Çin Ulusal Halk Kongresinin genel heyeti sona erdi

Çin’in en üst yasama organı Ulusal Halk Kongresinin (ÇHUK), 5 yıllık yeni devrinin birinci genel şura toplantısı, bugün yapılan kapanış oturumuyla sona erdi.

Başkent Pekin’de Büyük Halk Salonu’nda gerçekleştirilen oturuma Devlet Lideri Şi Cinping, yeni seçilen Başbakan Li Çiang, yeni seçilen Devlet Lideri Yardımcısı Han Cıng, yeni seçilen Meclis Lideri Cao Lıci ile ülkeyi yöneten Çin Komünist Partisinin (ÇKP) üst seviye isimleri katıldı.

Ülkedeki tüm eyalet ve bölgeleri, meslek kümelerini ve etnik ögeleri temsil eden 3 bine yakın delege, Kongrenin 14. periyodunun 1. Genel Heyetinin son oturumunda, hafta boyunca görüşülen karar tasarılarının tümünü oylayarak kabul etti.

Kongrede ülkeyi gelecek 5 yılda yönetecek devlet kademeleri için kritik seçim ve atamalar yapıldı. Devlet Lideri, Devlet Lideri Yardımcısı, Başbakan, Meclis Lideri ve yüksek yargı organlarının liderleri seçildi, kabine fonksiyonunu yerine getiren Devlet Kurulunun ve orduyu yöneten Merkezi Askeri Kurulun üyeleri belirlendi.

Kongrede, ÇKP’nin Ekim 2022’de düzenlediği 20. Kongresinde partinin üst idare kademelerine seçilen isimler, yeni pozisyonlara karşılık gelen devlet vazifelerine getirildi.

Şi, iktidarını üçüncü periyoda taşıdı

ÇKP’nin 20. Kongresinde üçüncü kere parti genel sekreterliğine seçilen 69 yaşındaki Şi, 14. Ulusal Halk Kongresinin 10 Mart’ta yaptığı oylamada, oybirliği ile yine devlet başkanlığına seçildi.

Daha evvel 2013 ve 2018’de iki kere devlet lideri seçilen, 10 yıldır misyonda olan Şi, 5 yıllığına tekrar seçilerek, Çin Halk Cumhuriyeti tarihinde devlet başkanlığını iki periyottan fazla sürdüren birinci önder oldu.

Şi’nin devlet başkanlığını üçüncü devirde sürdüreceğinin işareti, Çin Anayasası’nda 2018’de yapılan değişiklikle verilmişti. Değişiklikle devlet liderinin vazife mühletini iki devirle sınırlayan kural kaldırılmış, böylelikle Şi’nin üçüncü devrinin önü açılmıştı.

Şi’den evvelki iki önder, Ciang Zımin ve Hu Cintao, 1993-2003 ve 2003-2013 yıllarında ikişer periyot devlet başkanlığı yaptıktan sonra devlet ve parti misyonlarından ayrılmıştı.

Şi’nin yakın devirdeki teamüllerden farklı olarak iktidarını üçüncü periyoda taşıması, Çin başkanının “tek adam” pozisyonunu pekiştirdiğinin işareti olarak görüldü.

Kongre’de Şi, ayrıyeten orduyu yöneten Merkezi Askeri Kurulun Başkanlığına da tekrar seçildi. Tek parti iktidarının olduğu, parti ve devlet idaresinin iç içe geçtiği Çin’de ÇKP Genel Sekteri, tıpkı vakitte Devlet Lideri ve Merkezi Askeri Kurul Lideri olarak partinin, devletin ve ordunun denetimini elinde tutuyor.

Yeni Başbakan Li Çiang oldu

Kongrede devlet protokolündeki iki numaralı pozisyon olan başbakanlığa ÇKP Daimi Komitesi üyesi, eski Şanghay Parti Sekreteri Li Çiang seçildi.

Devlet Lideri Şi’nin başbakanlığa aday gösterdiği 63 yaşındaki Li, 11 Mart’ta yapılan, tek aday olduğu oylamada, 3 aleyhte ve 8 çekimser oya karşı 2 bin 936 delegenin oyunu alarak başbakan oldu.

Çin Anayasası’nda başbakanın vazife mühleti iki devirle sınırlandırıldığından, 2013-2018 ve 2018-2023 yıllarında 10 yıl mühletle iki devir başbakanlık yapan Li Kıçiang misyonu halefine devretti.

