Erzincan’daki “herbaryum” yaklaşık 20 bin bitki örneğiyle araştırmacılara rehber oluyor
Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi (EBYÜ) herbaryumu, yaklaşık 20 bin bitki örneğiyle botanik araştırmacılarına rehber oluyor.
Erzincan ile Tunceli ortasındaki Munzur Dağları ve bölgedeki vilayetlerden 26 yıl boyunca akademisyenlerce toplanan 20 bin civarındaki bitki, özelliklerini kaybetmeden kurutuldu ve karton üzerinde tespiti yapıldıktan sonra presleme yoluyla koruma altına alındı.
Dosya üzerinde kimliklendirmesi yapılan ve isim ile özellikleri yazılan bitkiler, üniversite herbaryumunda koruma altında tutuluyor.
Küresel iklim değişikliği, bitkilerin böcek ilgileri ve bitkilerin vakit içerisinde yer değiştirmesiyle ilgili birçok bilimsel bilgiyi içinde barındıran herbaryum kayıtları, botanik ve etraf bilimcilerine araştırmalarında kıymetli katkı sunuyor.
EBYÜ Biyoloji Kısmı Botanik Ana Bilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Ali Kandemir, AA muhabirine, Anadolu’nun dünyanın en varlıklı bitki çeşidine sahip coğrafyaları ortasında bulunduğunu söyledi.
Türkiye’de botanik araştırmaları tarihinin 1701 yılında Fransız botanikçi Joseph Pitton de Tournefort’un Anadolu’yu ziyareti ile başlandığını belirten Kandemir, bu tarihten itibaren Türkiye’den çok sayıda bitki örneği toplanmaya başlandığını anlattı.
Üniversitelerinde yaklaşık 20 bin bitkinin herbaryum kaydının bulunduğunu belirten Kandemir, şöyle konuştu:
“Ülkemizde ve dünyada iklim bilgilerindeki değişimler dikkate alındığında kuzey yarım küredeki bitkilerin, güneyden kuzeye, alçaklardan yükseklere hakikat göç ettiğine ve edebileceğine dair çok sayıda çalışma var. Ülkemizden bir örnek olarak, dünyada yalnızca Erzincan Kemah Sürek köyü etrafında yaşayan ve yöre beşerinin ‘püskül’ diye isimlendirdiği endemik bitkinin gelecekteki dağılımı modellendiğinde iklimsel açıdan bitkinin hayat alanının bugünkü alanından ülkemizin öbür dağlık bölgelerine gerçek değişeceğini ve ömür jenerasyonunun değiştiğini göstermiştir. Yaşanan global ısınmayla birlikte sarıçam ormanların kuzeye hakikat çekilmesine bağlı olarak ona bağımlı olan Sipikor papatyası da daha kuzeye yanlışsız çekilmiştir.”
Kandemir, bu durumdan bitkinin hayat nesillerinin da kuzeye yanlışsız kaymaya başladığı manası çıktığını belirterek, “Günümüzde esasen Kuzey Amerika’da ve Avrupa’da daha güneyde yaşayan bitki çeşitlerinin daha kuzeye ve dağların üst düzeylerine hakikat göç ettiği ile ilgili çok sayıda bilimsel araştırma var.” dedi.
Kandemir, global iklim değişikliğine bağlı olarak karların süratli erimesinin, bitkilerin çiçek açması yahut üremesini de olumsuz istikamette etkilediğine dikkati çekti.
“Bitki, kış şartlarının geçtiğinden emin olmak ister”
Gerek tarım bitkileri gerekse yüksek şartlara ahenk sağlamış endemik bitki tohumlarının çimlenebilmek için soğuk havaya gereksinim duyduğunu söyleyen Kandemir, “Çünkü bitki, kış şartlarının geçtiğinden emin olmak ister. Global iklim değişikliğine bağlı olarak bu soğuk dönemlerin ortadan kalkmış olması, gerek doğal bitkilerin gerekse insanların muhtaçlığını karşılayan kültür bitkilerinin meyve üretimlerini olumsuz istikamette etkileyecektir. Çiftçiler buğdayların gereğince gelişemediğinden kelam ediyor. Bunun en kıymetli nedenlerinden birisi gereğince soğukla karşılaşmamış olmalarıdır.” sözlerini kullandı.
Kandemir, ülkedeki endemik bitkiler ile tarım hedefli yetiştirilen bitkilerin bir kısmının erken çiçek açtığından ötürü global iklim değişikliğinden olumsuz etkilendiğini anlattı.
İliç papatyasının çiçeklenme müddetinde 40 günlük sapma tespit edildi
Küresel iklim değişikliğinin ülkedeki bitkileri nasıl etkileyebileceği ile ilgili örnekler veren Kandemir, şunları kaydetti:
“Bunlardan birisi Erzincan’a mahsus olan İliç papatyası dediğimiz bir bitki. Bu bitki birinci olarak bundan yaklaşık 115 yıl kadar evvel Alman botanikçi Paul Sintenis tarafından Erzincan’da toplanmış. Daha sonra birebir bitki tarafımdan toplanmıştır. Birinci toplanma tarihi ile benim topladığım yıl ortasında yaklaşık 115 yıllık bir mühlet farkı var ve çiçeklenme mühleti bağlamında da 40 günlük sapma kelam konusu. Bitki bilimine ilişkin geçmişteki kayıtlar incelendiğinde genel olarak mevsimlerin ötelendiğini ve bitki hayat nesillerinin değiştiğini fark ediyoruz. Global iklim değişikliğine bağlı olarak tarım alanlarının ve tarım nesillerinin değiştiğini de görüyoruz. Hasebiyle bu değişimin hangi tarafta olduğu ve gelecekte ne üzere sıkıntılara neden olacağı konusunda önemli çalışmalara muhtaçlık bulunmaktadır.”