Etgar Keret: İsrail demokrasisi tehlikede

İsrail’de hükümetin yargı ıslahatına karşı protestolar sürüyor. İsrailli müellif Etgar Keret, ülke demokrasisinin tehdit altında olduğunu düşünüyor.Etgar Keret, İsrail edebiyatının muhteşem starlarından biri. Berlin’deki Yahudi Müzesi şu günlerde ünlü müellifin hayatı ve yapıtlarına ait bir sergiyi sanatseverlerin beğenisine sunuyor. 1967 İsrail doğumlu muharrir siyasi mevzularda da öncü fikirlere sahip. Son haftalarda İsrail’de ağır protestolara neden olan ve yargı bağımsızlığını baltalamasından korkulan hükümetin tartışmalı yargı ıslahatı konusunda da o denli. Keret, Şubat aydında gazeteci Uri Schneider’e verdiği bir mülakatta “Bütün göstericilerin ortak bir özelliği var: Hiçbiri demokrasinin ellerinden alınmasını istemiyor” görüşünü lisana getirmişti. Etgar Keret, Benyamin Netanyahu başbakanlığındaki sağcı ve çok sağcı dinci iştirakindeki koalisyonun yargı bağımsızlığını sınırlayan ve hükümetin yetkilerini artıran ıslahatını protesto eden, ayrıyeten bu hususta İsrail’deki Alman ve İngiliz büyükelçiliklerine bir protesto daveti gönderen kümeden ve davetin imzacılarından.

Söz konusu çağrıyı yaklaşık bin kadar İsrailli sanatçı, müellif ve entelektüel imzaladı ve ülkedeki Alman ve İngiltere büyükelçiliklerine gönderdi. Entelektüellerin bu davetinde iktidarı yine devralan Başbakan Netanyahu’nun ziyaretini iptal etmeleri talep edildi. İsrail gazetesi Haaretz’in haberine nazaran, Netanyahu’nun Almanya ve İngiltere seyahatlerinin iptal edilmesini isteyen aydınlar, ülkenin tarihinin en ağır krizlerinden birini yaşadığını ve ülkenin demokrasiden “teokratik bir diktatörlüğe” dönüşeceği telaşını paylaşıyor.

Çağrıya Etgar Keret dışında yeniden öteki bir entelektüel David Grossmann ile heykeltraş Sigalit Landau üzere isimler de katıldı.

Ancak İsrailli sanatçı ve entelektüellerin davetine karşın Almanya Başbakanı Olaf Scholz, İsrailli mevkidaşı Netanyahu’yu Berlin’de Perşembe günü kabul etti. Almanya Cumhurbaşkanı Frank- Walter Steinmeier da İsrail önderi ile Berlin’de bir ortaya geldi.

İçeride görüşme, dışarda protestolar

İsrail’de günlerdir protestolara neden olan yargı ıslahatı hükümetin yetkilerini artırıyor, hukuk devletinin kontrol yetkilerini de tırpanlıyor. Düzenlemeye muhalefet edenlerin getirdiği tenkit, Netanyahu’nun sağcı, radikal dinci hükümetinin yargıyı zayıflatmayı ve demokrasiye ziyan vermeyi amaçladığı. Aralık ayından bu yana iktidarda olan yeni Netanyahu hükümetinin yüksek mahkemelerde vazife yapacak yargıçların seçiminde de daha fazla kelam sahibi olmayı hedeflediği belirtiliyor. En üst mahkeme olan Yargıtay’ın yetkilerinin azaltılması da kelam konusu.

Netanyahu hükümeti ise tenkitlere “hakimlerin siyasete ziyadesiyle karıştığı” teziyle karşılık veriyor. Öte yandan Başbakan Netanyahu, şu sıralar hakkında açıklan yolsuzluk davaları yüzünden yargıya hesap vermekle meşgul.

Yazar Etgar Keret, içinde bulunulan durumu “Bütün bir devlet tek bir adamın rehinesi ve bu adam kendini devletten daha kıymetli görüyor, Roma’daki Nero yahut Caligula gibi” diye yorumluyor ve reaksiyon gösteriyor.

“İsrail’deki protestocuların dünyayı anlatacak müelliflere gereksinimi yok” diyen Keret kelamlarını “Her liberal demokrat, başbakanın denetimi altındaki bir üst mahkemenin zayıf bir mahkeme olduğu anlayabilir” halinde sürdürüyor. Misal durumun diğer alanlarda da geçerli olduğunu savunan Keret, “Mesela bir eğitim bakanlığı bayan düşmanı yahut homofobik ırkçıları işe alırsa, o durumda mesela benim oğlum okulda bayan düşmanı ve homofobik dünya görüşlerini öğrenecektir. Bütün bu alakayı anlamak için dahi olmaya gerek yok. Bunu herkes anlar” diyerek yansısını tekrarlıyor.

Geniş çaplı protestolar düzenleniyor

Yazar Etgar Keret’in müşahedesine nazaran İsrail’deki ıslahat aksisi şovlar siyasi uyuşmazlıkları ortadan kaldırarak pek çok farklı kümeleri bir ortaya getiriyor. “Hayatımda bu kadar çok insanın katıldığı bir şovda yer almamıştım. Solumda ağzında esrarlı sigarası ile bir Hipster, sağımda yüksek teknoloji alanında faaliyet yürüten bir iş insanı, arkamdaysa komünistler vardı” halinde izlenimlerini aktarıyor. “Zengininden yoksuluna, ordu mensuplarından savaş tersi vicdanı retçilere. Herkesi birleştiren demokrasinin kaybolup gitmesi istikametindeki endişe” diye de ekliyor.

İsrail’deki şovların dikkat çeken bir öteki yanı da çoğunlukla yaşlı kesitin sokakalara çıktığı. Keret’e nazaran bilhassa onların sokağa çıkması çok makul, çünkü İsrail bir göç ülkesi:

“Buraya sonradan göç etmiş o insanların büyük kısmı, diğer ülkelerde, demokrasilerin nasıl parçalandığına, çöktüğüne şahit olan beşerler. Hasebiyle şovlara yaşlı beşerler damgasını vuruyor. Haftadan haftaya yağmurda geliyorlar, soğuk dinlemeden geliyorlar. Zira onlar hükümetin planlarını hayata geçirmesi halinde ödenecek bedelin ne olduğunu uygun biliyor, tahminen de ondan onlardan çok kişi geliyor.”

Radikal dinciler iktidarda

“1948’de kurulan İsrail devleti kendisini demokratik ve Yahudi bir ülke olarak tanımlıyor. Lakin aslına bakarsanız hobi olarak demokratik bir Yahudi bir devleti” diye imalı bir gönderme yapıyor, Edgar Keret. “Dinci bölümle konuştuğunuzda size ‘Demokrasi yalnızca süreksiz bir dönem’ cümlesini kuruyorlar. ‘Yahudilik ondan da evvel vardı’ diyorlar ve ‘demokrasi sonrasında da var olacak’ diye savunuyorlar. Demokrasinin zayıflayıp zayıflamadığı onların umurunda değil, çünkü onlara nazaran eninde sonunda karar verici aslında Tanrı” diye ünlü muharrir kelamlarını noktalıyor.

DW Türkçe’ye manisiz nasıl ulaşabilirim?