GÖRÜŞ- TikTok Batılı ülkelerde neden yasaklanıyor?

Doç. Dr. Berrin Kalsın, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve birtakım Batılı ülkelerde TikTok kısıtlamalarının gerisinde yatan bilgi güvenliğiyle ve mümkün algı operasyonlarıyla ilgili korkuları, AA Tahlil için kaleme aldı.

***

Son aylarda Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Kanada ve birtakım Avrupa ülkeleri, TikTok’a kısıtlamalar getirme gayretlerini artırdı. Bilhassa ABD Temsilciler Meclisi Dış Bağlar Komitesi, dataları inançta tutmak maksadıyla ABD Lideri Joe Biden’a uygulamayı yasaklama yetkisi verecek bir yasa çıkardı. 20’den fazla ABD eyaleti, devlet çalışanlarının devlet tarafından verilen aygıtlarda TikTok kullanmasını yasakladı. Birtakım ABD üniversiteleri, TikTok’un Wi-Fi ağlarından kullanımını yasakladı. Hindistan, TikTok’u 2020’de saklılık ve güvenlik kaygıları nedeniyle yasaklamıştı. Tayvan ise TikTok da dahil olmak üzere hükümet aygıtlarında Çin üretimi yazılımların kullanımına bir çeşit kamu kesimi yasağı getirmişti. Avrupa Komitesi, Avrupa Birliği (AB) Kurulu ve Parlamentosu geçen ay çalışanın iş aygıtlarında TikTok bulundurmasını yasaklayacaklarını duyururken Kanada uygulamayı devlet tarafından verilen taşınabilir aygıtlarda geçen ay yasakladı. Kimi Alman Bakanlıkları TikTok’un resmi telefonlarda kullanılmasını yasaklarken Fransa Ulusal Bilişim ve Özgürlükler Komitesi (CNIL), ocak ayında data müdafaa ihlalleri nedeniyle TikTok’a 5 milyon avro para cezası verdi. Fransız Senatosu bu ay uygulamaya ait bir soruşturma başlattı. Estonya’da Savunma Bakanlığı yetkililerinin TikTok’u işlerinde yahut şahsî aygıtlarında bulundurması yasak. İngiltere’nin kamusal yayıncısı BBC ise çalışanına TikTok’u gereksinim duymadıkları sürece kullanmamalarını ve aygıtlarından silmelerini söyledi. TikTok’un Çin’de kullanılmaması ve uygulamanın sahibi ByteDance’ın Çinli müşterilerine TikTok yerine uygulamanın Douyin isimli benzeri bir sürümünü sunması ise uğraşı.

Yasakların altında yatan nedenler

Bu yasaklamaların altında yatan nedenlerden biri bilhassa TikTok’un bağlı bulunduğu Çinli şirket ByteDance’ın Çin hükümeti ile data paylaşımından kaynaklanıyor. Çin maddelerine nazaran Çinli şirketlerin hükümetle bilgi paylaşması gerektiği için TikTok’un ABD müşteri bilgilerini riske atabileceğine dair kaygılar bulunuyor. TikTok, Oracle ile yaptığı mutabakatın bir modülü olarak, algoritmasının üçüncü taraflarca incelenmesine müsaade vereceğini vaat ediyor. Her ne kadar TikTok, bağımsız çalıştığını ve ABD bilgilerini Oracle ile bir ittifak yoluyla koruduğunu söylese de şirketle ilgili başka telaşlar ortasında, TikTok’un çocukların mahremiyetini ihlal etmesi ve çocukların ve gençlerin ziyanlı içeriklere maruz kalmaları yer alıyor. Birden fazla toplumsal medya uygulaması, kullanıcının arkadaş ağından içerik önerirken; TikTok, ağ, arama ve hatta oturum açma gerektirmeyen bir algoritmaya sahip. Görüntüleri arşivlerinden alarak izleyicinin neyi sevdiğini öğrenerek bağımlılık yapma yoluna gidiyor ve bu durum bilhassa çocukların ve gençlerin olumsuz etkilenmesine yol açıyor. Federal Soruşturma Ofisi (FBI) dahil birçok farklı kurumun açıklamalarına nazaran Çin hükümeti uygulamanın teklif algoritmasını denetim ediyor ve içeriği potansiyel olarak manipüle ederek kullanıcıları etkilemek üzere hareket ediyor. Amerika’da TikTok kullanıcıları uygulamayı günde ortalama 46 dakika kullanıyor, bu müddet YouTube, Instagram ve Facebook’ta geçirilen mühletten daha uzun. Hasebiyle olumsuz içeriğe başka toplumsal medya platformlarından çok daha fazla maruz kalındığı biliniyor.

