD’nin Güney Kore’ye nükleer denizaltı ve öbür stratejik askeri varlıklarını konuşlandırmasına, bölgesel barışa ve istikrara ziyan vereceğini belirterek karşı çıktığını bildirdi.

Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mao Ning, Pekin’de düzenlenen olağan basın toplantısında, Washington idaresinin “bencil jeopolitik çıkar arayışında olduğunu”, Kore Yarımadası’ndaki sorunu kullanarak şuurlu formda tansiyon yaratmaya çalıştığını savundu.

Washington idaresini Soğuk Savaş anlayışıyla hareket etmekle suçlayan Sözcü Mao, “ABD, bloklar ortası cepheleşmeyi teşvik ederek nükleer silahların yayılması rejiminin altını oyuyor, öbür ülkelerin stratejik çıkarlarına ziyan veriyor. Kore Yarımadası’ndaki gerginliği artırmak, bölgesel barışı ve istikrarı olumsuz etkileyecek, Yarımada’nın nükleer silahlardan arındırılması gayesine mahzur oluşturacaktır.” dedi.

Tayvan ve Güney Çin Denizi

Ayrıca Biden ve Yoon’un, Tayvan Boğazı’nda ve Güney Çin Denizi’nde statükoyu güç yoluyla tek taraflı değiştirme teşebbüslerine karşı çıkılmasına ait yaptıkları vurgu, Çin’in ismi anılmasa da tabirlerini kendisine karşı yorumlayan Pekin’in yansısına yol açtı.

Liderler, ortak açıklamada, Hint-Pasifik bölgesinde barış ve istikrarın korunması gerektiğini belirterek, Tayvan Boğazı’nın bölgedeki güvenliğin ve refahın vazgeçilmez ögesi olduğunu, Güney Çin Denizi’nde ticaretin, seyrüsefer ve uçuş serbestisinin manisiz sürdürülmesi gerektiğini vurguladı.

Sözcü Mao, Tayvan sıkıntısının Çin’in işi olduğu ve rastgele bir müdahalenin kabul edilmeyeceğini kaydederek, “Tayvan sıkıntısında gerçek statüko, Boğaz’ın her iki yakasının tek ve tıpkı Çin’e ilişkin olduğudur. Tayvan, Çin’in kesimidir. Çin’in egemenliği ve toprak bütünlüğü asla bölünmemiştir.” tabirlerini kullandı.

Tayvan’da statükoyu değiştirmeye çalışanın, Tayvan’ın bağımsızlığını savunan ayrılıkçılar ve onlara takviye veren dış güçler olduğunu öne süren Mao, “ABD ve Güney Kore’ye, Tayvan probleminin gerçek tabiatını anlamaya, tek Çin prensibine bağlı kalmaya ve bu bahiste yanlış ve tehlikeli yollara sapmaktan kaçınmaya çağırıyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.

Çin’in, topraklarının kesimi olduğunu savunduğu Tayvan, Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulduğu 1949’dan bu yana fiili bağımsızlığa sahip bulunuyor. Çin ana karası ile Tayvan ortasında iç savaşın akabinde ortaya çıkan ayrılık hala devam ediyor.

Çip savaşı

Yoon, ziyaretinde, ortalarında Güney Koreli iş insanlarının da olduğu 122 kişilik kalabalık heyetle temaslarda bulundu. Samsung İdare Heyeti Lideri Lee Jae-yong, SK Küme İdare Şurası Lideri Chey Tae-won, Hyundai Motor İdare Şurası Lideri Euisun Chung, Kore Sanayi Federasyonu ile Kore Sanayi Ticaret Odası yetkilileri, Yoon ile Washington’daydı.

Ziyarette Güney Kore ile ABD ortasında nükleer güç, robot, batarya ve çip üretimi dahil ileri teknoloji alanlarında işbirliğini artırmak için 23 mutabakat zaptı imzalandı.

