Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un Çin ziyaretini motive eden ögeler ve beklentiler

Çin’in, “Ukrayna savaşına süratli ve esaslı bir formda tesir edebilecek tek ülke” olduğu fikriyle 5-7 Nisan’da Pekin’i ziyaret eden Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Asya devini savaşta tarafsız olmaya ve Rusya’ya silah dayanağı vermemeye ikna etmeye çalıştı.

Macron, Asya deviyle uzunluk ölçüşemeyeceğini çok âlâ bildiğinden Çin’in yükünü Avrupa’nınkiyle dengelemek istedi ve bu nedenle Avrupa Kurulu Lideri Ursula von der Leyen’i seyahatte yanında götürdü. Dahası, Çin’e açılım yerine onu baskı altında tutmaya çalışan Washington’u öfkelendirmemek için ABD Lideri Joe Biden’la da bağlantıya geçti.

Macron, Çin’in Rusya’ya yapacağı rastgele bir askeri yardımın önemli sonuçlar doğurması mümkün tarihi bir kusur olacağını düşünen NATO’dan da moral dayanak aldı.

Fransa Cumhurbaşkanı, Batı’nın tüm bu baskısını Pekin’e iletmiş olsa da Elysee Sarayı, Rusya ile Çin ortasındaki stratejik paydaşlığı bozabilme konusunda pek optimist değil.

Zira Çin Devlet Lideri Şi Cinping, Macron’un ziyaretinin akabinde, Rusya saldırısını kınamaksızın yalnızca Ukrayna’daki barış çalışmalarını destekleme vaadinde bulundu.

Çin ile Rusya ortasındaki güçlü stratejik bağ

Şi, 21 Mart’ta Rusya’ya gerçekleştirdiği ziyaret öncesinde Rus mevkidaşı Vladimir Putin ile münasebetini “ebedi dostluk” olarak tanımladı. Putin de “ABD’nin Rusya ve Çin’i caydırmaya dönük artan dozdaki çalışmalarıyla uğraşta Şi ile omuz omuza” olduklarını söz etti.

ABD, Tayvan konusunda Pekin’e ağır baskı uyguluyor ve Asyalı müttefikleri aracılığıyla onu çevrelemeye çalışıyor. Bununla da sonlu kalmayıp “Huawei” ve “TikTok” üzere Çinli teknoloji şirketlerine yaptırım uyguluyor ve Pekin’i mikroçip teknolojisinden yoksun etmeye çalışıyor.

Çin ise ABD’nin baskısı arttıkça Rusya’ya daha fazla yaklaşıyor ve onunla kurduğu ittifakı pekiştiriyor. Bu da Çin’in, Rusya’ya silah ve mühimmat takviyesi sunmaya karar vermesi durumunda Batı tarafından desteklenen Ukrayna ordusunun yenilmesi tehdidini ortaya çıkarıyor.

Fransa’nın sıkıntı görevi

Fransa ise bu ortamda ABD’nin baskılarını, “Batı’nın, görmezden gelinemeyecek global bir güç olarak Çin’in pozisyonuna hürmet duyan daha sakin bir diyalog lisanıyla değiştirmek” üzere şiddetli bir misyon üstlenmiş görünüyor.

Bu vazife kapsamında, “Pekin’i Moskova’ya yaklaştırmak yerine ister ekonomik isterse de Ukrayna savaşında arabulucu olarak Batı’nın ortağı olmasının yolunu açmak ancak tıpkı vakitte Rusya’ya silah takviyesi vermesi durumunda yaptırım sopasının gösterileceği sinyalini vermek” de bulunuyor.

Fransa, Çin’in, Rus iktisadına peş peşe uygulanan ekonomik yaptırım paketlerine uymayarak bunların tesirini azaltmada kıymetli bir rol oynadığını uygun biliyor.

Çin ile Rusya ortasındaki ticaret hacmi, 2021’e oranla yüzde 30 artışla 2022’de 190 milyar dolara ulaştı. Bu durum, Pekin idaresinin, Batı’nın kademeli olarak terk etme kararı aldığı Rus doğal gazının bir kısmını Çin’e yönlendirerek Moskova’ya uygulanan ekonomik yaptırımların tesirini azaltmada oynadığı rolü ortaya koyuyor.

Macron, Pekin’deyken, Ukrayna savaşını kınamayı reddeden Çin’e hitaben, “Rus saldırganlığının” desteklenmesinin, ona ortak olunması manasına geldiğini tabir etti.

Fransa’nın misyonunun zorluğu burada, çok kutuplu bir dünya inşa etmeye çalışan BRICS (Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika) ve Şanghay İşbirliği Örgütü içinde yer alan Moskova ve Pekin ortasındaki ittifakın kırılmasında yatıyor.

