Eski Merkez Bankası Başekonomisti Prof. Dr. Ali Hakan Kara: “Birilerinin Bu Tabloya Bakıp Uykusunun Kaçması Lazım Aslında”

Haber: BERKAY VAROL – Kamera: KERİM UĞUR

Eski Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başekonomisti Prof. Dr. Ali Hakan Kara, İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi’nde; “Dış borçlanma ve biriken riskler devam ediyor art planda lakin herkes memnun zira parti devam ediyor. Birilerinin bu tabloya bakıp uykusunun kaçması lazım aslında. Bu döngü her seferinde ilerlediği vakit bunun sonunun yeterli bitmeyeceğini hepimiz biliyoruz. Fakat burada kimin uykusu kaçacak diye baktığınızda Merkez Bankası’nın uykusu kaçmıyor. Zira kanununda yazıyor ki fiyat istikrarına odaklanır. BDDK’nın uykusu kaçmıyor zira BDDK tek tek bankaların sıhhatini düşünüyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın uykusu kaçmıyor, zira onlar bütçe istikrarı yerindeyse borcun sürdürülebilirliği yerindeyse, gelir dağılımına bakıyorlar. Bu cins risklerin birikimini dikkate alacak, bunu kendine kaygı edinecek bir kurum yok Türkiye’de” dedi.

İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi, dün İzmir Ahmed Adnan Saygun Sanat Merkezi’nde başladı. Yaklaşık bir hafta sürecek kongrede başta ekonomistler olmak üzere, iş insanları, zirai temsilciler, endüstriciler, siyasetçiler, sosyologların iştirakiyle Türkiye’nin sıkıntıları konuşulacak.

Bugün “Vicdana Davet” sloganıyla devam eden kongreye Merkez Bankası’nın eski başekonomisti, Prof. Dr. Ali Hakan Kara katılarak iktisat üzerine bir sunum yaptı.

Kara, sunumuna başlamadan evvel Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat’ta meydana gelen zelzeleler nedeniyle ömrünü yitiren yurttaşlara “Allah’tan rahmet”, yakınlarına başsağlığı, yaralı yurttaşlara da şifa dileklerinde bulundu.

Tablolarla anlatım yapan Kara, Türkiye’nin 2001 yılında yüksek enflasyonlu ülkeler sıralamasında üçüncü sırada yer aldığını, bugün ise dördüncü sırada yer aldığına dikkat çekerek, “2001’e geri dönmüş olduk” dedi.

Hakan Kara’nın konuşmasından öne çıkan başlıklar şöyle:

“BU TÜRKİYE’NİN YÜZYILLIK ENFLASYONU: Enflasyon grafiği ile başlamak istiyorum. Bu Türkiye’nin yüzyıllık enflasyonu. Ben buna Merkez Bankacılığı perspektifinden bakmaya çalıştım. Gelmeden evvel Merkez Bankası kanunlarını inceledim. Sanki Merkez Bankası’nın araç bağımsızlığı, aracını serbestçe kullanma yetisi kanunlarda nasıl değişmiş, evrim geçirmiş yıllar içinde ve bunun enflasyonla bir bağı var mı diye bakmaya çalıştım.

DEVASA ÖLÇÜDE MERKEZ BANKASI, KİT’LERE KREDİ AÇIYOR: Enflasyon karmaşık ve kompleks bir şey. İktisattaki bütün dengesizliklerin bir birleşimi. Ancak Merkez Bankası buna eşlik etmeye başlayınca kronik enflasyona dönüşüyor. O yüzden Merkez Bankası’nın araç bağımsızlığı değerli. Türkiye aslında 1970’lere kadar bir enflasyon sorunu yaşamamış. Enflasyon 1970’lerde başlıyor. Merkez Bankası’nın 1970 kanununda çok önemli bir değişiklik, revizyon yapılıyor. Merkez Bankası’nın KİT’lere (Kamu İktisadi Teşekkül) kredi açmasının yolu yapılıyor. Ondan sonra devasa ölçüde Merkez Bankası, KİT’lere kredi açıyor.

VE 30 SENE BİZ YÜKSEK ENFLASYON İLE YAŞIYORUZ: Tıpkı vakitte 1970 kanununda temel değişikliklerden birisi de ana hissedar hazine oluyor Merkez Bankası’nın. Bu da biraz Merkez Bankası’nın siyasallaşmasının yolunu açıyor diyebiliriz. 70’ler enflasyon başlıyor. Bu tabi yalnızca Merkez Bankası ve para siyasetine bağlamamak lazım. 70’ler sıkıntı yıllar. ve 30 sene biz yüksek enflasyon ile yaşıyoruz. Dikkat ederseniz enflasyon 1994 yılında 3 haneye vuruyor ve ondan sonra biraz aklımız başımıza geliyor. Bu enflasyonu indirmek için somut gayretlere başlıyoruz.

