“Deprem bölgesinde planlama için GAP projesi yaklaşımı izlenebilir”
Kahramanmaraş merkezli meydana gelen zelzelelerin yıkıcı tesirlerinin tespitine yönelik çalışmalar sürerken, bölgenin yeni baştan nasıl planlanacağına ait tartışmalar sürat kazandı. Kent ve Bölge Planlama Kısmı Lideri Prof. Dr. Baykan Günay, Güneydoğu Anadolu Projesi’nde (GAP) izlenen yaklaşımın, zelzele bölgesinde yeni yerleşimler kurarken de benimsenebileceğini belirtti.
TED Üniversitesi (TEDÜ) Kent ve Bölge Planlama Kısmı Lideri Prof. Dr. Baykan Günay, 6 Şubat’tan bu yana devam eden artçı sarsıntıların sayısının 4 bine yaklaştığını belirterek, “Artçı sarsıntılar bir mühlet daha devam edecek üzere görünüyor. Yaşanan yıkımın sebeplerini yer bilimlerinin konusu olan doğal yer altı faaliyetlerin, sıvılaşma üzere toprak bilimlerinin konusu olan olayların yanı sıra, yapı bilimlerinden planlama ve mevzuata kadar pek çok açıdan değerlendirebiliriz” diye konuştu.
“KENTLERİN FORMU YOK, KASABA MÜHENDİSLİĞİ SÜRÜYOR”
Prof. Dr. Baykan Günay, inşaat ve yapı bilimlerinin temel kavramlarına yönelik tartışmaların hala sürdüğünü, ama bir yol kat edilmiş üzere görünmediğini söz etti. 1999 Marmara Depremi’nde konuşulmaya başlanan “kasaba mühendisliği” kavramının yine gündeme geldiğini söyleyen TEDÜ Öğretim Üyesi, “Yerel idareler, demir ve etriye irtibatlarıyla betonun niteliğini denetleyecek teknik takımlara sahip değil. İnşaat kurallarına uysa dahi taban etüdü yapılmadan inşa edilmiş binaların yan yattığını görüyoruz” sözlerini kullandı.
Prof. Dr. Baykan Günay’a nazaran imar kurumu, cumhuriyetin kuruluşundan bu yana çeşitli evrelerden geçerek gelişti. Buna karşın 6 Şubat’ta meydana gelen sarsıntıların boyutları, ortada süreğen sıkıntılar olduğunu gösterdi. “Gecekondu yok, kaçak yapılaşma sürse de mevzuat var, imar planları var, afet planlaması, risk planlaması var. Pekala sorun nerede? Binaların çöktüğü yerlerde sağlıklı bir kütle-mekan münasebeti yok. Yani kentin formu yok” diyen Günay, “Çabamız ve hasretimiz planlama-tasarım eksenini kurgulamaya yönelmek lakin bunu bir türlü başaramıyoruz” dedi.
“YERLEŞME BİLİMİNİ VE PLANLAMAYI DIŞLAYAMAYIZ”
Bugün de 1999 sarsıntısına emsal bir görüntü yaşandığını ve bahse salt yer bilim açısından bakanların, yerleşme bilimin geliştirdiği kuramları neredeyse dışladığını söz eden Prof. Dr. Günay, şunları kaydetti:
“Yeri oluşturan iktisadi, toplumsal ve siyasi nedenler, fay sınırına uzaklık, taban mekaniğine uygunluk, zirvelik üzere niteliklere indirgendi. Yer, merkezi yer, en az gayret unsuru, eşik kuramı, temel ekonomi üzere ömürden öğrenilmiş kuramsal çerçeveler yokmuş üzere telaffuzlar geliştirildi. Bütün bu tartışmalarda unutulan boyut planlama oldu ve daima dışlandı. Halbuki yeni yerleşimler kurarken, yerleşme biliminin ve planlamanın kuramlarını dışlayamayız. Kuramların işaret ettiği, çoğunluk için yaşanabilirlik ve sürdürülebilirliği önceleyen, kamusal alan hakkında açık akıl yürütme süreçlerine bağlılığı kapsayan 21. yüzyıl yer planlama çerçevesini ülkemizde uygulayamıyoruz.”
“GAP PROJESİ YAKLAŞIMI BENİMSENEBİLİR”
Cumhuriyet tarihinin en kapsamlı, marka kıymeti yüksek ve memleketler arası literatüre geçen projelerinden biri olarak tanımlanan Güneydoğu Anadolu Projesi’nde (GAP) izlenen yaklaşımın sarsıntı bölgesinde yeni yerleşimler kurarken de benimsenebileceğine dikkat çeken TEDÜ Kent ve Bölge Planlama Kısmı Lideri Prof. Dr. Baykan Günay, değerlendirmelerini şu tabirlerle sonlandırdı:
“Güneydoğu Anadolu Zelzele Bölgesi Güzelleştirme Projesi olarak isimlendirdiğimiz teklifimiz, zelzele hasarlarının saptanması ve yeni bir yerleşme sistemi için gerekli bir kurguyu sağlayabilir. Merkezi ve mahallî idarelerin temsilcileri kadar, etkilenen toplumun üyelerinin de kelam sahibi olduğu bir kurumun oluşturulması, izlenecek en hakikat metot olacaktır. Kurum ve proje başarılı olursa, tüm ülke için zelzele bölgeleri oluşturabilir ve kurumlar, sarsıntı öncesi, sarsıntı esnası ve zelzele sonrasının nasıl planlanacağına ait çalışmaları yürütebilir.”