Eski Başbakan Li, ÇKP’nin Ekim 2022’de yapılan 20. Ulusal Kongresinde partinin en üst idare organı olan 7 kişilik Daimi Komiteden ayrılmıştı.

Yeni Başbakan Li ise ÇKP Kongresinde birinci sefer Daimi Komiteye seçilerek parti protokolünde Genel Sekreter Şi’nin akabinde 2. sıraya yükselmişti. Li’nin partideki pozisyonunun devlet protokolündeki karşılığı olan başbakanlığa atanması bekleniyordu.

Devlet lideri yardımcılığına Han Cıng seçildi

Kongre, 10 Mart’ta yaptığı oylamada, devlet lideri yardımcılığına Başbakan Birinci Yardımcısı Han Cıng’ı oy birliğiyle seçti.

Han, ÇKP Kongresinde partinin en üst karar organı Daimi Komitedeki koltuğunu kaybetmiş olmasına karşın Kongre’de Daimi Komiteden ayrılan üyeler ortasında, Ulusal Halk Kongresine temsilci seçilen tek isim olması nedeniyle devlet lider yardımcılığının en güçlü adayı olarak görülüyordu.

ÇKP Kongresinde parti vazifelerinden ayrılan eski Devlet Lideri Yardımcısı Vang Çişan’ın yerine gelen 68 yaşındaki Han, gelecek 5 yılda vazifesi sürdürecek.

Daha evvel devlet protokolünde kıymetli yeri olan, geleceğin başkanı görülen isimlerin seçildiği devlet lideri yardımcılığı, Şi’nin kendinden sonraki muhtemel başkan adaylarına işaret etmekten kaçınan tavrı nedeniyle geri plana itilmişti.

Devlet lideri yardımcısının ülke idaresindeki yükü hudutlu olmakla birlikte milletlerarası bağlantılarda ülkeyi temsil fonksiyonu nedeniyle hala değerli bir rol olarak görülüyor.

Meclis başkanlığına Cao Lıci seçildi

Kongrenin 10 Mart’taki oylamasında, Meclis başkanlığına ÇKP’nin üst seviye isimlerinden, Daimi Komite üyesi Cao Lıci, oy birliğiyle seçildi.

ÇKP’de 2017-2022 yıllarında Merkezi Disiplin İnceleme Komitesi Sekreteri olarak yolsuzlukla uğraş soruşturmalarına öncülük eden Cao, ÇKP Kongresinde partinin en üst karar organı olan 7 kişilik Daimi Komite’deki yerini koruyan isimlerden biri olmuştu.

Cao, ÇKP Kongresinin akabinde parti protokolünde 3. sıraya yükselirken devlet protokolündeki üç numaralı pozisyon olan yasama meclisi başkanlığının en güçlü adayı haline gelmişti.

ÇKP Kongresinde Daimi Komiteden ve parti vazifelerinden ayrılan ÇHUK Lideri Li Canşu’nun yerine seçilen 66 yaşındaki Cao, 5 yıllığına bu misyonu sürdürecek.

Öte yandan genel şurası ÇHUK ile tıpkı günlerde yapan, ülkenin en üst müracaat organı niteliğindeki Çin Halk Siyasi Müşavere Konferansı (ÇHSDK) da kendi meclis başkanlığına, ÇKP Daimi Komitesi üyesi Vang Huning’i seçti.

Devlet Konseyi

Kongrede, kabine fonksiyonunu yerine getiren Devlet Kurulunun üyeleri de belirlendi. Başbakan seçilen Li, başbakan yardımcıları, devlet bakanları, bakanlar, komite ve bağlı organların liderlerinden oluşan kabine listesini 12 Mart’ta Meclise sundu.

ÇKP Kongresinde Daimi Komiteye seçilen Ding Şüeşiang, Başbakan Birinci Yardımcısı olurken, partinin en yüksek karar organı, 25 kişilik Siyasi Ofis’e seçilen üyelerden Hı Lifıng, Cang Guoçing ve Liu Guocong, öbür başbakan yardımcılıklarına getirildi.

Vu Cınglong Devlet Kurulu Genel Sekreterliğine seçilirken, Devlet Güvenliği Bakanı Şın Yiçin, Kamu Güvenliği Bakanı Vang Şiaohong, Dışişleri Bakanı Çin Gang ve Savunma Bakanlığına getirilen Li Şangfu, “devlet bakanı” statüsündeki kurul üyeliklerine atandı.