O 20 SENE BOYUNCA ENFLASYON TEK HANELİYE İNDİRİLİYOR: 95 yıllık bir grafik daha. Merkez Bankası liderlerinin misyon mühleti. Ortalama Merkez Bankası liderlerinin misyon müddeti inip çıkıyor. Oldukça istikrarsız bir yapı var burada. Benim dikkat çekmek istediğim noktada, taralı alanda gösterdiğim nokta. Burada muazzam bir istikrar var. Dört lider geliyor ve her biri beş sene misyon yapıyor. Bir halde burada fiili olarak Merkez Bankası’na hür bir alan tanıyor. O 20 sene boyunca enflasyon tek haneliye indiriliyor. Yaklaşık 12 sene boyunca tek hanede tutuluyor.

MERKEZ BANKASI’NIN KANUNUNU OKUDUĞUNUZ VAKİT ARAÇ BAĞIMSIZLIĞINA ŞU ANDA DA SAHİP: 2016 yılından itibaren maalesef Merkez Bankası’nın araç bağımsızlığının fiilen bitişiyle birlikte bu süreç sona eriyor ve son yıllardan enflasyon tekrar üst gitmeye başlıyor. Burada alacağımız derslerden bir tanesi kanunu yapmak değerli değil. Merkez Bankası’nın kanununu okuduğunuz vakit araç bağımsızlığına şu anda da sahip. Yani kendi aracını kendi inisiyatifi ile kullanılabilen bir kurum üzere görünse de aslında siyasi otoritenin bunu hazmetmesi, müsaade vermesi ve toplumun da bunu desteklemesi çok kıymetli.

VE GELİNEN NOKTADA 2001’E GERİ DÖNDÜK: Dünyada Türkiye enflasyonda kaçıncı sırada? 2001 yılında tabana vuruyoruz. O IMF’nin bilgi tabanına nazaran üçüncü sırada. Dünyanın en yüksek üçüncü enflasyonuyuz 2001 yılında. 8 sene içerisinde süratli bir halde üstlere çıkıyoruz. Bu periyot aslında enflasyonla uğraş açısından hayli başarılı bir devir denebilir. Bu kalıcı olmuyor. 8 yıllık bir muvaffakiyet var. ve akabinde 2008, 2010’lardan sonra baş aşağıya bir gidiş. ve gelinen noktada 2001’e geri döndük. Dünyada dördüncü yüksek enflasyona sahibiz. 2001’de de üçüncüydük.

ÖNERİLERİM DAHA ÇOK BU MAKRO FİNANSAL YAPININ SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ ÜZERİNE OLACAK: Benim ikinci yüzyıla dair tekliflerim daha çok bu makro finansal yapının sürdürülebilirliği üzerine olacak. Bu yapıyı nasıl kurarız diye düşündüğümüzde öncelikle transfer düzeneklerini âlâ anlamamız lazım. Genelde Türkiye’de yaşadığı bu döngüler bir global likidite artışı, FED’in faizleri indirmesi… Sermaye akımlarına dönüşüyor. O daha sonra yurtiçinde kredi, döviz kuru üzere değişkenler üzerinde dengesizlikler oluşturmaya başlıyor. Bunlar fiyatları bozuyor. Ekonomiyi ısıtıyor, riskler birikmeye başlıyor.

BİRİLERİNİN BU TABLOYA BAKIP UYKUSUNUN KAÇMASI LAZIM ASLINDA: Dış borçlanma ve biriken riskler devam ediyor art planda lakin herkes keyifli zira parti devam ediyor. Birilerinin bu tabloya bakıp uykusunun kaçması lazım aslında. Bu döngü her seferinde ilerlediği vakit bunun sonunun yeterli bitmeyeceğini hepimiz biliyoruz. Lakin burada kimin uykusu kaçacak diye baktığınızda Merkez Bankası’nın uykusu kaçmıyor. Zira kanununda yazıyor ki fiyat istikrarına odaklanır. BDDK’nın uykusu kaçmıyor zira BDDK tek tek bankaların sıhhatini düşünüyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın uykusu kaçmıyor, zira onlar bütçe istikrarı yerindeyse borcun sürdürülebilirliği yerindeyse, gelir dağılımına bakıyorlar. Bu tıp risklerin birikimini dikkate alacak, bunu kendine sıkıntı edinecek bir kurum yok Türkiye’de. Bu türlü bir kurumsal yapının oluşturulması gerekiyor.”