Bu nedenle Macron’un Pekin’e gerçekleştirdiği üçüncü ziyaretten en yüksek beklenti; Çin önderinin, Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenski’yi telefonla aramaya ikna edilmesiydi ki Fransız basınına nazaran Şi, buna itiraz etmedi.

Bu telefon görüşmesi, Rusya’ya karşı verdiği savaşta Kiev’e moral dayanak verebilir ve Çin önderinin Moskova ziyaretini kısmen de olsa dengeleyerek onu biraz olsun tarafsızlık hududuna çekebilir.

Avrupa, Çin’in tarafsızlığına güvenmiyor

Çin’in her vakit Rusya-Ukrayna savaşında tarafsız olduğunu savunmasına ve Moskova’nın, Kırım ile başka 4 Ukrayna bölgesini ilhakını tanımamasına karşın Batılı ülkeler bu tarafsızlığa güvenmiyor ve Pekin’in Moskova’ya daha yakın olduğunu düşünüyor.

Batı bu nedenle Çin’in Ukrayna’da ateşkese varılması tarafındaki barış teşebbüsünü büsbütün görmezden geldi. Kiev, “Rusya’nın Ukrayna topraklarından çekilmesini” öngörmediği surece bu teşebbüse karşı olduğunu söz ederken Moskova memnuniyetle karşıladı.

Fakat Macron’un, “Çin’in, Ukrayna barışında başat rol oynayabileceği” tarafındaki açıklaması; Pekin’in arabulucu olarak güvenilirliğe sahip olmadığını düşünen ABD ve NATO’nun ciddiyetinden kuşku ettiği Çin barış planını tartışmaya açabilir.

Fransa’nın Çin’le ilgili yaklaşımı, ABD’nin, Pekin’in niyetinden kuşku etmeye dayalı yaklaşımından daha az katı ve Çin’in barış teşebbüsünün, silah gücüyle de olsa Tayvan’ı geri alma isteğiyle kontaklı olduğu tarafında. Fransa ile ABD ortasında bu mevzudaki görüş ayrılığının özü bu.

Macron, Çin’in barış teşebbüsünü “sorumluluk alma ve barışa götürecek yolu açma iradesini ortaya koyuyor” formunda yorumlayarak, teşebbüsü benimsemese de onu tartışmaya açtı.

Ukrayna’da süratli gelişen olaylar ve bilhassa Putin’in, Belarus’ta taktik nükleer silahlar konuşlandırma kararı alması ve NATO’ya katılan Finlandiya’ya karşı misilleme sinyali vermesinden sonra savaşın genişleyerek diğer Avrupa ülkelerine sıçraması tehlikesini doğurdu.

Fransa ise Avrupa’nın bir nükleer savaş alanına dönüşmesini istemiyor. Bu nedenle, nükleer savaş senaryosunun gerçekleşmesini engellemek için Moskova’nın kelamını dinlediği Çin’e yöneldi.

Ekonomik “albeni”ler

Macron’un Pekin ziyaretiyle ilgili diplomatik çerçevenin yanında bir de Fransa içindeki beklentiler ve amaçlar var.

Fransa’da sarı yeleklilerden sonra en şiddetli ve en yaygın şovlarla karşı karşıya olan Macron, Çin’e gerçekleştirdiği ziyaretle, dikkatleri, emeklilik ıslahatı aksisi şovlardan uzaklaştırma fırsatı buldu.

Macron, ülkesinin, 1 milyar 400 milyonu aşkın tüketicisiyle büyük Çin pazarına girmekte geç kalışını telafi etmek için de ekonomik yükü olan yaklaşık 54 Fransız şirketinin liderlerini beraberinde götürdü.

Fransa, Macron’un “refah devrinin sona erdiğini” açıklamasıyla birlikte artan ekonomik kahırlarla pençeleşiyor. O nedenle Çin pazarı, Fransa’nın meselelerine birtakım tahliller sunabilir.

Ancak Macron, Çin pazarına en düzgün biçimde ve adil rekabet şartlarında girmek için baskıyı sürdürmeyi düşünüyor. Bu nedenle Macron, Avrupa’nın kapılarını Çin’e kapatmasını istemiyor ve “Avrupa’nın, Pekin’le ticari ve diplomatik alakalarının devam etmesini istediğini” söylüyor.

Çin, 2021’deki duraksamadan sonra eserleri ile yatırımlarının Avrupa pazarlarına girmesini istediği kadar Fransa da, “iPhone” ve elektrikli otomotiv şirketi Tesla üzere Çin’deki büyük ABD’li yatırımcılarla rekabetle ilgileniyor.

Macron’un Çin ziyareti, Fransa merkezli Airbus Helicopters tarafından 50 adet H160 helikopteri satış kontratı yapılması üzere bir dizi mutabakatla taçlandırıldı.

Putin ile direkt diyaloğa giremeyen Macron, Batı’nın Çin’le diyaloğunun ana figürü olmaya çalışıyor.