Ziyaret öncesinde Financial Times gazetesi, ABD’nin, Çin’in siber güvenlik soruşturması başlattığı Amerikalı hafıza çipleri üreticisi Micron’un ülkede yasaklanması haline Güney Koreli rakipleri Samsung ve SK Hynix’in onun yerini almamasını talep ettiğini ileri sürdü.

Beyaz Saray, teze dair yorum yapmaktan kaçınırken ABD ve Güney Kore’nin, “kritik teknolojilerde güvenliği sağlamak ve ekonomik zorlamalara karşı çıkabilmek için çip dalındaki yatırımlarını koordine etmek üzere ortak efor içinde olduğu” belirtildi.

Öte yandan SK Hynix’in Aralık 2021’de ABD’li IBM şirketinden 9 milyar dolar bedelle satın aldığı Çin’in Dalian kentindeki hafıza çipi üretim fabrikasını devretmeye hazırlandığına dair tez şirket tarafından yalanlandı.

Güney Koreli üreticiler, ateş hattında

Güney Kore, çip bölümünde Çin’deki büyük yatırımları nedeniyle ABD’nin kısıtlamalarından en fazla ziyan görebilecek ülkelerden biri pozisyonunda bulunuyor.

Küresel çip satışlarında yüzde 21, çip imalatında ise yüzde 17’lik hisseyle piyasanın en kıymetli aktörlerinden Güney Kore, 2021’de ürettiği hafıza çiplerinin yaklaşık yüzde 60’ını Çin’e ve Hong Kong’a satmıştı.

Güney Kore’nin en büyük üreticileri Samsung ve SK Hynix, üretimlerinin büyük kısmını Çin’de yapıyor. Samsung’un Çin’in Şian kentinde hafıza çipleri üreten bir fabrikası, SK Hynix’in ise Vuşi, Çongçing ve Dalian kentlerinde dökümhaneleri bulunuyor.

ABD’de de yatırımları bulunan Güney Koreli şirketler, Çip ve Bilim Yasası ile Enflasyonu Azaltma Yasası kapsamındaki teşviklerden faydalanma yolunu seçerse maddelerin kısıtlayıcı kuralları gereği Çin’deki üretim tesislerini geliştiremeyecek.

“Ekonomik zorbalığın klasik örneği”

ABD’nin Güney Koreli çip üreticilerine Amerikalı muadillerinin Çin pazarında bıraktığı boşluğu doldurmamasını talep ettiğine dair tezler, Çin’de reaksiyonla karşılandı.

Ticaret Bakanlığı Sözcüsü Şu Cüeting, ABD’nin tutumunu, “ekonomik zorbalığın klasik örneği” olarak niteleyerek şirketler ortasındaki olağan ticari alakaları engellemenin, global sanayi ve tedarik zincirlerine ziyan vereceğini, piyasa düzenlemelerini ve milletlerarası ekonomik ve ticari bağlantıları baltalayacağını vurguladı.

Çip sanayisinin nispî avantajlara sahip ülkeler ortasında işbirliği üzerine heyeti olduğunu söz eden Sözcü Şu, “ABD, ihracat denetimlerini berbata kullanarak, ülkeleri Çin’e karşı ticari korumacılığa zorlayarak ekonomik bağları koparmayı, sanayi ve tedarik zincirlerini kesintiye uğratmayı hedefliyor.” dedi.

ABD’nin Çin’deki yatırımları kısıtlama teşebbüslerinin, belli bir ülkeye yönelik “ayrımcı çevreleme” siyaseti niteliğinde olduğunu, bunun global iktisat ve ticaret kurallarına, piyasa teamüllerine karşıtlık teşkil ettiğini lisana getiren Şu, “ABD, sıkça ekonomik bağları koparmaktansa Çin ile olumlu rekabeti istediğini söz ediyor. ABD tarafının kelamına sadık olacağını, şirketlerin karşılıklı çıkar için yatırım ve ticaret yapma hakkına hürmet göstereceğini umuyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.