Veri güvenliği endişeleri

Çoğu toplumsal medya platformu üzere TikTok da kullanıcıların telefonları, kullanım alışkanlıkları ve pozisyonları hakkında bilgi toplayıp üçüncü taraf izleme hizmetlerini kullanıyor. Çin maddelerine nazaran hükümet, yurt dışında tutulan bilgiler de dahil olmak üzere Çinli firmalardan her türlü bilgiyi talep edebilir. Lakin TikTok, yabancı kullanıcıların bilgilerini Çin’in dışında tutarak bu tıp kaygıları yatıştırmaya çalışsa da bu atak tek başına pek bir şey söz etmiyor. Geçtiğimiz ay BuzzFeed tarafından hazırlanan bir rapor, Çin merkezli TikTok işçisinin Amerikalı kullanıcıların bilgilerine tekrar tekrar eriştiğini ortaya çıkardı. TikTok’un güvenlik departmanında misyonlu bir üyesinin “Çin’de her şey görülüyor.” cümlesi bu durumu daha da açığa çıkarıyor.

Algı operasyonu endişeleri

Özellikle ABD tarafından TikTok üzerine kısıtlamalar getirmesinin öbür bir nedeni ise platformun kullanıcılar tarafından haber alma gayesiyle kullanılması. Washington, TikTok’un Çin tarafından çeşitli operasyonlarla propaganda aracı olarak kullanılabileceğinden kaygı ediyor ve platformun satışı için baskı uyguluyor. Yani asıl sorun TikTok’un kullanıcılar hakkında ne öğrendiği değil, kullanıcıların ondan ne öğrendiğiyle ilgili. Bu durum işin tıpkı vakitte siyasi bir tarafı olduğunu da gösteriyor. ByteDance tarafı ise bahsin yalnızca ulusal güvenlik olmadığının farkında ve mülkiyet değişikliğinin sorunu çözmeyeceğini sav ediyor.

Uygulama, kendisini “gününüzü güzelleştirecek” içeriğe sahip bir cümbüş platformu olarak sunuyor. Lakin platform büyüdükçe çıktısının genişliği de artmış durumda. Oxford Üniversitesi Reuters Enstitüsü’ne nazaran, TikTok kullanıcılarının yaklaşık üçte biri platformu bir haber kaynağı olarak kullanıyor. Ana akım medyanın zayıf olduğu ülkelerde bu hisse daha da yüksek. Endonezya, Malezya, Filipinler ve Tayland’da kullanıcıların yaklaşık yarısı haber almak için uygulamayı tercih ediyor. TikTok’un bir haber platformu olarak artan rolü bilhassa ABD’de kaygı uyandırıyor. Çünkü ABD senatörü Ted Cruz’un TikTok’u “Çin Komünist Partisinin (ÇKP) Amerikalıların gördüklerini, duyduklarını ve nihayetinde düşündüklerini etkilemek için kullanabileceği bir Truva atı” olarak nitelendirmesi bu kaygının apaçık bir ispatı. TikTok kullanıcılarının ÇKP’nin faydasına olan dezenformasyon kampanyalarına maruz kalıp kalmadıkları büyük bir soru işareti lakin Amerikalı gençlerin favori cümbüş kaynağı ve haber alma kaynaklarının nihayetinde Çin’den yönetildiği fikri yasaklara gidilen yolda faal faktörler ortasında.

[Doç. Dr. Berrin Kalsın, İbn Haldun Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Opinion Dijital Medya Ajansı Yöneticisidir.]

Makalelerdeki fikirler müellifine aittir ve Anadolu Ajansının editöryal siyasetini yansıtmayabilir.