Filistin’de Napolyon’a karşı Osmanlı zaferinin yaşayan şahidi: Cezzar Ahmed Paşa Mescidi

Akdeniz kıyısında bulunan ve tarih boyunca pek çok medeniyete konut sahipliği yapan Akka’da, Cezzar Ahmed Paşa’nın inşa ettirdiği cami, kentin en çok dikkati çeken tarihi yapılarından biri olarak biliniyor.

Akka Kalesi, limanı, tarihi çarşısı, eski kenti, tarihi saat kulesi ile turistlerin ilgisini çeken kıyı kentinde; Müslüman, Yahudi, Dürzi ve Hristiyanlar birlikte yaşıyor.

Bugün İsrail sonları içindeki Akka’nın tarihi Cezzar Ahmed Paşa Mescidi, Osmanlı Devleti’nin yaklaşık 500 yıl boyunca karar sürdüğü tarihi Filistin topraklarındaki yadigarlarından biri. Cami, 1799’da Fransız kumandan Napolyon Bonapart’ı Akka’da mağlubiyete uğratmasıyla tanınan Cezzar Ahmed Paşa tarafından 1781’de inşa edildi.

Medrese, kütüphane, hamam ve şadırvan üzere yapıtlarla külliye tertibine sahip cami, kuşaklar uzunluğu kente ilmi hizmetler sunan bir merkez oldu.

Cami, bu devirde Akka’ya gelen ziyaretçiler tarafından yeşil kubbesiyle çabucak fark ediliyor.

Ana yeri kare biçiminde olan cami; muntazam kesme taş örgülü dış cephesindeki sivri kemerleri ve sütunları ve son cemaat mahallinin üstünü kapatan 5 küçük kubbesi ile şık bir görünüme sahip. Son cemaat yerine bitişik, kurşundan külahla inşa edilen ince ve yüksek minaresi de sade görünümüyle bu zarafeti tamamlıyor.

“Ciddi restorasyona” muhtaçlığı var

Caminin İmamı Filistinli Pir Yusuf Ebu Sugayyer, bu tarihi yapıyı, “İslam mirasının korunması gereken bir emaneti” olarak görüyor.

AA muhabirine konuşan Pir Sugayyer, bu yapıtın ehemmiyetini, “Burası yalnızca Filistin’de değil Bilad-ı Şam’da da en değerli mescitlerden biridir. Cami, Ahmediyye Medresesi ve Ahmediyye Kütüphanesini de içinde barındırır. İlim ve irfanın yayılmasında kıymetli role sahip bu medrese çok sayıda İslam alimi yetiştirmiştir.” kelamlarıyla tabir etti.

Caminin, minaresi dahil, “ciddi bir restorasyona” muhtaçlığı olduğunu vurgulayan İmam Sugayyer, “Bu emanete her vakit sahip çıkmamız, bu büyük İslam mirasını koruyabilmemiz için Allah yardımcımız olsun.” temennisinde bulundu.

Camide bekçi ve hizmetli olarak çalışan Ahmed Şeabine de mescide Filistinlilerin yanı sıra dünyanın pek çok ülkesinden turistin geldiğini söyledi.

Vakit namazları ile bilhassa ramazan ayında ve Kadir Gecesi’nde Filistin’in dört bir yanından gelen Müslümanlarla caminin dolduğunu belirten Şeabine, “Caminin pek çok yerinin onarıma gereksinimi var. Bu nedenle bağış topluyoruz.” dedi.

Napolyon’a “Osmanlı tokadı” atan Cezzar Ahmed Paşa

Tarihi Cezzar Ahmed Paşa Mescidi, Osmanlı Filistini’nin tarihindeki kıymetli devirlere tanıklık etmesi bakımından da kıymet taşıyor.

Caminin ismini aldığı Cezzar Ahmed Paşa, ünlü Fransız kumandan Napolyon Bonapart’ın ismi söylenince, birden fazla kaynaklarda ihmal edilse de bilhassa Türklerin aklına gelmesi gereken ikinci bir isim.

Cezzar Ahmed da aslında Napolyon üzere bir Avrupalıydı. Bosna’da 1724 ile 1734 yılları ortasında doğduğu varsayım edilen Cezzar Ahmed, 80 yıllık ömrünün 50 yılını Osmanlı Devleti’nin güney hudutlarını oluşturan Mısır ve bilhassa bugünkü Suriye, Lübnan ve Filistin topraklarında geçirdi.

Kaptan-ı Derya Cezayirli Hasan Paşa’nın itimadını kazanan Cezzar Ahmed, 1775’te Lübnan’ın güneyindeki Sayda’nın Valisi oldu, 1780’te Şam Valiliğine terfi etti.

Cezzar Ahmed, bu misyonları periyodunda Akka’yı merkez edinerek kenti istihkam etti, hatta bir donanma bile oluşturdu.

Fransız İhtilali’nin üzerinden şimdi on sene geçmemişken, Napolyon Bonapart, Osmanlı Devleti yönetimindeki Mısır’ı işgale girişti. Komutasındaki yirmi beş bin askerle 1798’de Mısır’a gelen Napolyon’un hedefi İngiliz sömürgelerine ulaşan yolları Fransa’nın hakimiyetine almaktı. Lakin hesapları tutmayan Bonapart, Ebu Kır’da donanmasını kaybederek karaya sığındı. Fransa ile irtibatı kesilen kumandan, Mısır’da adeta sıkışıp kaldı.

Burada tutunabilmesi için, Suriye’yi elde etmesi gerektiğini düşünen Napolyon, 18 bin kişilik bir ordu ile Şubat 1799’da Suriye üzerine yürüdü.

Cezzar Ahmed Paşa, Napolyon’u durdurmak için Osmanlı ordularının başkumandanı olarak görevlendirildi. Mart başına kadar, tarihi Filistin topraklarındaki El-Ariş, Gazze ve Ramle’yi, akabinde Yafa’yı ele geçiren Napolyon, 19 Mart 1799’da Akka Kalesi önüne ulaştı.

Napolyon, Suriye seferinin geneline kıyasla çarçabuk geçilebileceği düşünülen Akka Kalesi önünde tam 64 günlük gayretle karşılaştı.

Kaleye 5 Mayıs 1799 günü yaptığı son hamlede büyük bir direnişle karşılaşan Napolyon, yenilgisi kabul etmek zorunda kaldı.

Cezzar Ahmed Paşa’dan “Osmanlı tokadı” yiyen Napolyon, Akka mağlubiyetiyle Suriye harekatında coğrafik olarak kayda kıymet bir ilerleme kaydedemeden ordusunu bölgeden çekerek Mısır’a döndü.

Paşa’nın Akka’da inşa ettiği cami, yüzyıllar sonra hala tarihi Filistin topraklarında İslam tarihine tanıklık ediyor.