Başbakan, başbakan yardımcıları ve devlet bakanların belirlenmesiyle, tüm kabine ismine karar almaya yetkili sayılan 10 kişilik Devlet Kurulu Daimi Komitesi şekillendi.

Ayrıca, bakanlıklara, bakanlık seviyesindeki komitelere, Merkez Bankası Başkanlığına ve Ulusal Saymanlık Ofisi Başdenetçiliğine atmalar yapıldı.

Kabinede maliye, ticaret, sanayi, tarım, eğitim ve teknoloji bakanları ile Merkez Bankası Lideri yerini korurken, daha evvel güvenlikten sorumlu kilit bakanlıklara getirilen Şi’ye yakın isimler asaleten atandı.

Yüksek yargı ve askeri idare

Kongrede ayrıyeten yüksek yargı organlarının liderleri ile orduyu yöneten Merkezi Askeri Kurulun lider yardımcıları ve üyeleri belirlendi.

11 Mart’taki oturumda Yüksek Halk Mahkemesi Başkanlığına Cang Cün, Yüksek Halk Savcılığı Başsavcılığına Ying Yong ve Ulusal Denetleme Kurulu Başkanlığına Liu Cinguo seçildi.

Aynı oturumda, Merkezi Askeri Komitenin lider yardımcılıklarına Çin Halk Kurtuluş Ordusundan General Cang Youşia ve General Hı Veydong, üyeliklerine ise Genaral Li Şangfu, General Liu Cınli, Amiral Miao Hua ve General Cang Şıngmin getirildi.

Devlet Kurulu ıslahat planı kabul edildi

Kongrede ayrıyeten Devlet Kurulunun yapısında değişiklik öngören kurumsal ıslahat planı kabul edildi. Islahatla finans dalında menkul değerler dışındaki tüm bankacılık ve sigortacılık varlıklarını denetleyecek bir komite oluşturulurken Komünist Partiye bağlı yeni bir bilim ve teknoloji komitesi kurulması ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının yine yapılandırılarak kimi yetkilerin öbür bakanlıklara dağıtılması kararlaştırıldı.

Öte yandan Yasama Kanunu’nda değişiklik öngören karar tasarısı da onaylandı. Değişiklikle, Meclise sunulan kanunların Anayasa’ya uygunluğunun denetlenmesi için yeni bir gözden geçirme prosedürü getirilirken, ÇHUK Daimi Komitesine acil nitelikteki maddeleri tek oturumda görüşüp kabul etme yetkisi verildi.

Delegeler ayrıyeten, merkezi hükümetin çalışma raporu ile ÇUHK Daimi Komitesi, Yüksek Halk Mahkemesi ve Yüksek Halk Savcılığının çalışma raporlarını onayladı.

Merkezi Hükümet 2022 Bütçesi ve 2023 Bütçe Taslağı, Lokal İdareler 2022 Bütçesi ve 2023 Bütçe Taslağı ile Ulusal Ekonomik ve Toplumsal Kalkınma 2022 Planı ve 2023 Plan Taslağı da Kongre tarafından kabul edildi.

Partinin kararları belirleyici

Çin’in parlamentosu olarak bilinen Ulusal Halk Kongresi, eyaletler, özerk bölgeler, özel yönetim bölgeleri ve merkeze bağlı yönetilen kentlerin Mahallî Halk Kongrelerinin seçtiği temsilciler ile meslek kümeleri, etnik topluluklar ve Çin Halk Kurutuluş Ordusundan temsilcilerden oluşuyor.

Mevcut halinde 2 bin 980 üyeden oluşan yasama meclisi, 5 yıllığına seçiliyor ve yılda bir kere genel konsey toplantısı yapıyor. Bu toplantılar dışında meclis, yasama yetkisini, kendi içinden seçtiği 175 üyeli ÇUHK Daimi Komitesi aracılığıyla kullanıyor.

Her ne kadar şeklen seçim metoduna nazaran oluşan ve karar alan bir yasama organı görünümünde olsa da parti ile devlet idaresinin iç içe geçtiği Çin siyasal sisteminde ÇUHK’un fonksiyonu, ÇKP Merkez Komitesi tarafından belirlenen yasama gündeminin uygulanması, seçim ve atamaların yapılmasının ötesine geçmiyor.